Enflasyon oranı yüzde 5’in altına neden inmiyor?
Olayların içinden | Güngör Uras
[email protected]
Merkez Bankası on yıldır enflasyonu yüzde 5’in altına çekmeye çalışıyor. Hatta 2007 ve 2008’de yüzde 4 gibi iddialı bir hedef belirlenmişti. Ama enflasyon hedefi bir türlü tutmuyor. Başka ülkeler düşük enflasyon ortamını sağlarken acaba bizde enflasyonun gerilemesini önleyen etkenler nelerdir?
Garanti Yatırım Baş Ekonomisti Gizem Öztok Altınsaç, bu soruyu cevaplayacak bir çalışma yaptı. Altınsaç enflasyonun aşağıya çekilememesinin 3 önemli nedenini sıralıyor:
- Dış açığın büyüdüğü yıllarda TL değer kaybediyor. Dövizin fiyatının artması. (Kur Geçişkenliği-Döviz kurunun fiyatlar genel düzeyini etkilemesi) enflasyonu yukarıda tutuyor.
- Bütçeyi denkleştirme arayışında belli mal ve hizmetlerin vergilerinin artırılması, fiyatları yükseltiyor.
- Türkiye’de gıda ve enerji fiyatlamalarında yaşanan mikro bazda yapısal sıkıntılar fiyatların kalıcı düşüşünü engelliyor.
Planlı dönemin başında 1960-1970 arasında ekonomi yüzde 6.5 büyürken, enflasyon yüzde 5, yüzde 6 oranında idi. 1980’lerde fiyatlar yüzde 40-80 oranında, 1990’larda yüzde 60-70 oranlarında arttı. 2000 yılında fiyat artışları yüzde 39’a, 2002 yılında yüzde 30’a geriledi. 2003 yılında yüzde 18’e indi. Daha sonraki yıllar yüzde 10’un altında kaldı ama bir türlü yüzde 5’in altına çekilemedi.
Garanti Araştırma’nın çalışmasında 2013 yılının yüzde 8.0-8.5 bir enflasyon oranı ile tamamlanacağı, 2004 yılında enflasyonun yüzde 6.7’lerde kalacağı tahmin ediliyor.
Çalışmada “Türk Lirası’nın değer kaybının enflasyona geçişkenliği” konusu işleniyor.
Doğrudan tüketim için yapılan ithalatta döviz fiyatının artması enflasyonu etkiliyor. Daha da önemlisi tarım ve sanayi üretiminde ithal ürün payı çok büyük. Ve de kısa sürede ithalatı ikame etme imkanı yok. Ürün maliyetlerindeki artışlar enflasyonu artırıyor. Döviz kurundan etkilenen malların TÜFE sepetindeki ağırlığı yüzde 70 dolayında.
2014’te TÜFE yüzde 7.0 - 7.5
Bu tabloda acaba, döviz kurunun enflasyona geçişkenliğinin ölçüsü (büyüklüğü) nedir? Acaba kur geçişkenliğinin fiyatlara yansıması ne kadar süre alıyor?
- TCMB araştırmalarına göre birikimli döviz kurundaki değişimin yüzde 80 ağırlığındaki etkisi 6 ay içinde fiyatlara yansıyor. Kalan yüzde 20 etki ile birlikte kur geçişkenliği 1 yılda tamamlanıyor.
- TCMB araştırmalarına göre TL’deki yüzde 10’luk değer kaybı bir yıl içinde enflasyonu yüzde 1.34 puan etkiliyor. Mayıs ayından bu yana TL’de yüzde 16 oranında değer kaybı görüldü. Bu hesaplamalara göre TL’nin (bugüne kadarki) değer kaybı (değer kaybı sürmez ise-bugünkü çizgide kalır ise) önümüzdeki yılın enflasyonunda 2.2 puan dolayında artışa yol açacak.
İşte bu nedenle 2014 yılında da enflasyon yüzde 7.0-7.5 dolayında kalacak. Kalıcı olarak aşağıya çekilemeyecek gibi görünüyor.
Bu bilgiler önemli. Çünkü çok kişi şu günlerde gelecek yılın hesaplarını yapıyor. Gelirini, giderini enflasyona göre fiyatlandırıyor. İşte bunun içindir ki insanlar 2014 yılında enflasyonun ne olacağı konusunda bir fikir sahibi olmak istiyor.
http://ekonomi.milliyet.com.tr/ |
