Karada 800, denizde 400 yılda yok olan plastik poşetlerden tüm ülkede yılda 5 milyar adet kullanılıyor.
Alışverişlerde ve de içine çöp koymak için kullanılan plastik torbaların atıkları karada en az 800 yıl, denizde en az 400 yıl yaşıyor. Ve de bu artıklar zamanla kimyasal değişime uğrayarak doğayı kirletiyor. Dolaylı olarak canlıları zehirliyor.
İşte bunun için şimdilerde bir çok ülkede plastik torba kullanımı yasaklanıyor. Özellikle alışverişlerde kâğıt veya bez torba kullanımı yaygınlaşıyor.
Eski kuşaklar plastik torbayı bilmezdi. Plastik torba son 50 yılda hayatımıza girdi.
Plastikler petrol rafinerilerinde kullanılan ham petrolün işlenmesi sonucu arta kalan malzemelerden elde edilir. Yeryüzüne çıkarılan petrolün yüzde 4’lük bir kısmı plastik üretimi için kullanılır.
Dünyada her yıl değişik boyutta 1 trilyonu aşan plastik torba kullanıldığı, bu torbalar için yaklaşık 250 milyon ton plastik kullanıldığı tahmin ediliyor. Sadece ABD’de yıllık plastik torba tüketimi 400 milyar adet. Plastik torbalarda geri dönüşüm oranının yüzde 1 olduğu söyleniyor.
Plastik torba kullanımının zararını anlatan bir raporu Cahit Kayra büyüğüm gönderdi. Okuyucularımı uyarmamı istedi. Raporda yer alan bilgilerin benzerine Dicle Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Hamdi Temel’in bir söyleşisinde rastladım.
Bu iki kaynaktan yararlanarak plastik torbanın doğayı ve canlıları nasıl etkilediğini özetleyeceğim.
Sorun büyük ve önemli
Türkiye’de 18 milyon dolayında hane var. Her hanenin haftada 5 adet plastik torba kullandığı varsayılsa tüm ülkede haftada 90 milyon adet, yılda 5 milyar adede yakın plastik torba kullanıldığı ortaya çıkar. Bu kadar plastik torba ne oluyor? Bir bölümü çöpe gidiyor. (İstanbul’da toplanan çöpün yüzde 10’unu plastik esaslı atıklar oluşturuyor.) Büyük bir bölümü de sağda solda doğaya terk ediliyor.
(1) Plastik torbaların geri kazanımı yenisini üretmekten çok çok daha pahalı. (2) Geri kazanımlı plastik torbalardan üretilen plastik eşyalar, oyuncaklar, torbalar sağlığa zararlı. (3) Plastik torbaların yok edilmesi için çöplüklerde yakılması halinde çıkan gazlar ölümcül.
Plastik güneşe veya ısıya duyarlı. Işık plastikte kimyasal değişime yol açıyor. Zaman içinde zehirli petro-polimerler oluşuyor. İçindeki polimer maddeler yağ ile çözünüp kansorejen maddeye dönüşüyor. Son yıllarda kanser hastalarının artışının en büyük etkilerinden birinin aşırı plastik kullanımı olduğu söyleniyor.
Denizlere her yıl milyonlarca kilo plastik torba atılıyor. Dünya yüzeyinin bir plastik çöplüğüne dönüşmemesinin bir önemli nedeni, deniz diplerinin çöplük olarak kullanılması. (U.S. National Academy of Sciences).
Halkı bilgilendirmeliyiz
Plastik torbalar ışık altında kimyasal çözülmeye uğruyor. Zaman içinde daha küçük ve daha zehirli petro-polimerlere bölünüyor. (CNN.com/technology November 16, 2007). Toprağı ve suyu zehirliyor. Plastik torba atıklarından kaynaklanan mikroskopik zehirli parçacıklar besin zincirine giriyor. Doğal hayatı ve canlıların hayatını olumsuz etkiliyor. Hastalıklar artıyor. (World Wildlife Fund Report 2005).
Çözüm, plastik torba kullanımının yasaklanmasıdır. Plastik torba yerine kağıt torbalar veya bez torbalar kullanımıdır. Dünyada bu yönde gelişmeler var.
Bir çok ülkede, bazı şehirlerde plastik torba kulanımı yasaklandı veya vergilendirilerek plastik torbanın fiyatı artırıldı. Böylece kullanıcılar caydırıldı.
Türkiye’de öncelikle halkın plastik torbanın hem doğaya hem canlıların sağlığına zararı konusunda bilgilendirilmesine önem vermemiz lazım. Halk bilgilendirilir bu arada hükümet de gereken caydırıcı tedbirleri uygulamaya koyar ise belki de yasaklamaya gerek kalmadan kâğıt ve bez torbaya geçiş sağlanabilir.
GÜNGÖR URAS
http://www.milliyet.com.tr/ |
