HÜRRİYET, 4 Nisan günü Mersin’de 23 bin ton pirince GDO’lu diye (Genetiği Değiştirilmiş Organizma) el konulduğunu manşetten duyurdu.
O operasyon günlerdir tartışılıyor. Laboratuvar sonuçları, açıklamalar vs... Bir tarafta Türkiye’ye yurtdışından sokulan pirinçlerin GDO’lu olduğu iddiaları ve tutuklamalar var, diğer tarafta bu pirinçlerde GDO olmadığını iddia eden başta Tarım Bakanı Mehdi Eker olmak üzere yetkililer ve akademisyenler. Kafalar karışık. Öylesine karışık ki tedirginlik nedeniyle pirinç tüketiminde dikkat çekici azalma var. Peki bu kafa karışıklığı nereden geliyor. Dünyada GDO’lu pirinç üretimi var mı?
Türk firmalar bu pirinçleri Türkiye’ye getirdi mi? Biz bu pirinçlerden yedik mi? İşte olayın seyri, ipuçları ve sonuç:
YENİ DEĞİL, 5 AYLIK SÜREÇ
* Tutuklamalara neden olan pirinç operasyonu yaklaşık 5 ay önce başlıyor. Bir ihbar üzerine Göze Tarım ve Tat Bakliyat firmalarına ait pirinçler incelemeye alınıyor ve GDO saptanıyor. Bu iki firma savcılığa saptanan GDO’nun Avrupa standarlarında yer alan binde 9’un altında olduğunu bunun da ‘bulaşıklık’ olduğunu belirtiyor. Savcılık ise Türk mevzuatında bırakın binde 9’u binde 1’e bile müsaade olmadığını bunun bulaşıklık değil GDO’lu pirinç olduğunu öne sürüyor.
ABD’DEN DEĞİL RUSYA’DAN
* İki firmanın ‘bulaşıklık’ üzerine kurdukları savunma başarılı olmuyor. Bu tartışma sürerken yıllık cirosu 1.5 milyar Euro’luk bir firmanın yani Tiryaki’nin pirinçleriyle ilgili yeni bir ihbar yapılıyor. Mart ayında Tiryaki’nin iddia edildiği gibi ABD’den değil Rusya’dan ithal edip Mersin limanına getirdiği ve burada kırık ayıklama işlemine tuttuğu 7 bin ton pirinç var. Bu 7 bin tondan yaklaşık 360 ton kırık olarak ayrılıyor. Kırık pirinçler yem olarak piyasa sürülmek üzere depoda beklerken analiz için örnek alınıyor.
İTÜ ANALİZDE PİRİNCİ YIKADI
* Her üç firmanın ürünü de hem TÜBİTAK hem de İTÜ tarafından analiz ediliyor. TÜBİTAK ve İTÜ raporlarında GDO’ya rastlandığı belirtiliyor. İTÜ bulaşık iddialarına karşı ‘pirinçlerin steril madde ile yıkandığını’ belirtiyor.
* 3 firmanın 8 yetkilisi ithal ettikleri pirinçlerin GDO’lu olduğu gerekçesiyle tutuklanıyor.
* Tarım Bakanı Mehdi Eker dünyada ticarete konu olan GDO’lu pirinç bulunmadığını, tüketicinin rahat olması gerektiğini söylüyor. Ancak Tekirdağ’da da benzer bir operasyon yapılıyor ve yine GDO’lu pirinçlere rastlandığı açıklanıyor. Açıklayan ise Gümrük Bakanı Hayati Yazıcı. Yazıcı daha sonra Mehdi Eker’e destek veriyor ve, “TÜBİTAK ve İTÜ’den alınan raporlara göre GDO olarak nitelendirilebilecek bir saptama var ama gerçekten bu sonuca varmayı gerektirecek, yani şüpheye yer bırakmayacak içerikte midir, bu konuda hangi veriler hangi yöntemler kullanılmış bilmiyorum. Uzmanlara göre, pirinç tanesinin genetiğinin değiştirilmesi mümkün değil” diyor.
GDO’LU PİRİNÇ YOKTUR DİYENLER
* Bu sırada uzman açıklamaları da geliyor. Marmara Üniversitesi’nden Prof. Dr. Funda Elmacıoğu, Sabancı Üniversitesi’nden Prof. Dr. Selim Çetiner ve İstanbul Teknik Üniversitesi’nden Prof. Dr Filiz Boyacıoğlu benzer şeyler söylüyor: “Türkiye’de kesinlikle GDO’lu pirinç yoktur. Hatta dünyada GDO’lu pirinç üretimi kesin olarak başlamamıştır. GDO’lu yem vardır. Pirinçlerde ancak taşıma esnasında, taşındığı ortama bağlı olarak GDO bulaşığı olabilir.”
