Aksu, kanun ile şeker ve pancar fiyatlarında istikrar, piyasada rekabetin tesis edildiğini, 2002/2003 pazarlama yılından itibaren şeker fiyatlarında reel olarak düşüş kaydedildiğini kaydetti.

     Şeker Kurumu ve Kurulu Başkanı Azmi Aksu, 19 Nisan 2001 tarihinde yürürlüğe giren 4634 Sayılı Şeker Kanunu'nun 10. uygulama yılı nedeniyle kurum faaliyetleri ve dünya tatlandırıcı piyasası hakkında yazılı açıklama yaptı.

     Aksu, dünya tatlandırıcı piyasasında sakarozun payının yüzde 77, nişasta bazlı glukoz ve fruktoz esaslı şekerlerin toplam payının yüzde 13 olduğunu, şekere alternatif tatlandırıcı olarak bilinen yüksek yoğunluklu tatlandırıcıların (YYT) payının yüzde 9 ve şeker alkollerinin payının ise yüzde 1 düzeyinde bulunduğunu kaydetti.

     Dünyada yılda 150 milyon ton civarında sakaroz üretildiğini, bunun yüzde 75-80'inin kamıştan, kalanı ise pancardan elde edildiğini; kamış ve pancardan elde edilen şekerler arasında kalite bakımından önemli bir farklılık bulunmadığını anlatan Aksu, dünya şeker borsa fiyatlarının daha düşük maliyetli kamış şekerine göre belirlendiğini ve bu fiyatın genelde pancar şekeri fiyatından düşük seyrettiğini kaydetti.

     Aksu'nun verdiği bilgiye göre, Türkiye'nin kurulu şeker üretim kapasitesi, 3 milyon 150 bin tonu pancar şekeri, yaklaşık 1 milyon tonu nişasta bazlı şeker (NBŞ) olmak üzere 4 milyon tonun üzerinde. Dünyada 22 kg/yıl olan kişi başına sakaroz tüketimi Türkiye'de 29 kg/yıl seviyesinde. Son 8 yılda yurtiçi şeker (sakaroz) tüketimi ortalama 1 milyon 800 bin ton civarında.

     Şeker Kanunu öncesinde planlı üretim yapılmaması nedeniyle, pancar üreticisinin pancar ekimine ilgisinin artmasına veya azalmasına bağlı olarak pancar ve pancar şekeri üretiminin istikrarsız bir seyir izlediğine işaret eden Aksu, kanunun, pancar ve şeker üretiminde istikrar sağladığını belirtti.

     Pancar ekimine ilginin azaldığı 1995 ve 1996 yıllarında Türkiye'deki şeker üretiminin iç talebi karşılayamadığını ve şeker ithalatı yapıldığını hatırlatan Aksu, 1997 yılından itibaren ise şeker pancarına uygulanan fiyatlara bağlı olarak üreticinin pancar ekimine ilgisinin artması ile birlikte pancar üretiminin, fabrikaların işleyebileceği kapasitenin oldukça üzerinde gerçekleştiğini, yüksek miktarda stoklar oluştuğuna işaret etti.

     Türkiye'de, 4 milyon tondan fazla olan şeker üretim kapasitesinin, ihtiyacının üzerinde olması nedeniyle ''üretimin planlanması ve kontrolünü zorunlu hale getirdiğine'' dikkati çeken Azmi Aksu, ''Ayrıca dünyadaki yönelimlerin de etkisiyle ülkemizde 1980'li yılların ikinci yarısından sonra, daha ucuz maliyetli ve daha kolay kullanılan bir şeker türü olan NBŞ üretiminin başlaması da sektörün yeni dinamiklere uygun şekilde düzenlenmesini zorunlu hale getirmiştir'' görüşüne yer verdi.

     Şeker Kurumu Başkanı Azmi Aksu, 19 Nisan 2001 yılında yürürlüğe giren Şeker Kanunu'nun amacını ''Şeker üretiminde istikrarı sağlayacak planlamalara imkan verilmesi, NBŞ sektörünün pancar şekerinin piyasa dengelerini bozucu gelişimine ve dünyadaki değişimlere adapte olunabilmesi, etkin ve rekabetçi bir şeker sanayinin geliştirilmesine yönelik olarak şeker sektörünün düzenlenmesinin sağlanması ve sektörün devlet müdahalesinden arındırılması için aynı hedef piyasaya mal üreten pancar şekeri ve NBŞ sektörlerinin, birbirlerine zarar vermeksizin yurt içi talebe göre belirlenecek miktardaki şekeri yurt içinde kotalar vasıtasıyla (AB'de ve diğer kotalı pancar üreten ülkelerde olduğu gibi) üretmesi'' olarak kaydetti.

