Proje, İzmir’de yerleşik tarımsal işletmeler ile tarımsal ürün ihracatçılarının gıda güvenliği ve sürdürülebilir üretim uygulamalarına yönelik Ar-Ge altyapısını geliştirmeyi ve nitelikli elaman istihdamı ile süreci desteklemeyi amaçlamaktadır.

Bütünleşik yaklaşım ile aynı amaca ulaşmak için farklı uzmanlıkları olan paydaşları bir araya getirerek tarım ve gıda sektörünün rekabet gücünü artıracak altyapıyı geliştirmek.

Proje kapsamında, birbiri ile bağlantılı 3 ayrı faaliyet alanında yürütülen aktiviteler yer almaktadır.

Projenin ana aktivitelerinden biri, tarımsal işletmeler, tarımsal ürün ihracatçıları, çiftçiler ve tarım danışmanlarının kullanabilecekleri "İnternet Tabanlı Gıda İzlenebilirliği Sistemi"nin geliştirilmesidir. Bu sistem ile asıl amaç İzmir’de yoğun biçimde üretimi gerçekleştirilen meyve ve sebzelerin, ekim aşamasından tüketiciye ulaşana dek izlenebilmesini sağlamaktır.

Geliştirilen İzlenebilirlik Sisteminin desteklemesi amacıyla, tarımsal işletmeler ve tarımsal ürün ihracatçılarının izlenebilirlik altyapısını kendi bünyelerinde uygulamalarına teknik destek sağlamak için ziraat mühendislerinin yetiştirilmesi planlanmıştır.

Model bir paketleme tesisi olarak da Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi bünyesinde İyi Tarım Uygulamaları Araştırma ve Uygulama Merkezinin kurulması amaçlanmıştır.

Türkiye’de ilk defa tam izlenebilirliğin sağlanmasına yönelik, çiftlik ve işletme olarak 2 modülde entegre bir şekilde oluşturulan bir “İnternet Tabanlı Gıda İzlenebilirliği Sistemi” geliştirilmiştir. Sistem, İzmir’de yoğun biçimde üretimi gerçekleştirilen meyve ve sebzelerin, ekim aşamasından tüketiciye ulaşana dek izlenmesini sağlamaktadır. Sistem çiftçiler, tarım danışmanları, paketleme tesisleri ve ihracatçı firmalar tarafından kullanılabilecektir. Sistem üzerinden çiftçi ve işletmeler ürünlerini izleyebilecekler, tüketiciler ve ithalatçılar ise ürünleri çiftçisine kadar takip etme imkanı bulabileceklerdir. 

Tarımsal işletmeler ve tarımsal ürün ihracatçılarının izlenebilirlik altyapısını kendi bünyelerinde uygulamalarına teknik destek sağlamak üzere, 500 aday arasından seçilen 57 ziraat mühendisine 3 ay boyunca teorik ve pratik eğitim verilmiştir. Şu anda 57 ziraat mühendisi arasından 40’ı fiilen işletmelerde çalışmaya başlamıştır. Proje kapsamında yetiştirilen ekip izlenebilirlik altyapısını kendi bünyelerinde kurmak isteyen tarımsal işletmeler ve tarımsal ürün ihracatçılarına teknik destek sağlayabilecektir.

Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi bünyesinde model bir paketleme tesisi olarak izlenebilirlik sisteminin uygulanabileceği araştırma ve uygulama merkezi geliştirilmiştir. Firma personellerinin sezon öncesi eğitim alabileceği, yeni üretim metotlarının denenebileceği, tam izlenebilirliğin gözlemlenebileceği bir yapıdır.

İnternet üzerinde sistemin çiftçiler tarafından kullanılması ücretsizdir.

Bir grup çiftçi adına danışmanlık yapan kullanıcılar aylık 100 TL üyelik ücreti ödeceyeceklerdir.

Sistemin firma adaptasyonu ve tüm ERP sisteminin kurulumu firma büyüklüğüne ve ihtiyaçlara göre tasarlanarak çiftçi modülü ile entegre çalışması sağlanacaktır. Sistemin fikti mülki hakları Ege İhracatçı Birlikleri’ne ait olduğu için maliyetler piyasa koşullarının çok daha altında maliyetler ile gerçekleştirilebilecektir.

