Meyve ve sebzenin dönemsel etkisi kayboluyor
Dalgalanmalar ‘zımpara’ ile azalacak...
Başbakan Yardımcısı Ali Babacan’ın ‘Enflasyonu kiraz ve erik mi belirleyecek?’ tepkisinin ardından farklı bir enflasyon hesaplama yöntemi gündeme alındı. “Zımparalama” yöntemi olarak bilinen uygulama ile enflasyonda özellikle mevsim geçişlerinde sebze ve meyve fiyatlarındaki artışların etkisi ortadan kalkıyor
Başbakan Yardımcısı Ali Babacan’ın geçtiğimiz aylarda enflasyonda, ani ve dönemsel yükselişlere neden olan hesaplama yöntemine ilişkin eleştirileri karşılığını buldu. Babacan’ın, “Enflasyonu kiraz ve erik mi belirleyecek?” tepkisinin ardından, Türkiye farklı bir enflasyon hesaplama yöntemini gündemine aldı.
Enflasyon hesaplama yöntemini değiştirecek ve enflasyonda yıl içindeki ani yükseliş ya da azalışlara izin vermeyecek bir yöntem masada. TÜİK, Avrupa İstatistik Kurumu EuroStat tarafından uygun bulunan ve bazı ülkelerin de kullandığı sistemle ilgili çalışmalarını ilerletti. Yabancı dilde “smoothing” denilen sistem, Türkiye’de “zımparalama” ya da “düzleştirme” olarak da biliniyor. Buna göre enflasyonda özellikle mevsim geçişlerinde sebze meyve fiyatlarında artışların etkisi ‘zımparalanıyor‘, böylece eflasyonda aylık ani yükselişler olmuyor. Enflasyon rakamları yıl içinde “aşırılıklara” izin vermeyecek şekilde oluşurken, enflasyonun yıl sonu rakamı ise değişmiyor.
Konuyla ilgili VATAN’A bilgi veren Kalkınma Bakanı Cevdet Yılmaz, kendisine bağlı olan TÜİK’in söz konusu yöntem üzerinde çalıştığını, altyapıyı hazırladığını ve EKK’da yeniden değerlendirmeye alınacağını söyledi. Bakan Yılmaz, şöyle konuştu: “Yabancı dilde smoothing (düzleştirme, sistre) dedikleri bir şey var. Bazı ülkelerin yaptığı bir şey. Bir dönem oluşan bir etkiyi, yıla yedirerek, gel-gitleri azaltmak. Yıllık bazda, bu yöntem bir şeyi değiştirmiyor. Yani yıl sonunda neyse o. Ama dönemsel dalgalanmaları engelliyor. Aşırılıkları törpülüyor. Bu yöntemi kullanan ülkeler var.”
Enflasyondaki dalgalanmaların daha çok da tarım fiyatlarından kaynaklandığını belirten Yılmaz, “Tarım fiyatları dönemsel etkilere çok hassas. Örneğin diyelim karpuzun çok az olduğu bir dönem, bir bakıyorsunuz fiyat kiloda bilmem kaç lira, bir sonraki aya geçiyorsunuz, yeni mahsul falan derken bir anda küt diye aşağı iniyor. Bu tür durumlar bizim makroekonomimizi etkiliyor” diye konuştu.
Yılmaz, “Bir anda o ay enflasyon oranını yüksek görünce, birçok şey etkileniyor. Piyasalarda faiz oranı etkileniyor. Biraz daha dengeli yaydığınız zaman, daha gerçekçi bir enflasyon algısı oluşturabiliyorsunuz. Yıl sonunda ise bir şeyi değiştirmiyor” dedi.
