 ALAATTİN AKTAŞ / EKO ANALİZ
Enflasyon sekiz ayda yüzde 3.3 olur mu?
[email protected]
Nisan ayı enflasyonunun geçmiş ayların üstünde çıkacağı haftalar öncesinden belliydi; üstelik en yetkili ağızlar da bu yönde açıklamalar yapmışlardı. Merkez Bankası, elektrik ve doğalgaza nisan başında yapılan zamların enflasyona 0.5 puanlık bir etkide bulunacağını açıklamış; bu görüş daha sonra Başkan Erdem Başçı tarafından da dile getirilmişti. Başkan Erdem Başçı, daha sonraki konuşmalarında da yıllık TÜFE'nin nisan ayında zirve yapacağını, daha sonra mayısta keskin bir düşüş kaydedeceğini, haziranda ise yeniden bir miktar artış görülmesinin beklendiğini söylemişti. TÜİK'in dün açıkladığı oranlara göre, TÜFE nisan ayında yüzde 1.52 arttı, nisan itibariyle yıllık artış da yüzde 11.14'e yükseldi. Yüzde 11.14'lük oran, son 42 ayın ya da başka bir ifadeyle son 3.5 yılın en yüksek oranı olarak kayıtlara geçti. Yıllık TÜFE daha önce en yüksek düzeye yüzde 11.99 ile 2008'in ekim ayında çıkmıştı. Mayısta tek hane kesin gibi Mayısta fiyatları zıplatacak şekilde kamu eliyle bazı adımlar atar mıyız; bilinmez. Ama en azından görünürde bir vergi düzenlemesi de yok, kurları fırlatacak yönde bir hazırlık da. Dolayısıyla mayısta fiyatların doğal seyrinde oluşacağını söylemek mümkün. Mayıs için fiyatların doğal seyri, yüzde 1'in altında bir artış demek. Geçmiş yıllar, mayıs ortalamasının yüzde 0.8-0.9 arasında oluştuğunu gösteriyor.
Bu yılki artışın yüzde 1 olacağını bile varsaysak, nisan sonunda yüzde 11.14'e ulaşan yıllık TÜFE, mayısta tek haneye geriliyor. Hatta mayıstaki artış yüzde 1.28 olsa dahi, mayıs sonunda yüzde 9.99'da iniliyor. Mayıs için olağandışı fiyat hareketlerine yol açacak gelişmeler olmazsa; yani örneğin, petrol fiyatlarına bir anda rekorlar kırdıracak uluslararası bir gelişme yaşanmazsa, Ortadoğu'da bir sıcak çatışma ortamı doğmazsa, yurtiçinde bir felaketle karşı karşıya kalınmazsa, yıllık fiyat artış hızı mayıs itibariyle tek haneye inecek demektir. Ancak bu tek hane kalıcı olmayacak. Bunu hem rakamlar söylüyor, hem de Merkez Bankası haziran için çift hane demese de, mayıs sonundaki orana göre bir miktar artış olabileceği değerlendirmesinde bulunuyor. Geçen yıl mayıs nasıl yüzde 2.42 ile çok yüksek bir artış yaşanan aysa, haziran da yüzde 1.43 gibi çok yüksek bir düşüş gerçekleşen aydı. Bu yıl mayıstaki artış yüzde 2.42'nin çok altında kalacak, hazirandaki oran da yüzde 1.43 düşüşün çok uzağında oluşacak. Belki haziranda fiyatlar mevsimsel etkenlerle yine gerileyecek, ancak geçen yılki boyutta olmayacak. Hazirana ilişkin bu genel tahmine Merkez Bankası da katılıyor ve bu yüzden yıllık fiyat artışının haziranda yeniden bir miktar yükselebileceğinin altı çiziliyor. Haziran sonunda tek hanede kalınır mı, doğrusu zor. Yeniden çift hane görülebilir; ancak yüzde 11'lerin üstüne bir kez daha çıkılmaz gibi… Aslında bu konuda tahmin yapabilmek için elde henüz neredeyse hiç veri de yok. Yalnızca geçmiş dönem eğilimlerine bakılarak bir tahmin yapılabiliyor, o kadar. Sekiz aydaki artış yüzde 3.31 olabilir mi? Gelelim başlıktaki konuya… Sekiz ay; yılın kalan sekiz ayı. Yüzde 3.31; bu sekiz ayın toplamında kalınması gereken artış oranı. Mayıs-aralık dönemindeki artışı yüzde 3.31'de tutmak mümkün olursa, 2012 için Merkez Bankası'nın tahmini olan yüzde 6.5 gerçekleşecek.
Geçmiş yıllar bu dönem için bize nasıl bir ipucu veriyor, ona bakmak gerek… TÜİK, yeni seri TÜFE'yi 2003 yılından bu yana hesaplıyor. Ancak 2003'ün ocak ayına ilişkin oran hesaplanamadığı için, 2003 yılının tümüne ilişkin oran da bulunmuyor. Bu yüzden, biz de kıyaslamayı 2004'ten başlatmak durumundayız. Buna göre, 2004-2011 döneminde son sekiz aydaki artışlarla bu yıl için öngörülen artış kıyaslandığında oldukça iddialı bir hedef ortaya çıkıyor. Geride kalan sekiz yılın mayıs-aralık döneminde en düşük artış yüzde 1.77 ile 2010 yılında görüldü. Bu yılın yüzde 3.31'lik öngörüsü, en düşük ikinci oran durumunda. Geçen yılın son sekiz ayındaki yüzde 7.81 ise bu dönemin en yüksek oranı. Aslında baz etkisi dikkate alınırsa, geçen yılki yüzde 7.81 elbette bir avantaj oluşturuyor. Geçen yılın yüzde 7.81'de zaten bir ölçüde bir önceki yılın yüzde 1.77'lik düşük artışına dayalı olarak ortaya çıkmadı mı… Ama yine de yıllık hedefe ulaşmak açısından kalan sekiz ay için örtülü biçimde öngörülmekte olan yüzde 3.31, gerçekleştirilmesi hiç de kolay olmayan bir oran. Son sekiz yılın mayıs-aralık dönemine ilişkin iki uç oranını, yani 2010'un yüzde 1.77'sini ve 2011'in yüzde 7.81'ini dikkate almaz ve diğer altı yılın ortalaması olan yüzde 5.75 üzerinden hesaplama yaparsak, bir başka ifadeyle bu yıl da son sekiz ayda yüzde 5.75'lik bir artış olacağını varsayarsak, 2012 yüzde 9 dolayında bir TÜFE artışı ile kapatılacak demektir.
Dönemlere göre TÜFE artışı (%)
İlk 4 ay Son 8 ay Yıllık
2004 2,65 6,52 9,35
2005 1,55 6,07 7,72
2006 2,60 6,87 9,65
2007 3,60 4,62 8,39
2008 4,82 5,01 10,06
2009 1,07 5,40 6,53
2010 4,55 1,77 6,40
2011 2,45 7,81 10,45
2012 3,09 3,31 (*) 6,50
(*) Yıllık yüzde 6.5'lik tahminin tutması
için son sekiz ayda kalınması gereken oran |