Sistem, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı mevcut altyapısı ile bütünleşebilecek şekilde geliştirilmiştir. Mevcut Çiftçi kayıt sistemine adapte edilmesi çok kısa bir sürede gerçekleştirilebilir. Bu nedenle, çiftçi kayıt defteri uygulamasına alternatif olarak düşünülebilir.  Pilot olarak belli  bir bölgede veya ürün grubu için uygulanabilir.

Sistemin, çiftçi, danışman, paketleme evi ve ihracatçıların kontrol sistemlerindeki iş yükünü azaltmaya yönelik olarak laboratuar entegrasyonu sağlanabilir. Öncelikle İzmir ve çevresinde yer alan laboratuarların sonuçlarının internet üzerinden sisteme girişi sağlanabilir.

eTARIM.org Sistemi Hakkında

Son yıllarda tüketicilerin artan sağlık bilinciyle birlikte tarımsal ürünlerin üretim süreci gün geçtikçe önem kazanmaktadır. Çiftçilerin daha verimli ve kaliteli üretim yapabilmesi ve ürünlerini daha yüksek fiyattan satabilmesi için üretim süreçlerini kayıt altında tutması artık bir ihtiyaç haline gelmiştir. Özellikle ürünlerini ihracatçı işletmelere veren çiftçiler, iyi tarım uygulaması yapanlar ve organik tarım ile uğraşan çiftçiler için tarladaki işlemlerin kayıt altında tutulması büyük önem taşımaktadır. Ancak, üretim kayıtlarının sistemli bir şekilde tutulmasını sağlayacak ve çiftçiyi kağıt yükü altına sokmayacak sistemler henüz yeterince geliştirilememiştir. Bu aynı zamanda, ürünlerde kalıntı problemi yaşanmasına ve ihracat için gerekli standartlara ulaşmada zorluklara neden olmaktadır.

Etkin bir kayıt sisteminin eksikliği,

Çiftçilerin ürünlerindeki kalıntı problemi,

İhracat için gerekli standart özelliklere sahip olunmaması,

Ege İhracatçı Birlikleri bu noktadan hareketle tarladaki ürün izlenebilirliğini sağlayan ve çiftlik yönetimini destekleyen bir sistem geliştirmiştir. Çiftçiler bu sistem sayesinde tarlada gerçekleşen tüm işlemleri bilgisayar üzerinden rahatlıkla kayıt edebilecek ve çiftliğin yönetimini planlayabilecektir. eTARIM.org sistemi çiftçiler tarafından ücretsiz kullanılabilecektir. 

eTARIM.org sisteminin faydaları

Tarımsal ürünlerin üretim sürecinde gerçekleşen bütün işlemlerin kolaylıkla kaydedilebilmesini sağlar.

Çiftçinin kayıtlarını bilgisayar üzerinden girmesini sağlayarak kağıt yükünü azaltır.

Tarlada uygulama kontrolü ve son ürün kontrol kayıtları ve takibi kolaylıkla sağlanabilir.

Periyodik test ve analizlerin sisteme kayıt edilerek saklanması için olanak sağlar.

Takip probleminden kaynaklanan kalıntı sorunlarının ortadan kalkmasına, satış için alıcı tarafından belirlenen standartların yakalanmasına yardımcı olur.

Üretim maliyetinin hesaplanmasını sağlar.

Satışların takibini sağlar

Sistem içinde girilen kayıtların, istenilen parametreler bazında geçmişe yönelik olarak raporlanmasını sağlar.

Nasıl Kullanılır?

eTARIM.org sisteminin kullanım aşamaları aşağıda detaylı bir şekilde aktarılmaktadır.

Üyelik: İzlenebilirlik yazılımını kullanacak her bir çiftçi sistem girişinde bulunan panel vasıtasıyla sisteme kayıt yaptırır. Kayıt eksiksiz tamamlandığında kayıt olan kişinin e-postasına kullanıcı adı ve şifresi gönderilir. Bu aşamadan sonra kullanıcı izlenebilirlik yazılımını kullanmak için yetkilendirilmiş olur. 

