Türkiye’nin yılda 2 milyar dolar döviz girdisi elde ettiği fındıkta bir hüsran daha yaşandı. Sektöre umut olarak gösterilen lisanslı depoculuk sistemi iflas etti.
Fındıkta adeta bir kurtuluş olarak görülen ‘lisanslı depoculuk’ çöktü. Ünye ve Düzce’de iki pilot lisanslı depo kurulmuştu. Her iki pilot uygulama da fındığını emanet eden üreticiyi arayarak, şubat ayına kadar fındıklarını almasını istedi.
Lisanslı depolar fındığın serbest piyasaya bırakıldığı 2009 yılında tüm kesimler tarafından umut olarak nitelendirilmişti. Fındıkta lisanslı depo için Ünye ve Düzce’de iki pilot uygulama başlatılmıştı. Bu yapının kurulması için de Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’nin (TOBB) yüzde 49, Toprak Mahsulleri Ofisi’nin (TMO) yüzde 48, Ordu İl Özel İdaresi’nin yüzde 2, Umat AŞ’nin yüzde 0.5 ve Gümrük Turizm AŞ yüzde 0.5 ortaklığı ile Lisanslı Depoculuk AŞ yani kısa adıyla Lidaş kurulmuştu. Şirketin kurulması için toplam 51 milyon liralık sermaye beyan edilmişti.
Ünye’de 25 bin ton, Düzce’de 10 bin tonluk kapasite var. Ancak Düzce’de 900, Ünye’de ise yalnızca 35 ton fındık toplanabildi. Lisanslı depoların bu duruma gelmesinde gerekli teşvikin yapılmadığı görüşü hakim. Depoların tüccarla (manavla) yarışamadığı da belirtiliyor. Üreticiye manav avans verirken, lisanslı depoculukta bu hizmet yok. Üretici aldığı avansla, gübre ve ilaç gibi ihtiyaçlarını karşılayabiliyor.Ayrıca manav, mahsulü depolara bedava taşıyor. Kurulan şirket Lidaş’ın sadece bir deposunun kirası yıllık 700 bin TL. Şirketin 2.5 milyon lira civarında zarar ettiği de iddialar arasında.
LİDAŞ: Tanıtım yaptık ama sonuç alamadık
Lidaş Genel Koordinatörü Sait Eğerci: Ünye’de 25 bin ton, Düzce’de 10 bin tonluk kapasitemiz var. Ancak Düzce’de 900, Ünye’de ise yalnızca 35 ton fındık var. Bu oranlar oldukça düşük. Bunun sebebi ise talep görülmemesi. 2012 yılında bu iş, çok fazla talep görmedi. Bu yüzden geçen yıl tanıtım faaliyetlerine ağırlık verdik. Ankara’da Trabzon, Giresun, Düzce, Ordu Borsa Başkanları ile konuyla ilgili toplantı düzenledik. Bu da yeterli olmadı. Biz manavlarla rekabet edecek düzeyde değiliz. Yasalar buna müsaade etmiyor. Köylerde geçtiğimiz yıl tanıtım toplantıları düzenledik, broşürler dağıttık. Ancak hiçbirinden sonuç alamayınca kapatma kararı aldık.
Lidaş Ünye Şube Müdürü Şenol Köksal: Şirketimiz bu faaliyeti iki yılı aşkın zamandır yürütüyor. Üreticilere depolarımızı açtık. Üreticiler, depolara gereken ilgiyi göstermedi. Yasal olarak bizim sektöre müdahale hakkımız yok. Üreticiler bizden piyasadan mal almamızı bekliyorlar, ama bizim böyle bir şey yapmamız mümkün değil, piyasaya müdahale hakkımız yok. Yaşanan bu sıkıntılar nedeniyle, beklentilere cevap verilemediği için Lidaş Yönetim Kurulu, fındık sektöründen çekilme kararı aldı. Üreticilere yazılı olarak değil ama sözlü olarak bildirdik. Üreticilere şubat ayının sonuna kadar ürünlerini almaları için süre tanıdık. Bu işi şubat ayında bitireceğiz.