AB, BİNDE 9’U KABUL EDİYOR
* Avrupa Birliği regülasyonu (Regulation (EC) No 1829/2003) gıdalarda binde 9’un altındaki GDO tespitlerini ‘bulaşıklık’ olarak tanımlıyor. Türkiye’de ise gıdalar için bulaşma riski göz ardı edilmiş ve bu yönde bir oran belirlenmemiştir. Bulaşma oranı binde 9’un çok çok altında bile çıksa ürün GDO’lu sayılıyor.
* Laboratuvarlardan gelen değerlere bakan savcı ve hâkimler, “bu üründe GDO vardır” ibaresini gördüğü anda analize tabi tutulan ürün suç kapsamında değerlendiriliyor. Ancak uzmanlar günümüzde marketten alınacak markalı pirinçlerde bile artık GDO’ya rastlamanın mümkün olduğu görüşünde. Türkiye’de GDO’lu mısır ve soyanın serbestçe satıldığına dikkat çeken uzmanlar bu ürünlerin pirinç ile aynı ambar ya da kamyonda taşınması, aynı ekipmanlarla aktarılması durumunda bile ‘bulaşıklık’ tabir edilen olayın gerçekleşebileceğini söylüyor.
İTÜ YETKİLİ LABORATUVAR MI?
* GDO analizi yapma konusunda akredite (yetkili) olmadığı iddia edilen ve akreditasyon listelerinde yer almayan İTÜ Laboratuvarı’nın son rapor ile “yanlış yaptığı” da iddia ediliyor. Dün konuyla ilgili görüş almak için aradığımız İTÜ yetkililerine ulaşamadık. Ancak uzman görüşlerine göre; örneklerin analiz öncesi yıkanmış olması pirinç bünyesindeki yoğun nişastanın önemli bir miktarda su emme özelliğinden dolayı, bulaşık gen dizilimlerinin ürün içerisinde penetre olmasına neden oluyor. Bu yüzden bu tür analizlerde yıkama yapılmaması gerektiği öne sürülüyor.
Tavuklar GDO’lu mısır ve soyayı yem olarak yiyor
Sonuçlar:
* Yaptığım tüm görüşmeler ve konuyla ilgili araştırmalarımdan sonra analize tabi tutulan pirinçlerde GDO bulunduğuna artık eminim. Ancak konunun uzmanları ve akademisyenlerin verdiği bilgiler ışığında bunun normal olduğundan da eminim. Çünkü günümüzde pirinçlere ya da benzer ürünlere GDO bulaşmasını engellemek neredeyse imkânsız. Türkiye’ye yem olarak GDO’lu mısır ve soyanın girdiğini, bunların tavukçular tarafından yem olarak kullanılmasının yasal olduğunu belirtmeliyim. Bu ürünleri aynı firmalar ithal edip, aynı gemiler, aynı kamyonlarla taşıyor, aynı depolarda tutuyor.
BULAŞIKLIKTA SINIR BELİRLENMELİ
* Bulaşıksızlığın imkânsız olduğunu gören Avrupalılar nasıl bulaşıklık konusunda yasal sınırlar belirlediyse Türkiye’nin de bu konuda acilen bir yasal sınır belirlemesi gerekiyor. Aksi halde hangi gıda ürününü ele alsak içeriğinde bir miktar GDO bulmamız sürpriz olmayacak. Ancak bizim o ürüne ‘GDO’lu üretim’ diye yaklaşmamız gıda sektöründen onlarca kişinin yasal sıkıntı yaşamasına neden olacak.
* Siz gıda ürünlerine GDO bulaşabileceğini bileceksiniz, ama göz göre göre AB’nin yaptığının aksine yasal sınır belirlemeyeceksiniz. Devletin savcısı ve hâkimi de mecburen elindeki yasaya bakıp ona göre karar vermek zorunda kalacaktır.
* Hükümetin, Avrupa Birliği ülkelerinin de baz aldığı bu yasal sınırları, “Şimdi getirirsek birilerini aklıyorlar, bir şeyleri örtbas ediyorlar denir” demeden uluslararası normlara uygun yasal düzenleme yapmaları şart.
* Konuyu birilerini AKLAMA ya da KARALAMA olarak değil de MANTIK ile ele almamızda fayda var.
ÖNEMLİ NOT: Bu yazı dünyada ticarete konu olan GDO’lu pirinç üretiminin yapılmadığı bilgisiyle yazılmıştır. Üretilen GDO’lu pirinç yoksa neyin kavgasını yapıyoruz bilelim diye...