     Kanunda kuruluşu öngörülen Şeker Kurumu'nun ve hizmet birimlerinin 2004 yılında oluşturulup hizmete başladığını hatırlatan Kurum Başkanı Azmi Aksu, kanun sonrasında sadece şekerin değil, tarımsal hammaddelerinin de talebe yetecek miktarda yurt içinde üretilmesinin sağlandığını vurguladı.

    

    

     Aksu'nun açıklamasına göre, Şeker Kanunu'nun 2001 yılında yürürlüğe girmesi ile Türkiye'de ülke ihtiyacını karşılayacak düzeyde pancar üretimi gerçekleştiriliyor. Fabrikaların kapasitelerinin üzerinde pancar üretimi söz konusu olmuyor. İlk kota tahsisi 2002/2003 pazarlama yılında yapılırken, 2003 yılından itibaren pancar kotaları artma trendi gösterdi. Tamamlanan son yıl olan 2010 ürün yılında pancar kotalarında 2003 yılına göre yüzde 23 artış gerçekleşti.

     Kurum tarafından, ''Türkiye'de pancar üretiminin sürdürülebilirliğinin sağlanması, pancar üreticilerinin pazarının garanti edilmesi, şeker fabrikalarına düzenli hammadde temin edilmesi, ülkenin ihtiyacına yetecek miktarda şeker üretiminin garanti edilmesi, ülke genelinde pancar üreticileri arasında homojen pancar kotası dağılımının sağlanması'' amacıyla üretici temsilcileri (kooperatifler) ve şeker fabrikası işleten şirketlerin katılım ve mutabakatları da alınarak 2007/2008 pazarlama yılından itibaren uygulanmak üzere şirketler bazında pancar ekim alanları belirlendi.

    

    

     Türkiye'de NBŞ'nin sadece mısırdan üretildiğini, mısırın aynı zamanda nişasta, yem sanayi vb. alanlarda da kullanıldığını, ihracat amaçlı NBŞ üretimi ile aynı sektörün ürünü olan nişasta dahil olmak üzere, nişasta ve NBŞ üreten sektörün yılda 650-750 bin ton mısır kullandığını anlatan Aksu, Şeker Kanunu öncesinde 2 milyon ton olan Türkiye'deki mısır üretiminin bugün 4 milyon tonun üzerine çıktığına işaret etti.

     Şeker Kanunu'nun yurt içi talebi karşılayacak düzeyde şekerin yurtiçinde üretilmesi temel amacı doğrultusunda, 2009 yılında yönetmelik değişikliği yapılarak, pancarda olduğu gibi yurtiçine arz edilecek NBŞ üretiminde kullanılan mısırın da yurt içinden temin edilmesi şartı getirildiğini hatırlatan Aksu, NBŞ üreten tüm şirketlerin mısır alım ve işlenmesine ilişkin faaliyetlerinin yönetmelik gereği Kurum tarafından aylık olarak izlendiğini, son 2 yılda yurt içine arz etmek üzere kota kapsamında üretilen NBŞ için gereken miktarın da üzerinde mısırın yurtiçinden temin edildiğinin belirlendiğini açıkladı.

    

     -''ÜRETİMDEKİ İSTİKRAR, ÇİFTÇİ VE ÜRETİCİYE DÜZENLİ GELİR SAĞLADI''

    

     Şeker Kanunu ile getirilen planlı üretim modelinin, arzın Şeker Kurulu tarafından belirlenecek kotayla planlanmasını esas aldığını belirten Azmi Aksu, açıklamasında şu görüşlere yer verdi:

     ''2002/03 yılından itibaren uygulanan kota sistemi ile şeker arz ve üretiminde istikrar ve ülkemiz çiftçisi ve şeker üreticisine düzenli gelir sağlanmıştır. Kanunun uygulanmaya başladığı tarihten bugüne kadar talebi karşılayacak düzeyde şeker üretimi gerçekleştirilmiş, ithalat gereksinimi doğmamış, stok sorunlarının çözümünde de kayda değer başarılar elde edilmiştir.

     Şeker Kanunu, işleyici, üretici ve tüketicilerin menfaatlerini buluşturacak bir fiyat belirleme mekanizması ile devletin fiyatlara müdahalesini ortadan kaldırmıştır.

     Kanun ile şeker ve pancar fiyatlarında istikrar, piyasada rekabet tesis edilmiş, 2002/2003 pazarlama yılından itibaren şeker fiyatlarında reel olarak düşüş kaydedilmiştir.''

    

    

     Şeker Kurumu hizmet birimlerinin faaliyete geçmesi sonrasında kota hakkı bulunan ve kurumun izleme denetimi altında faaliyet gösteren 7 şirkete ait 33 pancar şekeri şeker fabrikası ile 5 şirkete ait 6 NBŞ fabrikasının yanı sıra, sektörde sadece ihracat amacıyla NBŞ üretimi yapan şirketlerin tüm faaliyetlerinin izlendiğini, denetlendiğini kaydeden Azmi Aksu, tespit edilen mevzuat dışı faaliyetler için idari para cezaları uygulandığını belirtti.