Tanımların Yapılması: Üyelik işleminin tamamlanmasıyla birlikte kullanıcı adı ve şifre bilgisi girilerek yazılımın çiftlik modülü kullanılabilir. Yazılımın doğru ve etkili bir şekilde kullanılabilmesi için öncelikle arazi ve parsel tanımları yapılır. Tüm işlemler için temel oluşturan arazi ve parseller sisteme kaydedildikten sonra, kullanıcı ürünlerinin alıcısı olan müşterilerini sisteme kaydederek, satışlarının takibini sağlayabilir. Sisteme ayrıca, üretim süreçlerinden sorumlu personeller ve eğer bir tarım danışmanı ile birlikte çalışılıyorsa, tarım danışmanının bilgileri kaydedilebilir. Bunlar haricinde ilaçlama faaliyetinde kullanılacak ilaç makineleri de sisteme tanımlanabilir.

İşlemlerin Kaydedilmesi: Sisteme gerekli tanımlamalar yapıldıktan sonra arazi üzerinde gerçekleştirecek tüm işlemler sisteme kolaylıkla aktarılabilir. Üretim sürecinde gerçekleşen faaliyetler 5 ana ürün grubu için ayrı ayrı tanımlanmış olup, bu ürün grupları meyve yetiştiriciliği, bağ yetiştiriciliği, açıkta sebze yetiştiriciliği, örtü altı sebze yetiştiriciliği ve tarla bitkileri yetiştiriciliği olarak belirlenmiştir. Üretim sürecinde gerçekleştirilen sulama, gübreleme, kimyasal uygulama gibi faaliyetlerin tümü “Süreçler” kısmından sisteme aktarılabilir.

Test ve Analizler: İzlenebilirlik açısından bir diğer kritik nokta üretim aşamasında gerçekleştirilen test ve analizlerdir. Sistem sayesinde su analiz bilgileri, toprak analiz bilgileri, yaprak analiz bilgileri, pestisit analiz bilgileri ve ilaç makinelerinin kalibrasyon testi bilgileri kayıt altında tutulabilir.

Raporlama: Sistem üzerinde yapılan tüm girişler kayıt altında tutulduğundan istenildiği zaman geçmişe dönük kayıtlar izlenebilir. Sistemde faaliyet bazlı raporlama yapılabileceği gibi süreç bazlı raporlama da yapılabilir. Örneğin, belirli tarihler arasında yapılan sulama kayıtları veya gübreleme kayıtları listelenebilirken, yine belirli tarihler arasında gerçekleştirilen tüm işlemlerin listesi bir rapor halinde sunulabilir. Tüm bunlara ek olarak geçmiş dönemde yapılmış test ve analizlere ilişkin bilgilerin de raporlaması yapılabilir.

İzlenebilirlik Nedir?

İzlenebilirlik, gıda, gıdanın elde edildiği hayvan, yem veya gıdaya karıştırılması tasarlanan ya da beklenen maddenin üretim, işleme, dağıtım ile ilgili bütün aşamalarda izlenmesi sistemidir. İzlenebilirlik sistemi sayesinde, içinde insan sağlığına zararlı herhangi bir madde tespit edilen ürünün, hangi ülkeden, hangi ihracatçı firma kanalıyla, hangi üreticinin hangi tarlasından geldiği kolayca tespit edilebilmektedir. 

Yasal Düzenlemeler

Avrupa Birliği’nde EC 178/2002 tüzüğüne göre artık sadece AB Gıda yasası şartlarına uygun ve gıda tedarik zincirlerinde “İzlenebilirlik Sisteminin” tesis edilmiş gıda ve tarım ürünlerinin AB sınırları içine girmesine izin verilmektedir. 

AB’ne yüksek miktarda ihracat gerçekleştiren Türkiye’de de İzlenebilirlik konusu gün geçtikçe önem kazanmıştır. 5996 sayılı “Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu”nda da belirtildiği üzere “Gıda veya yem işletmecileri, izlenebilirliği sağlamak amacıyla, üretim, işleme ve dağıtımın tüm aşamalarında, sorumluluğundaki gıda veya yemin, gıda veya yeme ilave edilecek her türlü maddenin ve gıdanın elde edildiği hayvanın takibinin yapılabilmesi için, bir sistem oluşturmak ve talep hâlinde bu bilgileri Bakanlığa sunmak zorundadır.” ifadesi ile izlenebilirlik sistemi kurulması zorunlu hale getirilmiştir.