Altyapı tamam, gözler EKK’da
TÜİK’in ‘çekirdek enflasyon’ açıkladığını hatırlatan Bakan Yılmaz, “Dalgalanmaların dışında gerçekçi bir enflasyon ihtiyacı görenler için çekirdek enflasyon bu ihtiyacı karşılıyor. Daha profesyonel olanlar buna bakıyorlar. Ama genel kamuoyunda, açıklanan rakam neyse ona bakılıyor” dedi. Kalkınma Bakanı Yılmaz, “Dolayısıyla buna dönük bir çalışma başlattık. Henüz sonuçlanmış değil. Herhalde yeniden bir EKK’da ele alıp, son kararı veririz. Ama bir altyapı hazırladık. Bu yöntemi bazı ülkeler uyguluyor, bazıları uygulamıyor. Ama bizim için de uygun bir yöntem” diye konuştu. Kamuyonda sık sık tartışma konusu olan Enflasyon Sepeti’yle de ilgili bilgi veren Yılmaz, sepetin bu yılbaşında da güncelleneceğini belirterek, “Bu sepeti güncellemezsek bizi eleştirmeleri lazım. 10 sene önceki tüketim kalıbınızla, 10 sene sonraki aynı mı? Tüketim kalıpları değişiyor siz bunu neden değiştirmiyorsunuz, denilmesi lazım” dedi.
Yılmaz, şöyle devam etti:
“Biz bunu, enflasyonu ölçmeden önce yapıyoruz. Yani yılbaşında ilan edişimizin sebebi de bu zaten. Sahada doğrudan anketlere bağlı olarak toplumda, ne, ne kadar tüketiliyor, bunu tespit ettikten sonra ilan ediyoruz. Yani kendimizi o ağırlıklarla bağlamış oluyoruz. Biz fiyatları almadan belirliyoruz sepeti. Bunu anlatamıyoruz. Bu modern olması gereken bir sistem. Bunun için TÜİK’in takdir edilmesi lazım.”
Babacan: TÜİK’in gereksiz heyecan yaratmaması lazım
Başbakan Yardımcısı Ali Babacan, bir süre önce TÜİK’in enflasyon hesaplama metodolojisinin gözden geçirilmesi gerektiğini savunmuş ve “TÜİK gereksiz heyecan yaşatmamalı” demişti. TÜİK’in hesaplamalarının gözden geçirilmesi gerektiğini savunan Ali Babacan, özellikle hesaplamalarda gıdanın etkisinin yeniden kontrol edilmesi gerektiğini belirterek, “Manşet enflasyonda bu kadar zikzaklara sebep veren bir metodoloji varsa o bizim ekonomimiz için iyi sonuçlar getirmez” diye konuşmuştu.
Mayıs ayında, kiraz ve erikte yaşanan yüzde 400 oranındaki fiyat artışlarını işaret ederek, enflasyon sepetinden kış meyveleri çıkıp yaz meyveleri girerken ortaya çıkan farkın gözardı edildiğine dikkat çeken Babacan, bunun manşet enflasyona yansıdığını belirtmiş ve “Kiraz ve erik mi Türkiye’de faizleri belirleyip, makro dengeleri etkileyecek?” diye sormuştu.
TÜFE, 445 kalemden oluşuyor
2011 yılı boyunca kullanılacak 445 kalemden oluşan madde sepetindeki en ağırlıklı ilk 20 ürün; kira, taze sebzeler, ekmek, elektrik, otomobil, su, benzin, cep telefonu görüşme ücreti, et, taze meyveler, tüp, dolmuş ücreti, LPG, sigaralar, doğalgaz, kömür, mazot, beyaz peynir, lokantada yenenler ve deterjanlardan oluştu.
Faks, modem cihazı, telefon kart ücreti, PTT koli gönderme ücreti, tramvay ücreti, köprü geçiş ücreti, şans oyunu (10 Numara), pamuk, otoban geçiş ücreti, dikiş ipliği, ayakkabı tamiri, bankayla para havale ücreti, veteriner ücreti, pirinç unu, mektup gönderme ücreti, tiyatro, viski, ilk yardım aletleri, banliyö tren ücreti, kakaolu içecekler ve boş CD de sepetteki en az ağırlıklı son 20 ürün oldu. Enflasyon sepeti yer yıl Aralık ayının sonunda güncelleniyor.
