ALİ EKBER YILDIRIM / TARIM DÜNYASINDAN
Hayvancılık desteklerinin analizi...
[email protected]



Hükümet, tarımda son 10 yılda en fazla desteği hayvancılığa verdi. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı'nın verilerine göre, 2002 yılında 83 milyon lira olan hayvancılık desteği, 2011'de 1.7 milyar liraya ulaştı. Bu yıl ise 2.1 milyar lira destek verilmesi öngörülüyor. Tarım destekleri bütçesinde hayvancılığın payı 2002'de yüzde 4.4'ten 2011'de yüzde 24.8'e yükseldi.
Bu desteklerle Türkiye'nin hayvancılıkta çağ atlaması, üretimde, ihracatta patlama yapması gerekirken, çağ atlamak bir yana her geçen gün daha fazla dışa bağımlı hale geldi. Peki, nasıl oluyor da destekler arttıkça dışa bağımlılık artıyor? Garip, ama gerçek. Destek arttıkça dışa bağımlılık artıyor.

Artan desteğe rağmen son 10 yıllık dönemde hayvan varlığında ciddi bir artış yok. Küçükbaş hayvan sayısında ciddi bir gerileme var.
Ama ithalatta büyük artış var. Türkiye, kasaplık, besilik ve damızlık hayvan ithal ediyor. Karkas et ithal ediyor. Küçükbaş hayvan ithal ediyor. Destek arttıkça ithalat ve dolayısıyla dışa bağımlılık artıyor. Artırılan destekten çok daha fazlası ithalata ödeniyor.

2002'de destekler yetersizdi ama ithalat yoktu. Destek miktarı 10 yılda 83 milyon liradan 2.1 milyar liraya çıktı. İthalat sıfırdan yaklaşık 2.2 milyar dolara (yaklaşık 4 milyar liraya) ulaştı. Desteğin nereye gittiği belli. Hayvancılığa verilen destek üreticiden çok ithalata gidiyor. Denilebilir ki bu destekler verilmeseydi hayvancılık tamamen biter ve yüzde yüz dışa bağımlı hale gelinirdi. Bu tez doğru kabul edilse bile destekleme politikası sorgulanmalı. Destekleme politikasında ciddi çelişkiler var.

Sadece son 5 yıllık döneme bakıldığında temel bir çok destek kaleminde ciddi hiçbir artış yok.
Büyükbaş hayvancılıkta en önemli ve en yaygın destek anaç sığır desteğidir. Hayvan kayıt sitemine (Türkvet) ve soykütüğü - önsoykütüğü sistemi veri tabanına kayıtlı, kültür ırkı ve kültür ırkı melezi en az 5 baş anaç sığıra sahip ulusal düzeyde üst örgütlenmesini tamamlamış bir hayvancılık örgütüne üye yetiştiriciler bu destekten yararlanabiliyor. Anaç sığır desteği 2008-2012 döneminde yani 5 yıldır aynı. Enflasyon oranı kadar bile artırılmadı. Tam 5 yıldır anaç sığır desteği hayvan başına 225 lira. En yaygın ve en etkili destek 5 yıldır hiç artırılmıyor. Soy kütüğüne kayıtlı anaç sığır desteği ise, 2008'de hayvan başına 270 liraydı. 2009'da 5 liralık artışla 275 liraya çıkarıldı. Üç yıl destek aynı kaldı ve bu yıl 10 liralık artışla 285 liraya çıkarıldı.

Hayvan kayıt sistemine kayıtlı dişi manda sahibi yetiştiricilere manda başına 2008'de 225 lira destek ödemesi yapıldı. 2009'da-2010'da 250 lira olan manda desteği 2011'de 300, ve 2012'de 350 liraya çıkarıldı. Manda desteğinin artırılması elbette önemli. Fakat manda yetiştiriciliği yapan çiftçi sayısı azalıyor. 2002'de 121 bin olan manda sayısı 2010'a gelindiğinde 84 bin başa geriledi. Herkesi ilgilendiren anaç sığır desteği artırılmazken çok az sayıda yetiştiriciyi ilgilendiren manda desteği artırılıyor.

Hayvancılık sektörünün birinci sorunu yüksek yem maliyeti.Yem fiyatındaki artış durdurulamazken yem bitkileri desteği de 5 yıldan beri adeta yerinde sayıyor.

Hayvan başına destek sistemine geçildiği 2008'den önce yem destekleri hayvancılık destekleri içerisinde önemli bir yere sahipti. Fakat yem desteklerinin kapsamı 2008'de daraltıldı. Birçok kalemde destek kaldırıldı. Devam eden kalemlerde ise düşürüldü. Kuru yonca, yapay çayır-mera desteği 4 yıldır artırılmadı dekar başına 70 lira ödeniyor. Tek yıllık yem bitkilerinde ve silajlık kuru mısırda da 4 yıldan beri verilen destek artırılmıyor. Dekar başına 30 lira ödeniyor. Hayvancılık desteklerinde olumlu sayılabilecek iki adımdan birisi küçükbaş hayvan desteğinin başlatılması ve koyun-keçi sütüne de prim verilmesi. İkincisi de süttozu ithalatının yasaklanarak süt tozu üretiminin içerde yapılması.

Ayrıca bu yıl ilk kez etçi damızlık sığır başına 350 lira destek verilecek olması da yine olumlu bir adım olarak görülüyor. Yine besilik hayvan başına 300 lira ödeme yapılacak.