Sistem, sektörün gerçeklerine göre oluşturulamadı
Ünye Ticaret Borsası Başkanı Mustafa Muslu: Lisanslı depoculuk sektörün gerçeklerine uygun şekilde oluşturulmadığı için hayal kırıklığı yarattı. Üretici açısından cazibeli hale getirilmedi, sektörün diğer paydaşlarının üstlendiği misyonun gereğini yapmadığı için cazip olmadı.
Giresun Ticaret Borsası Başkanı Mustafa Demirci: Fındıkta büyük oyun oynanıyor. Bu oyunu oynayanlar lisanslı depoculuğun başarısız olmasını sağlamışlardır. Kaybeden fındık üreticisi oldu. Konya Ticaret Borsası’nda buğdayda bu işliyor da neden fındıkta işlemiyor. İhanet söz konusu.
Trabzon Ticaret Borsası Meclis Başkanı Mehmet Cirav: Lisanslı depoculuğun başarısız olması özellikle üretici adına olumsuz oldu. Altyapı ve tanıtım yeteri kadar yapılmamış, lisanlı depoculuk sektörün sunduğu imkanları sunacak şekilde donatılmamış, bu nedenle üretici için verimli bir tablo ortaya çıkarılmadığı için başarısızlık kaçınılmaz olmuştur. Üreticiyi lisanslı depoculuğa yönlendirmek için, ilk üç yıl cazibe haline gelecek çalışmalar lisanslı depoculuk tarafından uygulanmamıştır.
Durak Fındık Yönetim Kurulu Üyesi Kadir Durak: İlk günden “ölü bir bebek” olarak doğduğunu daha önce söylemiştim. Gelinen noktada sektörel gerçekler doğrultusunda üreticinin ihtiyaçlarına cevap vermeyen lisanslı depoculuğun kapanmasını normal karşılıyorum.
Düzce Ticaret Borsası Başkanı Nurettin Karslıoğlu: Depoculuk Düzce’de 2.4 milyon liraya mal olurken, 1.5 milyon lira zarara uğradı. 31.12.2013’te kapanma kararı alındığını biliyoruz. 2013’te de depolar denenmemiş oldu. Doğu Karadeniz’de de rağbet görmedi. Son toplantılarda TOBB’da kapanmamasından yana konuşuldu. Ancak, Lidaş zarara dayanamayarak fındıktan çıktı.
Üretici, hissedarların kısa sürede pes etmesinden şikayetçi
Ünye Ziraat Odası Başkanı Osman Sarıkahraman: Lisanslı depoculuğun hissedarları teslimiyetçi davrandı. Tüccarla mücadele edemedi. Milli ürünümüz fındık için bu kadar çabuk pes edilmemeliydi. Bu durum üretici olarak bizi üzdü. Fındık rekoltesinin çok olduğu bir yılda yapılan yanlışlık daha iyi ortaya çıkacaktır.
Ordu Ziraat Odası Başkanı Uğur Cörüt: Başarısızlığın nedeni deponun yanlış bölgede kurulması ve borsaların karşı çıkması. Ordu veya Giresun’da kurulmalıydı. Lisanslı depoculuk birilerinin işine gelmediği için biran evvel lağvedilmesini istediler, üreticiyi koruduğu için fındık alıcılarının işine gelmedi. Bu tür birliklerin kapatılması için kulisler yapıldı. Üretici bilgilendirilmedi. Doğru yatırımcıyı bulduğumuz takdirde biz Ordu’da lisanlı depoyu tekrar açtıracağız. O da olmazsa farklı projeler var. Fındık üreticilerinin bulunduğu bölgelerdeki ziraat odaları olarak planlama yapacağız. Fındık çalıştayında lisanslı depoculuğu savunduk ve programına koydurduk.
