Alaattin AKTAŞ / EKO ANALİZ
Merkez Bankası'nın önceki günkü ihalede döviz satış tutarını 1 milyar 350 milyon dolara yükseltmesi ve 750 milyon dolarlık satış yapmasından sonra, dünkü satış tutarının da aynı düzeyde açıklanması, doların sert bir düşüş göstermesine yol açtı. İki gün önce 1.90'ı aşan dolar kuru, 1.84 düzeyinin altına geriledi. Bu gerilemede elbette önceki gün açıklanan yabancı para karşılık oranlarının düşürülmesi de rol oynadı. Bu operasyonla 1.3 milyar dolarlık bir döviz likiditesinin sağlanmış olacağı açıklandı.
Piyasanın çok çok oynak olduğunu dünkü ihale bir kez daha ortaya koydu. 1 milyar 350 milyon dolar döviz satışı öngörülen ihaleye tam 2 milyar 38 milyon dolarlık teklif geldi, Merkez Bankası ise bu teklifin yalnızca 350 milyon dolarlık kısmını karşıladı. İhale, 1.8340'ta kesildi, yani daha düşük kurdan alım yapmak isteyenlerin talepleri karşılanmadı. İhale tutarına karşılık satışın görece çok düşük kalması, ihaleden hemen sonra kurların yeniden hareketlenmesine yol açtı. İhale sonucu açıklanmadan önce 1.8365 düzeyine kadar inen dolar kuru, yalnızca bir dakika sonra 1.8470'e ulaştı ve 1.85'e doğru yol almaya başladı.
***
Biz döviz kuruyla ilgili ne çekiyorsak, ya kurun olması gerekenden çok düşük kalmasından ve uzun süre bu düzeyde seyretmesinden ya da bir anda fırlayıp gitmesinden, ardından da tepe taklak düşmesinden çekiyoruz. Bu durum kendiliğinden olmuyor tabii ki. Kur, istisnai durumlar dışında, bir sonuç çünkü… Kurun düzeyini belirleyen bir dizi etken var ve biz, ister hükümet eliyle, ister hükümetin kararıyla ekonomi bürokrasisi eliyle kurun düzeyine bir şekilde etki ediyoruz.
Bazen de edememeye başlıyoruz… Dünya koşulları öyle bir değişiyor ki, bizim iç dinamiklerimiz kurun düzeyine etki etme gücümüze baskın çıkıyor. Hele bir de birikmiş sorunlarımız varsa…
Örneğin, Türkiye'ye fon getirmiş olanlar, "Artık yeter, buradaki risk büyüdü, gitmekte fayda var" diye düşünmeye başlamışlarsa…
Örneğin, Türk özel sektörü ciddi bir döviz borcu altındaysa ve bir an önce bu yükümlülüğünü azaltmak için çaba gösteriyorsa…
Yani dünya konjonktürü bir yana, içeride de gelişmeler Türk Lirası aleyhine dönmüşse, kurun yükselmesi kaçınılmaz hale geliveriyor.
Nitekim geldi de… Merkez Bankası TL üzerinde oluşabilecek baskıyı görüp 5 Ağustos'ta döviz satım ihalelerine başladı. Daha önceki ihalelerden farklı olarak, günlük belli bir tutar ilan edilerek başlanmadı döviz satımına. Gelişmelere bakılacak ve o gün için tahmin edilen döviz talebine göre ihale tutarı değişecekti. Önceki güne kadar yapılan ihaleler dövizdeki artışı durdurmaya yetmedi. Ne zaman ki kur 1.90'ı aştı, Merkez Bankası daha agresif davranmaya başladı. İki gün üst üste 1 milyar 350 milyon dolarlık ihale açıldı ve iki ihalede toplam 1.1 milyar dolarlık satış yapıldı.
Ama artık cin şişeden çıkmış gibi görünüyor! Merkez Bankası'nın gücü, yani elindeki rezervi ve uygulamaya koyacağı politikalar, döviz kuruna olan talebi bir ölçüye kadar frenleyecek. Dövizin nasıl bir seyir izleyeceğini ise Merkez Bankası'nın ihaleleri ve yapacaklarından çok, dövize olan talebin gücü belirleyecek.
Türkiye'de yabancıların hala yaklaşık 100 milyar doları var; ağırlıkla Borsa'da ve devlet iç borçlanma senetlerinde. Bu tutarın dörtte birinin, ya da bırakın dörtte birini onda birinin birkaç gün içinde çıkmaya kalkıştığını bir düşünün… Bu setin önünde Merkez Bankası durabilir mi dersiniz…
