Tarım ve Köyişleri Bakanlığının hazırladığı Su Ürünleri Yetiştiriciliği Yatırımlarında İhtiyaç Duyulan Su ve Su Alanları ile Deniz ve İç Sulardaki Su Ürünleri İstihsal Hakkının Kiraya Verilmesi Hakkında Yönetmelik, Resmi Gazete'nin bugünkü sayısında yayımlanarak yürürlüğe girdi. 

     Yönetmelik, 1 Ocak 2016 tarihine kadar Hazinenin veya Devlet Su İşleri (DSİ) Genel Müdürlüğünün mülkiyetinde veya devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan deniz ile iç sularda ya da bu yerlerden su alınarak karada yapılacak su ürünleri üretim tesislerinde veya bu alanları ıslah etmek suretiyle projeye dayalı olarak yapılacak su ürünleri yetiştiriciliği yatırımlarında ihtiyaç duyulan su ve su alanları ile deniz ve iç sulardaki su ürünleri istihsal hakkının kiralanmasına ilişkin usul ve esasları kapsıyor. 

     Projeli olarak yapılacak yatırımlarda, su ve su alanı dışındaki karasal alanların kiralama işlemleri, yönetmelik kapsamı dışında bulunuyor. 

     Yönetmelik, 13 Şubat 2011 tarihli ve 6111 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve Diğer Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun'un geçici maddesine dayanılarak hazırlandı. Bu kanun ile, su ürünleri üretim alanlarını kiralanması yetkisi bakanlığa verilmişti. 

     Buna göre, göller, göletler, baraj gölleri, dalyan, voli yerleri, nehirler ve nehir ağızlarındaki av yerleri ile deniz ve iç sularda belirlenmiş yerlerde su ürünleri yetiştiriciliği ve avcılığının yapılması uygun bulunan su alanlarını bakanlık kiraya verecek. İllerde, bu işlemleri bakanlık adına tarım il müdürlükleri yürütecek. 

     Deniz ve iç sulardaki su ürünleri istihsal hakkı azami beş yıla, su ve su alanları ise projeye dayalı olarak 15 yıla kadar kiraya verilecek. Kira bedellerinin belirlenmesine ilişkin kriterler, bakanlıkça belirlenecek. 

     Kira süresi ve bedeli, kiraya verilecek su ve su ürünleri üretim yerinin özellikleri dikkate alınarak bakanlık adına il müdürlüğünce tespit edilecek. İl müdürlüğü ile kiracı arasında, şartname ve kira sözleşmesi düzenlenecek. Kira sözleşmesi ve şartnamenin birer sureti il özel idaresine ve bir sureti de üretim yerinin mülkiyeti DSİ'ye ait ise DSİ taşra teşkilatına gönderilecek. 

     Kira sözleşmesinin düzenlenmesinden sonra, il müdürlüğünce su ve su ürünleri üretim yeri en geç 20 gün içinde bir tutanak ile kiracıya teslim edilecek. 

     Su ve su ürünleri üretim yerlerinin kiraya verilmesi amacıyla, bakanlık il müdürünün onayı ile görevlendirilecek bir il müdür yardımcısının başkanlığında proje istatistik şube müdürü, kontrol şube müdürü, idari ve mali işler şube müdürü ve su ürünleri konusunda ehil bir teknik personelden oluşan komisyon oluşturulacak. 

     

     -KOOPERATİF VE BİRLİKLERE ÖNCELİK 

     

     Deniz ve iç sulardaki su ürünleri istihsal hakkı, öncelikle o yerde kurulan, üyeleri beş yıldan az olmamak üzere üretim bölgesinde ikamet eden, münhasıran su ürünleri üretim ve pazarlaması ile iştigal eden kooperatif, kooperatif birliği ve köy birliklerine komisyon marifetiyle pazarlık usulüyle kiraya verilecek. 

     Su ürünleri üretim yerindeki kooperatif ve birlikler, ihale saatine kadar başvuruda bulunmadıkları, talepte bulunmakla birlikte aranılan şartları taşımadıkları için bu kuruluşlara ihale yapılmadığı takdirde; su ürünleri üretim yeri, şartname ve duyuruda belirtilen gün ve saatte bu kuruluşlara da açık olmak üzere pazarlık usulüyle ihaleye çıkarılacak. Su ürünleri üretim yeri, tespit edilen kira bedeli üzerinden en yüksek bedeli teklif eden istekliye kiraya verilecek. 

     Su ürünleri istihsal hakkı kiralamalarında, il müdürlüğünce veya DSİ tarafından her kira dönemi başlamadan 2 ay önce, su ürünleri üretim yerlerinde avlanabilir yıllık su ürünleri stok miktarı belirlenecek. Belirlenen yıllık avlanabilir su ürünleri stok miktarında artış veya düşüş olması halinde, il müdürlüğünce değişen stok miktarları üzerinden yeni dönem kira bedeli tespit edilecek. Belirlenen kira bedeli il özel idaresine bildirilecek ve bu bedel il özel idaresince tahsil veya mahsup edilecek. 

