Haziran enflasyonu %-0.90 ama yıllık enflasyon gene de %+8.87 Güngör Uras
Olayların içinden
[email protected]
Haziran ayında TÜFE yüzde 0.9’a geriledi ancak hazirandan hazirana yıllık TÜFE yüzde 8.8 oldu. Mayısta yüzde 8.2’ydi
Haziran ayında TÜFE (Tüketici Fiyatları Endeksi) yüzde 0.90 geriledi. Buna bakarak “enflasyon düşüyor” diyoruz ama... Yıllık enflasyon (geçen hazirandan bu hazirana TÜFE artışı) gene de yüzde 8.87 oranında. Yıllık enflasyon mayıs ayında 8.28’e gerilemişti. Baz etkisi ile (geçen yılın aynı ayındaki endeks sayısındaki düşüklüğün sonucu) haziranda biraz yükselmiş oldu.
1- TÜİK, Tüketİcİ Fİyatları Endeksİ’ndekİ değİşİmİ (Enflasyonu) nasıl belİrlİyor?
Sayın okuyucularıma TÜİK’in enflasyonu nasıl belirlediğini anlatayım:
TÜİK önce hane halkı bütçe anketi ile Türkiye ortalamasında hanelerin harcamalarının yapısı (nerelere ne ölçüde para harcadığı) belirleniyor.
2- Sonra hane halkının aylık harcama ağırlıklarına göre her ay, tüm il merkezlerinde ve 74 ilçede 27 bin 500 işyerinden 375 bin fiyat derleniyor. 4 bin 176 kiracının kira ödemeleri izleniyor.
3- Fiyat belirlenirken coğrafi bölgelere veya nüfusun gelir durumuna göre herhangi bir ayırım yapılmıyor. Açık anlatımıyla İstanbul fiyatı ile Ardahan fiyatı, Rahmi Koç’un kullandığı malın fiyatı ile Çoban Hüsmen Efendi’nin fiyatı için farklılaştırma söz konusu olmuyor.
4- Yurtiçinde mal ve hizmet tüketmek amacıyla yapılan, tüm nihai parasal tüketim harcamaları esas alınıyor.
5- Tüketici Fiyatları Endeksi’nde tüketicinin satın alış fiyatları kullanılıyor. Fiyatlar, vergiler dahil peşin ödemeler olarak belirleniyor.
Enflasyon-pahalılık-fİyat artışı başka başka şeyler
Enflasyon ülkede mal ve hizmet fiyatlarındaki genel yükselişi ifade eder.
Enflasyon yok iken hava şartlarına, teknolojik değişime, arzdaki tıkanıklığa bağlı belli mal ve hizmetlerin (tüm mal ve hizmetlerin değil, belli mal ve hizmetlerin) fiyatı yükselebilir. Bu durumda fiyat artışından söz edilir. Örneğin, “Bu yıl buğday fiyatı yüksek... Petrol fiyatı çok arttı” denilir.
Pahalılık, mal ve hizmet fiyatlarının, enflasyonun, kişinin gelirinden fazla artmasıdır. (Pahalılık kişisel bir yargıdır.) Kişinin geliri 100‘den 105’e yükselirken ayakkabı fiyatı 125 olmuş ise, o kişi için ayakkabı fiyatı pahalılanmıştır.
Pahalılık kişiye göre değişir. Bir kişinin geliri 100’den 110‘a çıkarken, enflasyon 120 olmuş ise onun için hem pahalılık, hem enflasyon vardır.
Ayşe Hanım Teyzem’İn enflasyon hesabı TÜİK’e uymaz
Ayşe Hanım Teyzem’in tüketim kalıbı (bir ay içinde para harcadığı mal ve hizmetlerin cinsi) farklıdır. Ayşe Hanım Teyzem gibi orta ve alt gelir grubundakilerin tüketim harcamalarında gıda harcamalarının ağırlığı büyüktür.
Yaz aylarında yaş meyve ve sebzedeki ucuzluk onları biraz rahatlatır ama onun için önemli olan et, bakliyat, ekmek, peynir ve zeytin fiyatıdır. Bu fiyatları TÜİK derlerken ülke genelindeki ortalama fiyatlar esas alınır. Halbuki her şehirde, markette, pazarda fiyatlar farklıdır.
O nedenle enflasyon rakamları açıklandığında genelde Ayşe Hanım Teyzem, “Bu rakamlar gerçeği yansıtmıyor. Benim cebimden çıkan para daha fazla” der.
Haziran ayında gıda fiyatları geriledi
Tüketici Fiyatları Endeksi’nde gıda fiyatları haziran ayında yüzde 3.42 oranında geriledi. Gıdanın ülke genelinde toplam tüketim harcamalarındaki ağırlığı yüzde 26.22’dir. Gıda fiyatları gerileyince genelde enflasyon da gerilemiş oldu. Gıda dışı tüketim harcamalarında (giyim ve ulaştırma hariç) genelde küçük de olsa artış var.
Tüketici fiyatlarının arkasında üretici fiyatları var
Tüketici fiyatlarının arkasında üretici fiyatları vardır. Üretici fiyatlarını temelde üretim maliyetleri belirler. Haziran ayında üretici fiyatları yüzde -1.49 azaldı. Önceki haziran ayına göre yıllık artış yüzde 6.44 oldu. Üretici fiyatlarında haziran ayında tarım ürünleri fiyatlarında yüzde 6.12 oranında gerileme görüldü. Üretici fiyatı artmayınca tüketici fiyatlarındaki artış da sınırlı oldu...
Yılın kalan aylarında ne olur?
Anlaşıldığı kadarı ile yaz aylarında enflasyon azalmasa bile artmayacak. Ya yazdan sonrası?
* Merkez Bankası sıkı para politikası uyguluyor. Hükümet hane halkının gelirlerinde enflasyonu aşan bir artışa imkan vermiyor. Yılın ilk 3 ayına ait milli gelir rakamları da gösterdi ki, hane halkının tüketim artışı geçen yılın aynı dönemine göre sıfır. Bu durumda halkın talebinde artış beklenemez. Talep artışına dayalı fiyat artışı beklenemez.
* Üretici fiyatlarında girdi fiyatları önemlidir. İşçilik maliyetleri artmıyor. İthal girdi fiyatlarında gerileme var. Dünyada gıda ürünleri, metal ve enerji ürünleri maliyetleri geriliyor. Demek ki, önümüzdeki dönemde üreticilerde maliyet artışını gerektirecek gelişme ihtimali zayıf.
* Merkez Bankası döviz fiyatlarında yükselişe imkan vermiyor. Bu durumda yılsonuna doğru enflasyon yüzde 5’e inemese de, yaklaşabilir.
TÜİK’ten büyüme düzeltmesi
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) bir önceki döneme göre yüzde 0.2 artış olarak açıkladığı mevsimsellikten ve takvim etkisinden arındırılmış birinci çeyrek GSYH’yi yüzde 0.4 azalış olarak düzeltti. TÜİK, ilk çeyrek Gayri Safi Yurtiçi Hasıla’nın mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış verilerinde ‘hesaplanma aşamasında meydana gelen maddi hata nedeniyle’ düzeltme yaptı.
Arındırılmamış verilere ilişkin ise bir değişklik yapmayan TÜİK, bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 2.3 artış olarak açıklanan takvim etkisinden arındılmış ilk çeyrek GSYH’yi yüzde 2.4 artış olarak düzeltti. TÜİK yüzde 2.3 olarak açıkladığı ilk çeyrek GSYH büyümesinde değişiklik yapmadı. |
