 İthalat, miktar artışında ihracata fark attı Yılın ilk yedi aylık döneminde gerçekleşen ihracat, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 20.5 artarken, ithalattaki artışın oranı yüzde 41.3'ü buldu. Bu yeni bir veri değil tabii ki. Ama TÜİK'in dün açıkladığı dış ticaret endekslerine ilişkin veriler, ihracat ve ithalattaki bu artışların detayına inmemize, artışların ne kadarının miktardan, ne kadarının fiyattan kaynaklandığını görmemize olanak veriyor.
Ocak-temmuz döneminde, aylık miktar ve fiyat endekslerinin aritmetik ortalaması üzerinden yapılan hesaplama, ihracatta fiyatların yüzde 14.4 gibi hiç de küçümsenmeyecek ölçüde arttığını gösteriyor. Ancak, ihracatta miktar artışının fiyattaki bu gelişmeye ayak uyduramadığı dikkat çekiyor. İthalat miktarındaki artışın oranı yalnızca yüzde 5.4 düzeyinde bulunuyor.
İthalatta ise ihracattakinin tersi bir tablo var. Yedi ayın ortalamasında ithalat fiyatları geçen yılın yüzde 17.1 üstüne çıkarken, ithalat miktarındaki artışın oranı yüzde 20.4'e ulaşmış durumda.
Bir başka ifadeyle ihracat ve ithalatta fiyat artışı sırasıyla yüzde 14.4 ve yüzde 17.1 olmak üzere birbirine yakın. Ancak, miktar artışında ithalat ihracata fark atıyor. İhracatın miktarı yalnızca yüzde 5.4 artarken, ithalat miktarındaki artışın yüzde 20'yi geride bıraktığı dikkat çekiyor.
Belirleyici imalat sanayi
İhracat ve ithalatta en büyük ağırlığa sahip olan imalat sanayi, doğal olarak miktar ve fiyat endekslerinde de belirleyici durumda.
İthalat miktarını yedi ayda yüzde 20.4 artıran, imalat sanayiindeki ithalat. Bu dönemde imalat sanayi ithalatı miktar olarak yüzde 21.9'luk bir artış kaydetti. Tarım ve madencilik sektörleri ise genel artışı aşağı çeken bir etki yaptı. Yedi ayın ortalamasında tarım sektörü ithalatı miktar olarak yüzde 8.9, madencilik sektörü ithalatı ise yüzde 15.4 oranında artış gösterdi.
İhracatta da en yüksek oranlı miktar artışı yüzde 6.3 ile imalat sanayiinde gerçekleşti. Balıkçılıkta da yüzde 0.3 gibi çok küçük bir artış oldu. Yedi ayın ortalamasında tarım sektörü ihracatı yüzde 3, madencilik sektörü ihracatı ise yüzde 9.1 oranlarında geriledi ve bunun sonucunda ihracattaki ortalama miktar artışı yüzde 5.4'te kaldı.
Fiyat endeksinde durum
İlk yedi ayın ortalamasında ithalat fiyat endeksi yüzde 17.1 artarken, tarımdaki artışın oranı yüzde 40.5'i buldu. Madencilik fiyatları yüzde 28.8, imalat sanayi fiyatları ise yüzde 13.6 arttı.
İhracatta en yüksek fiyat artışı yüzde 25.3 ile balıkçılıkta görüldü. İkinci sırayı yüzde 14.6 ile imalat, üçüncü sırayı yüzde 13.6 ile madencilik, dördüncü sırayı ise yüzde 7 ile tarım aldı. İhracat fiyatlarındaki yüzde 14.4'lük genel artışı belirleyen de imalattaki yüzde 14.6'lık artış oldu.
Dış ticaret haddi
İhracat fiyat endeksinin, ithalat fiyat endeksine oranını gösteren dış ticaret haddi, haziran ve temmuz aylarında 92.7 ile sabit kaldı. Ocak ayında 94.2 olan ticaret haddi, daha sonraki aylarda düzenli olarak gerilemiş ve mayısta 91.8'e kadar inmişti.
İlk yedi ayın ortalamasında ise geçen yıl 95 olan dış ticaret haddi bu yıl 92.8'e geriledi.
Dış ticaret haddi, geçen yılın temmuz ayında da 95.8 ile bu yılki düzeyin üstünde bulunuyordu.
Dış ticaret haddi, ihracat fiyat endeksinin ithalat fiyat endeksine oranlanması yoluyla bulunduğu için, 100'ün üstündeki değerler, dış ticarete konu malları baz yılına (2003) göre pahalı satıp ucuza aldığımızı, yani ülke lehine bir durumun varlığını gösteriyor. Haddin 100'ün altında oluşması ise aleyhte bir duruma işaret ediyor.
Türkiye dış ticaretini miktar yönünden kontrol etme şansına bir ölçüde de olsa sahip kuşkusuz. Elbette bu kontrol, bir takım kotalar uygulanması gibi anlamlara gelmiyor. Ekonomik büyümede yaşanacak yavaşlama, ki 2012'de bu yönde bir beklenti var, ithalatı da miktar olarak aşağı çekecek. Ancak ithalat fiyatlarını kontrol edebilme şansımız hiç yok. Özellikle enerji fiyatlarında ortaya çıkabilecek artışlar karşısında elimiz kolumuz bağlı. Dolayısıyla 2012'de ithalatın yapısının değişmesi, bu kez fiyat artışının miktar artışının üstüne çıkması beklenmeli. Alaattin Aktaş |