Gıda güvenliği için izlenebilirlik Dünya’da büyük önem kazanmaya devam ederken, Türkiye’de de gerek üretim yasal düzenlemeleri gerekse ihracat prosedürleri ile desteklenerek giderek yaygınlaşmaya başlamıştır. Ülkemizde gıda izlenebilirliği değer zincirinin yapısı ve sektörel olarak gösterdiği değişikliklere rağmen mevcut altyapılarla sağlanmaya çalışılmakta, fakat bu sistem ile etkin bir izlenebilirlik gerçekleştirilememektedir. 

Hali hazırda kullanılan sistemler, işletmelerin tarla ve işletme içerisindeki süreçlerini kayıt edecek bir elektronik sistemlerinin olmamasından ötürü, izlenebilirlik hem ekstra kağıt yükü getirmekte, hem birden çok sürecin takibi zor hale getirmektedir. Ayrıca yine izlenebilirlik sistemi eksikliğinden ötürü işletme içerisinde ürünün mal kabulden itibaren geçtiği aşamalar süresince partilerde kayıplar ve karışmalar söz konusu olmaktadır. 

Ürünün hem tarlada hem de işletme içerisinde geçirdiği safhalar süresince izlenebilmesi, karışmasının önlenmesi ve tüketici ya da ithalatçıya istenen koşullarda ürünün sağlanması için ürünün tarladan satışa kadar tüm aşamalarının izlenmesi gerekmektedir. Verimli yönetilmeyen bir üretim ve işleme süreç izlenebilirliği, ürünlerde kalıntı, şekil ve görüntü bozuklukları meydana gelmesine ve dolaylı olarak perakende satış ya da ihracat işlemleri sırasında olumsuz etki yaratmaktadır.      

Etkin bir kayıt sisteminin eksikliği

Ürünün tarlada takibinde yaşanan sıkıntılar

Ürünün işletme içerisinde takibinde yaşanan sıkıntılar

İşletme içerisinde süreçler arasında ürünlerde kayıplar ve karışmalar 

Maliyet hesaplamalarının işletme içerisinde verimli şekilde hesaplanamaması

Çiftçilerin ürünlerindeki kalıntı problemi

Satış için gerekli standart özelliklere sahip olunmaması

Perakende satış ve ihracat hacminin azalması

Bu problemlerden yola çıkılarak, işletmelerin, ürünlerin hem tarla hem de işletme içerisinde takibini kolaylaştıracak ve hem perakende satışlarının hem de ihracat potansiyelinin artmasına destek sağlayacak internet tabanlı bir izlenebilirlik sistemi kurulmuştur. İyi Tarım Yüksek Bilgi ve Teknoloji Projesi süresince gerçekleştirilen ürün bazında kapsamlı araştırma ve saha çalışmaları sonucunda, kayıtların defter üzerinden tutulması yerine tüm süreç boyunca herhangi bir kırılma olmadan çalışmayı garanti altına alan GIDAizle.org sistemi hizmete sunulmuştur.  

Türkiye’de ilk olan GIDAizle.org sistemi ile tarladan sofraya tüm süreçlerin izlenmesi sağlanacak, gıda güvenliği sağlanan üretimle hem perakende satışlar hem de ihracat potansiyelinin artırılmasına destek olunacaktır.     

GIDAizle.org sisteminin faydaları

İzlenebilirlik için gerekli verilerin etkin, düşük maliyetli ve modern yöntem ve tekniklerle toplanması ve kayıt altına alınmasını sağlar

Üretim maliyetinin hesaplanmasını sağlar

Maliyet hesaplaması yapılmasını kolaylaştırır

Müşteri memnuniyetini dikkate alan kalite yönetim sistemlerinin geliştirilmesini kolaylaştırır

Çiftçi, ürün lotu ve yapılan uygulamalar bazında izlenebilirliği sağlar

İyi Tarım Uygulamaları kritik kontrol noktaları esasına göre riskleri önceden gözlemleme imkanı sağlar

Ürünlerin insan sağlığı için bir tehdit ve/veya tehlike oluşturması halinde problemin kaynağını, nedenini ve sorumlularını saptamak ve gerekli önlemleri almak üzere geriye doğru izlenmesini sağlar

