Ekonomiye güven asıl ağustosta düşecek
Merkez Bankası ile TÜİK'in ortaklaşa oluşturdukları tüketici güven endeksi temmuz ayında yüzde 1.64 azalarak 96.42'den 94.83'e geriledi.
Temmuzda kaydedilen yüzde 1.64'lük düşüş, 2009 yılının kasım ayındaki yüzde 2.59'luk düşüşten sonraki en büyük gerilemeye işaret etmesi açısından önemli. Ama, tüketici güven endeksinde asıl gerilemeyi bu ay göreceğiz.
Son ekonomik çalkantının işaretleri temmuz ayının son haftasında ortaya çıkmıştı. Merkez Bankası'nın önlemlerinin de yalnızca bir kısmı temmuzun son haftasında gündeme gelmişti. Hani kamuoyunun biraz da ne olup bittiği konusunda biraz hazırlıksız yakalandığı ve bu yüzden şaşkınlıkla karşıladığı önlemlerden söz ediyoruz. ABD'nin notunun kırılması ve Avrupa'daki ödeme sorunlarının zirve yapması ise ağustosta ortaya çıkmıştı.
Dolayısıyla temmuz, ekonomiye güven duymama açısından ağustosun yanında "çok masum" kalacak. Ekonomide kıyamet, ağustosta koptu çünkü. Her ne kadar daha ağustosun yarısını ancak geçtik, daha bir yarı var ve işler düzelebilir; ne var ki, ekonomideki olumsuz algıları birden olumluya çevirmek hiç de kolay olmuyor. Olumludan olumsuza geçmek çok kolaysa da, tersi bir o kadar zor.
Tüketici güven endeksini oluşturan beş kalemin dördü temmuz ayında negatif bir seyir çizdi. Ankete katılanlar, hazirana göre, gelecek altı aylık dönemdeki satın alma güçlerinin yüzde 1.09, gelecek üç aylık dönemdeki genel ekonomik durumlarının yüzde 1.68, gelecek altı aylık dönemdeki iş bulma olanaklarının yüzde 2.60 düşeceğini belirttiler. Mevcut dönemin, dayanıklı tüketim malı satın almak için uygun bulunup bulunmadığına ilişkin endeks de yüzde 2.74 düştü. Mevcut dönemin altı ay öncesine göre satın alma gücü yönünden yüzde 0.09 oranında daha iyi görülmesi, tek olumlu gelişme oldu.
Kur artışı en temel algı
Tüketici açısından ekonomide bozulma olup olmadığına ilişkin en temel gösterge hiç kuşku yok ki, kur değişimi. Hem zaten olağanüstü dönemler dışında diğer yatırım araçlarının çok gerisinde getirisi olan, hatta kimi dönemlerde reel olarak zarar bile ettiren dövize olan tutkunun başka türlü açıklaması olabilir mi… Türk halkının bankalardaki döviz tevdiat hesabı ortalama olarak 100 milyar dolar civarında seyrediyor. Buna yastık altında tutulanları da eklerseniz, döviz varlığı kim bilir hangi düzeye çıkıyor.
İşte bu yüzden, kurda ortaya çıkan her hareket ekonomide bozulmanın en temel işareti olarak algılanıyor. Temmuz sonunda başlayan ve ağustosta iyice hızlanan kur artışı da tüketici gözünde ekonomik gidişatta bozulma olduğunun ve gelecekte daha da olacağının en tipik göstergesi sayılır. Bu yüzden de, tüketici güven endeksinin ağustos ayında dramatik bir düşüş göstermesi sürpriz sayılmamalıdır.
Biraz önce de vurguladık; henüz ağustosun yarısındayız, belki ikinci yarıda çok olumlu gelişmeler kaydedilebilir. Ancak, tabloyu birden olumluya çevirmenin zorluğu kadar, bu dönüşümün tüketici algısına etkisinin de çok güç olduğunu kabul etmek gerekir. Yani ağustosta bizi çok hızlı düşüş göstermiş bir tüketici güven endeksinin beklediği şimdiden söylenebilir.
Peki tüketici güven endeksi çok önemli bir gösterge mi ya da ekonomide bazı kararlar bu endekse göre bakılarak mı alınıyor; hayır tabii ki. Hem zaten tüketici güven endeksinin kayda değer artışlar gösterdiği dönemleri de biliyoruz, sokaktaki vatandaş da, işinin başındaki işletmeci de, herkes gidişattan memnun değildi. Geçen ay da vurguladığımızı hatırlıyoruz, iliklerimize işlemiş bir "yakınma kültürü" var, diye…
Ama bu yakınma kültürü, ağustos ayında daha gerçekçi temellere oturacak, öyle görünüyor…
Alaattin Aktaş
