ALAATTİN AKTAŞ / EKO ANALİZ Özel sektör bir yılda 120 milyar dış borç ödeyecek
Özel sektörün dış borç stoku temmuz ayı itibariyle 212.2 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti. Stok, temmuzda 349 milyon dolarlık bir gerileme gösterdi. Özel sektörün temmuz sonundaki dış borç stokunun 125.9 milyarını uzun vadeli, 86.3 milyarını ise kısa vadeli borçlar oluşturuyor. Temmuz sonundaki borcun 101.3 milyarının finansal kuruluşlara, 110.9 milyarının ise finansal olmayan kuruluşlara ait olduğunu da belirtelim.
Özel sektörün dış borç stokunda 2004 yılında başlayan tırmanma 2008'e kadar sürmüş; 2009'da küresel krizin etkisiyle bir gerileme yaşanmıştı. 2003 sonunda 50 milyarın altında bulunan stok, 2004'te 64 milyara yaklaşmış, 2005 yılında 85 milyara yakın bir gerçekleşme olmuştu. Özel sektörün dış borç stoku, 2006, 2007 ve 2008 yıllarında çok hızlı artışlar göstermişti. 2005 sonunda 84.7 milyar dolar düzeyinde bulunan stok, 2006'da 121.1 milyar doları, 2007'de 161.1 milyar doları buldu. 2008'de ise 189 milyar dolarlık bir düzeye çıkıldı.
Küresel krizin etkisiyle 2009'da daralarak 173 milyara inen stok, 2010'la birlikte yeniden artışa geçti ve söz konusu yıl 191 milyar dolarla geçildi. Stok, 2011 yılını ise 203 milyar dolar düzeyinde kapattı.
Bu yılın ikinci çeyreği sonunda 212.5 milyar dolarlık bir düzeye çıkıldı. Bu, özel sektörün dış borcunda çeyrek bazında oluşan en yüksek rakama işaret ediyor.
Uzun vadelilerin payı azaldı Özel sektörün dış borcunun, çok genel bir oran vermek gerekirse üçte ikisi uzun vadeli, üçte biri de kısa vadeli. Ancak, kısa vadeli borcun payı giderek artma eğiliminde.
2007 sonunda toplam stokun yüzde 76'sı uzun, yüzde 24'ü kısa vadeliydi. 2008 ve 2009 yıllarında da bu denge yüzde 75-25 düzeyinde oluştu. 2010, 2011 ve bu yılın ilk çeyreğinde uzun vadelilerin payı yüzde 62-63'e geriledi, kısa vadelilerin payı da yüzde 37-38'e çıktı.
İkinci çeyrek sonunda oran tam yüzde 60-40 olarak oluştu. Temmuz sonunda ise yüzde uzun vadelilerin payı yüzde 60 eşiğinin altına indi. Temmuz sonu itibariyle özel sektörün dış borcunun yüzde 59.3'ünü uzun vadeli, yüzde 40.7'sini kısa vadeli borçlar oluşturuyor.
120 milyar dolar ödenecek Merkez Bankası verilerine göre temmuz sonu itibariyle bir yıllık dönemde toplam 141.3 milyar dolar dış borç ödenecek. Bu tutarın 120.2 milyar dolarını özel sektör ödeyecek.
Özel sektörün ödemesinin 67.9 milyar doları finansal kuruluşlarca gerçekleştirilecek. 67.9 milyar doların da 59 milyar dolarını bankalar, 9 milyar dolarını bankacılık dışı finansal kuruluşlar ödeyecek.
Finansal olmayan kuruluşların yapacağı ödeme 52.3 milyar dolar düzeyinde.
Temmuz ayı itibariyle bir yıllık dönemde kamunun yapacağı ödeme ise 16.8 milyar dolar. Bu ödemenin 5.3 milyar doları genel yönetim, 11.3 milyar doları, tümü bankalardan oluşmak üzere finansal kuruluşlar, 156 milyon doları finansal olmayan kuruşlarca gerçekleştirilecek. Bir yıllık dönemde Merkez Bankası da 4.3 milyar dolar dış borç ödeyecek.
Bu tablo ürkütmeli mi? Bir yılda 120 milyarı özel sektör tarafından olmak üzere toplam 141 milyar dolar dış borç ödenecek olması, ilk bakışta "nasıl kalkılacak bu borcun altından" gibi olumsuz bir algıya yol açabilir. Ancak kabul etmek gerekir ki, bu ödeme yapılırken hiç yeni kaynak sağlanmayacak değil. Borç, döndürülecek; zaten aksi düşünülemez.
Ayrıca, benzer düzeyde ödemeler hep yapılageldiği ve bu borcun bir kısmının yeni borçla ödenmesi söz konusu olacağı için öyle fazla kaygı duyulacak bir durum da yok. Para akışı durur ve borcu çevirmek zorlaşırsa, diye düşünülebilir. Ancak, en azından şimdilik ufukta öyle bir risk yok. |
