FED gıda fiyatlarını izliyor
ABD'de gıda fiyatları yükseliyor ve hassas bir soruyu da beraberinde getiriyor: Hamburger etinin fiyatı yükseldiği zaman enflasyondan sayılır mı?
Özellikle gıda harcamaları bütçelerinin büyük kısmını oluşturan düşük gelirli ABD'liler için bu anlama geliyor. Fakat merkez bankaları biraz daha incelikli bir açıyla yaklaşıyor konuya. Yetkililer bazen gıda fiyatlarının da ötesinde uzun vadeli etkili olabilecek faktörlere bakarak, bu ürünlerin fiyatlarında yaşanan dalgalanmayı gözardı etmek istiyorlar.
Fakat Federal Reserve son dönemlerde ortaya çıkan ekonomik verilerin ardından etin fiyatında yaşanan değişimleri nasıl yorumlayacağı konusunda asıl şimdi bir ikilemde kaldı.
Fed yetkilileri kısa vadeli faiz oranlarının ne zaman artırılması gerektiği konusunda tartışmalara devam ederken, Fed Başkanı Janet Yellen bu konuda aceleci davranmaktan yana olmadığı sinyallerini verdi.
Enflasyon oranı Fed'in yüzde 2'lik hedefinin bir süredir aşağısında seyrediyor fakat son dönemlerde toparlanma sinyalleri de veriyor. Yaklaşık bir buçuk yıl önce yüzde 7.5 olan işsizlik oranı ise yüzde 6.1 seviyesine kadar geriledi. Bunun anlamı hem istihdam piyasasındaki yavaşlığın gittikçe azaldığı hem de ekonomide aşırı ısınma riskinin buna bağlı olarak arttığıdır.
Enflasyonda gözlemlenecek geniş bir artış artık faiz oranlarında artışa gitme zamanının yaklaştığının işareti olacaktır. Bu durum da Fed'in üzerinde gıda fiyatlarını diğer fiyatlardan ayrı tutması için baskı yaratıyor.
Dana eti fiyatları tüketiciler için Mayıs ayında bir yıl öncesine göre yüzde 10.4 yükselirken, domuz eti fiyatlarındaki artış yüzde 12.7 oldu. Taze meyvelerin fiyatları yüzde 7.3 ve portakal fiyatları yüzde 17.1 artış kaydetti. Fakat kahvaltılık ve poğaça gibi ürünlerin fiyatları yüzde 0.1 yükselirken, sebze fiyatları yalnızca yüzde 0.5 artış gösterdi.
ABD Tarım Bakanlığı gıda fiyatlarının bu yıl yüzde 2.5 ile yüzde 3.5 arasında artış göstermesini beklerken, bu rakam geçtiğimiz yıl yüzde 1.4 olarak gerçekleşmişti.
Tipik bir süpermarkete alışveriş için gelenler et bölümü başta olmak üzere rafların genelinde daha yüksek fiyatlar görüyorlar.
USDA ekonomisti Annemarie Kuhns, "Bozulmayan ürün raflarında ortalama enflasyonun altında bir artış görüyoruz çünkü onların yapımında kullanılan ham maddelerdeki artış daha yavaş ve aynı şekilde yükselmiyorlar" dedi.
Fiyatlardaki dengesiz yükseliş gıda fiyatlarının nasıl farklı faktörlerin etkisinin altında olduğunu gösteriyor. Gıda fiyatlarının artmasında bir bakterinin ortaya çıkarak ürünlerde yeni bir hastalık yaratmasının etkisi bile çok büyük oluyor. Örneğin ABD'de yenen karidesin en çok geldiği nokta olan Güneydoğu Asya'da ortaya çıkan bir virüsün ürünlerin çoğuna zarar vermesinin ardından karides fiyatları da arttı. Kahve fiyatları da Brezilya'da meydana gelen kuraklığın ardından yükseldi.
Bu faktörler gıda fiyatlarının son dönemlerde bazı bölgelerde tedariklerin sınırlı kalmasından dolayı arttığı fikrini ortaya atarken, Fed'in dizginlemek zorunda kalabileceği talep bazlı bir artış olmadığını göz gösteriyor.
Fed yetkilileri gıda ve enerji fiyatlarını da içeren geniş bir kişisel tüketim harcama endeksinin orta vadede yüzde 2 hedef belirledi. Fed her ne kadar bu geniş endekse sabitlense de volatil olan ve bazen piyasalara yanlış sinyaller gönderebilen gıda ve enerji hareketlerini de takip ediyor.
Fed'in enflasyon için baz aldığı PCE endeksi Mayıs ayında bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 1.8 yükselirken, Şubat ayında bu artış yüzde 0.8 olarak gerçekleşmişti. Gıda ve enerji fiyatları dışında endeks yüzde 1.1'den yüzde 1.5'e geldi ve geniş faktörlerin enflasyonda artışa yol açmaya başladığı sinyallerini verdi.
Yellen en son gerçekleştirdiği basın toplantısında enflasyonun son dönemlerde "yüksek tarafta" seyrettiğini söyledi fakat verilerin biraz "gürültülü" olduğunu da sözlerine ekledi.
Fakat bölünmeler yine de bir soru işareti ortaya çıkarıyor. Richmond Fed Başkanı Jeffrey Lacker 26 Haziran'da yaptığı bir açıklamada "Geçtiğimiz birkaç ayın gürültü olduğunu sanmıyorum" demişti.
Eğer gıda fiyatları geniş anlamda yükseliyor olsaydı bu ilk restaurantlara yansırdı ki bu da henüz gerçekleşmedi. Tam hizmet veren restaurantlarda gıda fiyatları resmi verilere göre 1 yıl öncesiyle karşılaştırıldığında Mayıs ayında yüzde 2.2 yükseldi ve bu yılın trendinden bir farklılık kaydetmedi.
Bazı restaurantlar yükselen gıda fiyatlarını tüketiciye yansıtmak konusunda ise tereddüt yaşıyorlar. White Castle Management Co. hükümet ve hissedar ilişkilerinden sorumlu başkan yardımcısı Jamie Richardson, "Düşük fiyatlar bizim müşterilerimizin güvendiği şey. İnsanlar bu durumda daha çok dışarıda yiyor ve biz de bundan destek buluyoruz. Aynı zamanda dikkatli davranıyoruz çünkü bir ekonomik toparlanma yükselen gıda fiyatlarından dolayı ciddi zararlar görebilir" yorumunu yaptı.
|