     Aksu, kurum faaliyetleri hakkında bilgi verirken, 2007 yılında, kaçak yollarla Türkiye'ye giren kamış şekeri ile Türkiye'de üretilen pancar şekerinin ayırt edilmesini sağlayacak bir analiz yönteminin ilgili kamu kurum ve kuruluşlarının katkısı da alınmak suretiyle uygulanması yoluyla, Türkiye'ye kaçak yollarla şeker girişlerinin önlenmesinde büyük başarı elde edildiğini hatırlattı.

     Açıklamaya göre, kayıt ve kota dışı şeker ile mücadele kapsamında denetim faaliyetlerinin insan faktöründen bağımsız hale getirilmesini teminen, AB ülkelerinde olduğu gibi sıvı formda şeker üretimi yapan şirketlerin satışa esas noktalarına kütlesel debimetre tesis edilerek satış miktarlarının anlık olarak ölçülmesi ve raporlanması sağlandı.

     Bugüne kadar 3 şirkete ait 4 fabrikaya 12 adet kütlesel debimetre tesis edilirken, sonuçları aylık olarak izleniyor. Diğer 6 şirkete ait 6 fabrikaya 23 adet kütlesel debimetre bu yıl Nisan ayında takıldı. Bunların da mayıs ayı içerisinde işletmeye alınmasıyla, tüm sıvı formda şeker üreten şirketlerin satışa esas noktalarına debimetre tesis edilmiş olacak.

     Azmi Aksu, şekerli mamul imalatçı ihracatçılarına dünya fiyatından şeker tahsisi uygulaması kapsamında, imalatçı ihracatçılara yılda 100 milyon dolar değerindeki 200 bin ton şeker yurtiçi şeker satış fiyatından değil, dünya borsa fiyatına navlun eklenerek bulunan fiyat üzerinden satıldığını kaydetti.

     Aksu, ihraç kaydıyla alınan NBŞ ve şekerin yurtiçinde satışının önlenmesi amacıyla yoğun takip yapıldığını, satılan C şekerinin yurtiçinde kaldığının tespiti halinde idari para cezası uygulandığını anlattı.

     Aksu'nun açıklamasına göre, şekerde arz talep dengesinin temini ve korunması amacıyla Kurum tarafından şeker ihracı için ön izin verilmesi uygulaması yapılıyor. 2006 yılından beri uygulanan sistem sayesinde yüksek yoğunluklu tatlandırıcıların ithalatında beyan edilen amaca uygun olarak kullanılıp kullanılmadığı izleniyor.

    

    

     Şekerde bir arz eksikliği oluşması durumunda eksikliğin pancar veya kamış temin edilerek hemen giderilmesi mümkün olamadığından, dünya genelinde geçen yıl olduğu gibi 2-3 milyon tonluk bir arz eksikliğinin, dünya şeker borsa fiyatlarının kısa zamanda iki kat yükselmesine neden olabildiğine işaret eden Aksu, açıklamasının son bölümünde, şu görüşe yer verdi:

     ''Şeker Kanunu ile getirilen kota sistemi olmasaydı, pancar şekerine göre hem fiyatının düşük olması, hem de çözme, süzme gibi işlemler gerektirmemesi nedenleriyle içecek sektörü başta olmak üzere şekerli mamul üreticilerinin, pancar şekeri yerine NBŞ kullanmayı tercih edecekleri dikkate alındığında, Şeker Kanunu ile getirilen kota sistemi sayesinde aynı hedef piyasaya mal üreten pancar şekeri ve NBŞ sektörlerinin, birbirlerine zarar vermeksizin ülkenin ihtiyacına yetecek miktarda şekeri yurt içinde sürdürülebilir bir şekilde üretmesini sağladığı açıkça görülmektedir.

     Şeker Kanunu ve Kurumumuzca yapılan düzenlemeler yoluyla, Kanun'un yurtiçi talebi karşılayacak miktarda şekerin yurtiçinde üretilmesi genel amacının yanı sıra; fabrikalara düzenli pancar temin edilerek, şeker üretiminin sağlanması, pancar ve şeker üreticilerinin pazarının garanti edilmesi, ülke genelinde pancar üreticileri arasında homojen pancar üretim imkanının tanınması, NBŞ sektörünün hammaddesi olan mısırın da pancar gibi yurt içinden temin edilmesi, üreticilere düzenli gelir sağlayacak şekilde pancar, pancar şekeri ve nişasta bazlı şeker üretiminin sürdürülebilirliği, şeker üretiminde ve fiyatlarında istikrar sağlanması ve korunması gibi amaçlara da ulaşılmıştır.''