 Geçen yıl orta vadeli program hedefleri açıklandığında iktisat kitapları adına "kaygılanmıştık". Öyle ya, 2011 yılına ilişkin OVP'nin dış ticaret hedefleri tutarsa iktisat kitaplarını yeniden yazmak gerecekti.
Hatırlatmakta yarar var; 2011 yılında Türk parasının değer kazanacağı, ancak buna karşılık ihracatın ithalattan daha hızlı artacağı öngörülüyordu. Biz de bunu, iktisatla ters düşen bir durum olarak nitelemiştik. Neyse ki 2011 hedeflerinin öngörülen şekilde tutmayacağı anlaşıldı, yani iktisat kitapları "kurtuldu". Biz de bu durumu "OVP hedefleri tutmadı, iktisat kitaplarını da yeniden yazmak gerekmedi" diye köşemize taşımıştık.
Şimdi, yeni OVP hedefleri açıklanmış durumda. Bu kez biraz değiştirdiğimiz başlığımızı "İktisat kitaplarıyla yine inatlaşılıyor" şeklinde attık.
Yani, bu başlık da gösteriyor ki, programda (en azından bize göre) normal olmayan, gerçekleştirilmesi mümkün görülmeyen hedefler var.
2011 dış ticaret hedefleri aşılır
2011 yılı hedefleriyle gerçekleşme tahmini arasında özellikle ithalatta önemli bir fark var. Ancak, ithalattaki 2011 gerçekleşme tahmini de çok mütevazı kalıyor doğrusu. Kalkınma Bakanlığı, geçen yıl 185.5 milyar dolar olan, bu yıl için 199.5 milyar dolar olarak öngörülen ithalatın yılı 236.9 milyar dolarda kapatacağını bekliyor. Ancak, yılı bu rakamda kapatmak neredeyse olanaksız.
Yıllık ithalat, ağustos itibariyle 230.7 milyar dolara ulaşmış durumda. Yani yılın tümü için öngörülen rakama gelindi sayılır.
Geçen yılın son dört ayındaki ithalat 70.6 milyar dolardı. OVP hedeflerine göre, bu yılın son dört ayında 76.8 milyar dolarlık ithalat öngörülüyor. Yani artış oranı yüzde 8.8. Yılın ilk sekiz ayında yüzde 39.3 artan ithalatın, son dört aydaki artışını yüzde 8.8'e indirmek nasıl mümkün olacak? Kur artışı, hızı böylesine aşağı çekebilir mi, tartışılır…
Tuhaflık yalnızca ithalatta değil. İhracat ilk sekiz ayda geçen yıla göre yüzde 21.9 arttı, üstelik ihracat artışı son aylarda kur etkisiyle ivme kazandı. Hatta bu yıl ilk kez ağustostaki ihracat artışı, ithalat artışını geride bıraktı. Eğilim böyleyken, ilk sekiz ayda yüzde 21.9 artan ihracatın, son dört aydaki artışının yüzde 12.2'de kalması bekleniyor.
OVP'de 2011 için 134.8 milyar dolar olarak öngörülen ihracat, öyle görünüyor ki çok rahatlıkla 140 milyarı bulacak. 236.9 milyar düzeyinde öngörülen ithalatın da 250 milyara çıkması sürpriz olmayacak.
Dolar beklentisi 1.83
Doların yılbaşından ekim ayı ortasına kadar olan ortalama kuru 1.63 olarak gerçekleşti. OVP çerçevesinde öngörülen yıllık ortalama kur ise 1.67 düzeyinde. Bu rakamlar, yılın kalan döneminde bugünlerdeki kur olan 1.83'ün değişmeden korunacağı ya da kalan iki buçuk ayın ortalamasının 1.83 olarak beklendiği anlamına geliyor.
İlk dokuz buçuk ayın 1.63'ü ve son iki buçuk ayın 1.83'ü, yıllık bazda bizi 1.67'ye götürüyor.
Kur bilmece gibi!
OVP'ye göre bu yılı 1.83 dolayında bir kurla kapatacağız. Yıl ortalaması ise 1.6723 olacak. 2012 için öngörülen kur 1.7348 düzeyinde. OVP, ortalama kurun 2013'te 1.7703'e, 2014'te ise 1.8204'e çıkacağını öngörüyor.
