İddialı bir tahmin, haklısınız. Bir tarafta yüzde 5.3'lük resmi hedef ve bu hedefle uyumlu tahminlerle yola devam etmekte olan Merkez Bankası, bir tarafta yüzde 9'a doğru gittiğini düşündüğümüz oran... Arada çok fark var, doğru.
Haziran ayında yüzde 0.76 ile tahminlerin çok ötesinde gerçekleşen artıştan sonra altı aylık artış bir anda yüzde 4'e ulaşınca ve yıllık artış yüzde 8.30'u bulunca...
Yıllık hedef olan yüzde 5.3'e altı ayda yaklaşılınca...
Geçen yılın özellikle son iki ayında düşük artışların gerçekleşmiş olmasının yaratacağı olumsuz baz etkisi dikkate alınınca, yüzde 9'a yaklaşacak bir oranın pek de uzak olmadığı kanısı uyandı bizde.
Genel eğilim olarak zaten ikinci yarılarda ilk yarılara göre daha hızlı bir fiyat artışı oluyor. Son sekiz yılın beşinde ikinci yarıda daha hızlı fiyat artışı gerçekleşmiş durumda. Bu tek başına ölçü değil tabii ki. Biz yılın ikinci yarısında yüzde 4.5, dolayısıyla yılın tümünde yüzde 8.7 dolayında bir artış tahmin ederken, son yılların ikinci yarılarındaki tüm ayların ortalamasından hareket ettik. Ortalama alırken tüm ayları dikkate alarak da hesaplama yaptık; yıllara göre en düşük ve en yüksek artışları (ya da düşüşleri) devre dışı bırakarak da hesaplama yaptık.
Bütün hesaplamalar bizi 2013'ün ikinci yarısında yüzde 4.5 dolayında bir artışa götürdü. İlk yarıdaki yüzde 4'ün üstüne ikinci yarıda gelecek yüzde 4.5 dolayındaki bir artış da, yılın tümü için, tam oranı verirsek yüzde 8.68'lik bir gerçekleşmeye işaret ediyor.
Fiyatlar ağustosta geriler mi?
Fiyat artışının haziran ayında görece yüksek olacağı Merkez Bankası Başkanı Erdem Başçı tarafından daha önce açıklanmıştı. Başçı, bu duruma işlenmemiş gıda maddelerinin fiyatında ortaya çıkacak artışın yol açacağını dile getirmişti. Nitekim haziranda gıda ve alkolsüz içecekler grubunda fiyatlar yüzde 1.82 arttı. Bu yüzde 1.82'lik artış, söz konusu grubun toplamda dörtte bire yakın (yüzde 24.08) ağırlığı olmasından ötürü TÜFE'ye 0.43 puan etkide bulundu. Yani, TÜFE'deki yüzde 0.76'lık artışın 0.43 puanı gıda ve alkolsüz içeceklerden kaynaklandı.
Fiyatların haziranda yüzde 1.49 arttığı ve toplamda yüzde 17.99 payı bulunan ulaştırmadan TÜFE'ye gelen etki de 0.26 puan oldu.
Hazirandaki durumu bu şekilde özetledikten sonra gelelim yıllık oranın ağustostan itibaren gerileyeceği görüşüne. Bunun olabilmesi temelde iki etkene bağlı.
Birincisi; ağustostan itibaren fiyat artış hızı belirgin bir şekilde gerileyecek demektir. Buna ilişkin elde somut veri olduğunu sanmıyoruz. Olsa olsa petrol fiyatlarıyla ilgili bir tahmin yapılabilir, ama tahmin edilmesi pek güç ve petrol fiyatından çok daha oynak bir kur değişkeni de söz konusudur, onu da dikkate almak gerekir.
İkincisi; ağustosla birlikte çok olumlu bir baz etkisi ortaya çıkacaktır da ona dayanarak böyle bir tahmin yapılıyordur. Öyle bir durum da yok.
Kasım ve aralık önemli
Yıllık TÜFE artışı geçen yıl mayısta tek haneye indikten sonra mayıs-eylül döneminde yüzde 8-9 aralığında salınmış, ekimle birlikte keskin bir düşüş ortaya çıkmıştı. Yıllık TÜFE, eylüldeki yüzde 9.19'dan sonra ekimde yüzde 7.80'e, kasımda yüzde 6.37'ye ve aralıkta yüzde 6.16'ya gerilemişti. TÜFE'nin, geçen yılın son aylarında böylesine belirgin bir gerileme göstermesi, 2011'in aynı dönemindeki aylık artışların yüksek olmasına, yani baz etkisine dayanıyordu.
Bu yıl ise tersini göreceğiz. Bu kez geçen yılın düşük oranlarının yaratacağı olumsuz baz etkisi kendini gösterecek ve yıllık oranlar özellikle kasım ve aralık aylarında geçen yılki düzeyin belirgin bir şekilde üstünde kalacak. Aslında bu yılki eğilimde haziranda oluşan yüzde 8.30'luk yıllık orana göre çok keskin hareketler ortaya çıkmayacak, yılın sonuna kadar yüzde 8.50 dolayında bir gerçekleşme göreceğiz. Ama, baz etkisi yüzünden geçen yılla olan fark, özellikle kasım ve aralık aylarında belirgin şekilde açılacak.
