 Şeker fabrikalarında özelleştirme gene gündemde Özelleştirme İdaresi Başkan Vekili Ahmet Aksu, Malatya, Erzincan, Elazığ, Elbistan, Kastamonu, Kırşehir, Turhal, Yozgat, Çorum ve Çarşamba şeker fabrikalarının özelleştirilmesi için ihale açılacağını açıkladı.
Bu 10 şeker fabrikasının varlık satışı yöntemiyle özelleştirileceği bildirildi.
Özelleştirmeler için hazırlanan şartnamelerde, şeker fabrikalarının daha önceki özelleştirme ihalelerinde Danıştay'ın iptal kararındaki gerekçelerin dikkate alındığı belirtiliyor.
Yatırımcılara Şeker Kurulu tarafından belirlenecek kotalar çerçevesinde, beş yıl boyunca yerli pancardan şeker üretimi şartı getirildiği. Şeker Kurulu tarafından her
fabrikanın pancar ekim alanlarından 5 yıl süre ile üreticilerin pancar alımını sürdürecekleri hatırlatılıyor.
Özelleştirme İdaresi 2009 yılı sonunda 6 şeker fabrikasını satışa çıkarmıştı. Bunlar Turhal, Çorum, Kastamonu, Çarşamba, Yozgat ve Kırşehir fabrikaları idi. O tarihte, Pancar Üreticileri ve Pancar Kooperatifleri Birliği (Pankobirlik), "özelleştirme şeklinin yanlış olduğunu, pancar ve şeker üretimini olumsuz etkileyeceğini" iddia ederek özelleştirmeye karşı tavır almıştı. Pankobirlik'in görüşü şu idi:
(1) Kamunun şeker fabrikalarının birim maliyetleri farklı. Sadece 12 fabrikanın birim maliyeti satış fiyatının üzerinde. Kâr oranı yüksek olanlar satışa çıkarılıyor. Kamunun elinde kalanlar sorun yaratacak.
(2) Bundan önce özelleştirilen Et ve Balık Kurumu, Süt Endüstri Kurumu fabrikalarını satın alanlar fabrikaları kapattı. Binaları ve arsaları başka amaçla kullandı. Şeker fabrikaları çok amaçlı tesislerdir. Bunları alanlar bir süre sonra kapatırsa, bölgedeki pancar üreticileri, hayvan yetiştiricileri, bölge ekonomisi perişan olur.
(3) Şeker pancarı işletmeciliği ile şeker üretimi birbirine bağlıdır. AB'de şeker fabrikalarının yüzde 60'ı, ABD'de tamamı pancar üreticileri kooperatifleri tarafından işletilmektedir.
(4) Çözüm, kamu şeker fabrikalarının işletme haklarının Pankobirlik'e devredilmesi, üreticinin kendi fabrikalarını işletmesidir.
Türkiye'de 33 şeker fabrikası var. Bunların 25'i Türkşeker'e (kamuya) ait. 8'inin sahibi Pancar Üreticileri Kooperatifi Birliği (Pankobirlik) ve özel sektör grubu.
Devletin cumhuriyetin ilk yıllarında kurduğu Alpullu, Uşak, Eskişehir ve Turhal şeker fabrikaları hem tüketimi karşıladı hem de bulundukları çevreye sosyal ve ekonomik hareket getirdi. Çiftçiye modern tarımı öğretti. Demokrat Parti 1950'den sonra sermayenin tabana yayılmasını sağlamak için, pancar üreticilerinin kuracakları kooperatiflerle her ilde bir şeker fabrikası politikasını benimsedi. Çiftçi ortaklığıyla kooperatiflerin kurduğu şeker fabrikalarını önceleri kooperatifler adına Türkiye Şeker Fabrikaları AŞ işletti. Sonra kooperatif fabrikalarının yönetimi Pankobirlik'e devredildi. Şimdilerde Pankobirlik, Adapazarı, Amasya, Boğazlıyan, Çumra, Kayseri ve Konya fabrikalarında Türkiye'deki toplam pancar şekeri üretiminin yüzde 40'ına yakın kısmını gerçekleştiriyor.
Türkiye'de şimdilerde özel sektöre ait 6 şeker şurubu fabrikası var. Bu fabrikalar mısırdan şeker üretiyor.
Türkiye'de pancar ve şeker üretimi kotaya tabi. Kotayı T.Şeker Kurumu belirliyor.
Son verilere göre, 323 bin hektarda 187 bin çiftçi 17 milyon ton pancar üretiyor.
Şeker fabrikalarının 2009 yılında 2.5 milyon ton, 2010 yılında 2.2 milyon ton şeker ürettikleri belirtiliyor. Mısırdan mısır şurubu üreten 6 tesisin 2010 yılı üretimi 515 bin ton.
T.Şeker Kurumu şeker sanayinin yıllık iş hacminin 3.7 milyar dolar olduğunu tahmin ediyor.    Tevfik Güngör |