Bu yılın 1.67'lik ortalama kur beklentisine göre, gelecek yılki 1.73'lük hedef, yüzde 3.7'lik bir artış anlamına geliyor.
Dolar kurunda 2012'de yüzde 3.7'lik artışın yanında, yüzde 5.5 de düşüş öngörülüyor. Tuhaf mı ya da yanlış gibi mi geldi… Açıklayalım…
Biraz önce belirttik; bu yılın ortalama 1.67'lik kuruna göre, 2012'deki 1.73, yüzde 3.7 artış öngörüldüğünü gösteriyor. Ama biz bu yılı hangi kurdan kapatacağız, 1.83'ten. 31 Aralık 2011'deki kur 1.83 olsa, 1 Ocak 2012'de de 1.73'e inilse ve tüm yıl boyunca bu kur sabit kalsa, sözünü ettiğimiz iki tarih itibariyle yüzde 5.5'lik bir düşüş söz konusu olmayacak mı?
Yüzde 3.7 artış da doğru, yüzde 5.5 düşüş de… Ama doğru olmayan öngörüler de var…
İktisatla inatlaşılıyor!
Bu yılın sonundaki rakama göre TL'nin değer kazanacağı gerçeğini bir kenara koyalım ve doların 2012'de yüzde 3.7 artacağı öngörüsünden hareket edelim. 2012'de kur yüzde 3.7 artarken, deflatör yani yıllık ortalama fiyat artışı yüzde 7 olacak. Bu demektir ki, fiyatlar kurdan daha hızlı artacak, bu da demektir ki Türk Lirası değer kazanacak.
Basit bir soru, Türk Lirası'nın değer kazandığı bir dönemde, ihracat mı hızlı artar, ithalat mı?
İhracat ve ithalat artışının hızını belirleyen tek etken kur değil elbette; ama, kur en büyük etkenlerden biri, bunu biliyoruz, yıllardır yaşadık. Hem son birkaç aydır bunu öylesine somut biçimde gözlüyoruz ki…
Yıllık ortalama dolar kurunun yüzde 3.7 artacağı, deflatörün yüzde 7 olacağı 2012 yılı için ihracatta yüzde 10.2 artış öngörülüyor, ithalat artışının ise yüzde 5'te kalacağı umuluyor.
Aynı öngörüler 2011 için de yapılmış; TL değer kazanırken ihracatın ithalattan fazla artacağı varsayımıyla yola çıkılmıştı. Sonuç ortada… O dönem bu varsayımın altında, ihracat fiyatlarının ithalat fiyatlarından çok daha hızlı artacağı öngörüsünün yattığı belirtilmişti. Şimdi de öyle midir, bilemiyoruz. Eğer öyle bir varsayımla yola çıkılmışsa, bu konudan haberdar edilmeyi bekliyoruz.
TL reel olarak değer kazanırken ihracatın ithalattan hızlı artacağı umudu yalnızca 2012 için de geçerli değil. 2013 ve 2014 yılları için de aynı hedeflerle yola çıkılmış durumda.
Gerçekleşir, ama kolay değil
İhracat artışını, ithalat artışın üstüne çıkarmak elbette olanaksız değil; ancak bunu bir yıldan öbür yıla sağlamak da mümkün değil. En büyük ticari ortağımız durumundaki AB'nin sorunları ortada dururken OVP'de yer alan şu ifade de çok ilginç doğrusu:
"Ticaret ortaklarımızın büyümesinin 2010 ve 2011 yıllarına göre nispeten daha yüksek olacağı ve ihracatı artırmaya dönük politikaların etkisini göstererek, ihracatın cari fiyatlarla yıllık ortalama yüzde 11.2 oranında artacağı ve 2014 yılında 185.1 milyar dolara ulaşacağı beklenmektedir.
Büyüme dönemlerinde ithalatta gerçekleşen yüksek artış oranlarının, program döneminde alınacak politika tedbirleriyle yerini daha ılımlı artışlara bırakacağı ve ithalatın yıllık ortalama yüzde 7.7 artışla 2014 yılında 295.9 milyar dolara ulaşacağı tahmin edilmektedir." |