İşletme riskini azaltır, gerekli olduğunda ise geri toplama maliyetini düşürür

Tüketicide markaya güven yaratarak rekabet avantajı oluşturur

Belge ve bilgilerin rapor formatında kolayca üretilerek sektör paydaşlarına ulaştırılmasını sağlar, böylece işletme yönetimini etkinleştirir

Üretim ile ilgili veri ve bilgileri kayıt altına alarak işletmelerde istatistiksel süreç kontrolü analizlerine olanak sağlar

Birbirinden bağımsız uygulama ve çözümler yerine birbiriyle tümleşik ve mümkün olduğunca gerçek zamanlı işlenmesi ve analizini sağlar

İşletme elektronik kaynak planlaması (ERP) sistemleriyle tümleşik bir yapı oluşturulmasını sağlar

Nasıl Kullanılır?

Gidaizle.com sisteminin kullanım aşamaları aşağıda detaylı bir şekilde aktarılmaktadır.

Sistem Kurulumu: İzlenebilirlik yazılımını kullanmak isteyen işletmelerin öncelikle Ege İhracatçı Birlikleri proje ofisiyle temasa geçmeleri gerekir. Ege İhracatçı Birlikleri proje uzmanları, işletmenin ihtiyaçlarının net bir şekilde belirlenmesi adına yazılım uzmanlarının da katıldığı bir toplantı organize ederler. Bunu takiben işletme ziyaret edilerek sistemin kurulumu için çalışmalara başlanır. Kurulum çalışması ve ardından gerçekleştirilecek demo uygulaması ile birlikte yazılım işletmeye adaptasyonu tamamlanmış olur. Yazılımın sorunsuz şekilde uygulanabilmesi için bilgisayar, el terminali ve kablosuz ağ bağlantısının işletmede bulunması yeterlidir.

Tanımların Yapılması: Yazılımın doğru ve etkili bir şekilde kullanılabilmesi için öncelikle gerekli tanımlamaların sisteme yapılması gerekir. Bu kapsamda işletmede işlenen ürünler, çalışan personel, işletmede kullanılan tüm ekipmanlar, kayıt altına alınmak istenen stoklar, işletmedeki depolar ve müşteriler sisteme ayrıntılı bir şekilde tanımlanabilir. Böylelikle, ürünlerin işletme içerisinde geçirdiği tüm işlemlerin kayıt altına alınması için gerekli ön koşul sağlanmış olur. Bunun haricinde işletme, sözleşmeli çiftçilerini sisteme tanımlayabilir. Çiftçilerin üretim sürecinde kayıt altında tutması gereken tüm bilgiler, sistemin çiftlik modülü aracılığı ile işletmenin ziraat mühendisleri tarafından girilebilir. Çiftlik modülünün kullanımı tamamen ücretsizdir.

İşlemlerin Kaydedilmesi: Sisteme gerekli tanımlamalar yapıldıktan sonra işletmede gerçekleştirilen tüm işlemler sisteme kolaylıkla aktarılabilir. Herhangi bir ürün grubunun işletmeden çıkana kadarki süreçte bulunduğu depolar ve bu depolarda kalma süreleri, geçirdiği her bir işlem ve bu işlemlerden sorumlu personel bilgileri ve her bir aşamada kullanılan ekipman gibi bilgiler sisteme kaydedilip izlenebilir.

Test ve Analizler: İzlenebilirlik açısından bir diğer kritik nokta üretim aşamasında gerçekleştirilen test ve analizlerdir. Bu amaçla işletmenin kayıt altına almak zorunda olduğu tüm test ve analiz bilgileri sisteme kayıt edilebilir.

Raporlama: Sistem üzerinde yapılan tüm girişler kayıt altında tutulduğundan istenildiği zaman geçmişe dönük kayıtlar izlenebilir. Sistemde faaliyet bazlı raporlama yapılabileceği gibi süreç bazlı raporlama da yapılabilir. Bunlara ek olarak geçmiş dönemde yapılmış test ve analizlere ilişkin bilgilerin de raporlaması yapılabilir. Süreç içerisinde gerçekleşen tüm stok giriş/çıkış işlemleri otomatik olarak kayıt altına alındığından bunların raporları da alınabilir.