     

     -PROJEYE DAYALI KİRALAMA 

     

     Deniz ve iç sularda veya bu yerlerden su alınarak yapılacak su ürünleri üretim tesislerinde veya bu alanları ıslah etmek suretiyle projeye dayalı olarak yapılacak su ürünleri yetiştiriciliği yatırımlarında ihtiyaç duyulan su ve su ürünleri üretim yerleri bakanlıkça veya il müdürlüğünce onaylanan projesine istinaden, il müdürlüğünce belirlenen bedel ve süre üzerinden komisyon marifetiyle kiraya verilecek. 

     Projenin onayını izleyen 30 gün içerisinde müteşebbis tarafından kiralama işleminin yapılmaması halinde, proje bakanlık veya il müdürlüğünce iptal edilecek. 

     Su ürünleri istihsal hakkını kiralayan kuruluş, gerçek veya tüzel kişiler bu haklarını başkalarına devredemeyecek. 

     Kiracının, şartname ve sözleşmede belirtilen yükümlülüklerini yerine getirmemesi ve il müdürlüğünün en az 10 ve en çok 30 gün süreli ihtarına rağmen aynı durumun devam etmesi halinde kira sözleşmesi feshedilecek. 

     

     -KİRA BEDELLERİ HER YIL ÜFE ORANINDA ARTIRILACAK- 

     

     Yönetmelikte, kiralamaya ve stok miktarlarında değişiklik olması durumunda kira bedelinin tespitine, kira sözleşmesinin feshine, kira bedelinin ödenmesine ilişkin işlemler de düzenleniyor. 

     Kira bedeli, tesisin bulunduğu ilin il özel idaresine ödenecek. Yıllık kira bedeli, peşin veya taksitler halinde tahsil edilebilecek. Kira bedeli, her yıl TÜİK tarafından yayımlanan Üretici Fiyatları Endeksi (ÜFE) oranında artırılacak. 

     Kiracı, suyu ve su ürünleri üretim yerini, kira süresi içinde aynen koruyacak ve kira süresinin sonunda il müdürlüğüne teslim edecek. 

     

     -BALIK ÇİFTLİKLERİNE BÜYÜK KOLAYLIK- 

     

     Yönetmelikteki geçici madde uyarınca, 6111 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması Kanunu'nun yürürlüğe girmesinden önce kiralama işlemleri sonuçlandırılan veya devam eden yerlerin; kira teknik şartları, süreleri ve yıllık bedelleri, üretim yerlerinin özellikleri ve kiracıların müktesep hakları dikkate alınarak il müdürlüğünce yönetmelik hükümlerine göre yeniden belirlenecek. Önceden kiracı tarafından verilmiş ve halen geçerli olan belgeler, müteşebbisten tekrar talep edilmeyecek. 

     Bu maddeye göre, kiralama işlemi sonuçlandırılan veya devam eden dosyalar 3 ay içerisinde il özel idareleri tarafından bakanlığa gönderilecek. 

     Yönetmelik ile su ürünleri üretimi yapmak isteyenleri özellikle kiralama aşamasında, büyük bir kolaylık sağlanmış oldu. Önceden; asgari kira bedelleri Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından belirlenmesine rağmen, bu değerler il özel idareleri tarafından dikkate alınmamakta ve bölgeler, iller ve ilçeler arasında çok büyük fiyat farklılıkları bulunmaktaydı. Kiralanan yerlerden aynı niteliklere sahip olmalarına rağmen farklı kira bedellerinin alınması adaletsizliklere neden olmakta, kira sözleşme sürelerinin kısa tutulması da yatırımcıyı olumsuz etkilemekteydi. 

     Söz gelimi, bir dekar deniz alanını, birbirine bitişik iki ilde, bir özel idare 4 bin 500 liraya, diğer özel idare ise bin 500 liraya kiraya verebiliyordu. Bu durum, yatırımcılar açısından haksız rekabete ve maliyet artışına neden oluyordu. Bu nedenlerle kira bedelleri bölgesel şartlar göz önüne alınarak belirlenmesi zorunlu hale gelmişti. 

     6111 sayılı kanun ile 1 Ocak 2016 tarihine kadar kiralama yetkisi il özel idaresinden alınıp bakanlığa verildi. Kanunla, bakanlık, gelirleri il özel idarelerine ait olmak üzere kira süresi ve kira bedellerini, üretim yerlerinin özelliklerini ve kiracıların müktesep hakları dikkate alarak yeniden belirleme yetkisini elde etti. Su ürünleri üretim alanlarının kiralanması yetkisinin, halen TBMM'de bulunan Su Ürünleri Kanunu ile bakanlığa verilmesi öngörülüyor. Bu kanunun 2016 yılına kadar çıkartılacağı öngörüsü ile, bu yetki, 6111 sayılı kanun ile 2016 yılına kadar verildi. 

     Yetkililer, bu düzenleme ile su ürünleri üretim alanlarının kiralanmasında ülke genelinde adil ve eşit uygulamaların yapılması, uygulamada karşılaşılan sorunların giderilmesi ve su ürünleri yetiştiriciliğinin geliştirilmesinin amaçlandığını belirtti.