Temmuz ayında cari açık 5.786 milyon dolar oldu. Bu açığı kapatacak sermaye girişi yerine net 775 milyon dolar çıkış oldu. İki rakamın toplamı 6.561 milyon dolar.
Temmuzda açığı kapatmak için bu kadar dövizi rezervden karşılayacak idik. Ama nereden geldiği belli olmayan 4.801 milyon dolar döviz sayesinde açığın büyük bölümünü kapattık. Rezervden sadece 1.760 milyon dolar kullandık. Şimdi çok kişi soruyor: Temmuzda 4.801 milyon dolar nereden geldi? Kaldi ki bu ilk defa karşılaşılan bir durum değil. Hemen her ay nereden geldiği belli olmayan dövizler geliyor? Nereye gittiği belli olmayan dövizler gidiyor. Şeytan bunun neredesinde? Şehir efsanesine bakılır ise, temmuzda nereden geldiği belli olmayan dövizleri Suriyeliler ceplerine doldurup getirdi. Ankara’dan fısıldanana bakılır ise bu dövizleri, yurtdışında parası olan Türkler Varlık Barışı’yla getirdi. Bu kadar döviz, cepte nakit taşınamaz. Bavula sığmaz. Bankadan geçse, kayıtta görülür.
Fark nasıl oluşuyor? Cari açık olağan döviz gelirleri ile olağan döviz giderleri arasındaki fark demektir. Temmuzda olağan gelirler; ihracat 13.661 milyon dolar, turizm 3.320 milyon dolar, taşımacılık 1.284 milyon dolar, faiz geliri 125 milyon dolar şeklindeydi. Döviz giderleri ise; ithalat harcaması 20.311 milyon dolar, turizm harcaması 472 milyon dolar, taşımacılık giderleri 893 milyon dolar, faiz gideri 460 milyon dolar şeklinde oldu. Gelir-gider farkı 5.786 milyon dolar. O da temmuz ayı cari açığı. Nereden geldiği belli olmayan döviz nasıl ortaya çıkıyor? Şöyle: Temmuz ayı cari açığı 5.786 milyon dolar. Açığı kapatmak için sermaye girişi olmamış, tersine 775 milyon dolar çıkış var. İkisinin toplamı 6.561 milyon dolar. Temmuzda 6.561 milyon dolar döviz açığını kapatmak için döviz rezervinden sadece 1.760 milyon dolar kullanılmış? İyi de bu durumda açık nasıl kapanmış? Cevap: Nereden geldiği belli olmayan 4.801 milyon dolar döviz ile kapanmış. Haziranda ise nereye gittiği belli olmayan 2.117 milyon dolar var. O rakam da şöyle bulunuyor: Cari açık 4.626 milyon dolar. Sermaye girişi 3.467 milyon dolar. Rezervden 1.150 milyon dolar ekleme ile cari açık kapanabilecek iken, rezervde 3.276 milyon dolar eksilme olmuş. Rezervden harcanan dövizin 1.159 milyon doları cari açığı kapattığına göre, geriye kalan 2.117 milyon doların nereye gittiği belli değil.
Hata-noksan Suriyelilerin, Türkler’in, başka kişilerin; cebinde, bavulunda getirip-götürdüğü döviz, altın, mücevherat mutlaka vardır ama, bu tür döviz trafiği ayda milyar dolarları bulamaz. Bu, esas itibarı ile hesap hatasından oluşan bir “düzeltme kalemi”dir. O ayın döviz geliri veya gideri hesabında mutlaka bir hata vardır. Örneğin ithalat harcaması olduğundan fazla gösterilmiş, ihracat olduğundan az gösterilmiş olabilir. Net turizm geliri tahmini yanlış yapılmış olabilir. O nedenle de Merkez Bankası “nereden geldiği belli olmayan-nereye gittiği bilinmeyen” dövizleri, “Net hata ve noksan” başlığı altında gösterir. Belli aylarda bu rakamlar göze batacak ölçüde büyür, bazı aylarda küçülür. Genelde uzun dönemde dengelenir.
7 ayın neti 182 milyon $ 2013 yılı ocak ayında net hata ve noksan kalemi 134 milyon dolar artı iken, şubatta 2.030 milyon dolar eksi oldu. Mart ve nisan eksi devam etti. Mayısta artı 2.662 milyon dolar oldu. Haziranda eksi 2.117 milyon dolar iken temmuzda artı 4.801 milyon dolara yükseldi. Yedi ayın sonunda net hata ve noksan kalemi dengesi sadece 182 milyon dolar. Yıllar itibariyle de net hata-noksan rakamları iniş çıkış gösterir. 2011’in tamamında 9.433 milyon dolarlık bir fazlalık görülmüştü. 2012’nin tamamında fazlalık 776 milyon dolara geriledi. Özetle günümüzde banka sisteminden geçmeyen döviz trafiği giderek küçülüyor. Çünkü banka sisteminden geçmeyen dövizin nakit olarak cepte, bavulda taşınması, milyar dolarların kamyon ile taşınması gerekir ki, bu çok zor. Yok değildir, vardır ama, o kadar da çok değildir.
