Dünyada bakliyat üretimi ve tüketimi artıyor. 2000'li yılların başında dünyada 55 milyon ton bakliyat üretilirken son yıllarda üretim ortalama 60 milyon tona ulaştı. Amerika ve Kanada'da bakliyat üretim alanlarının genişlemesi dikkat çekiyor.

Bakliyat üretiminde dünyada ilk 10 ülke arasında yer alan Türkiye'de ise ekim alanları daralıyor, üretim düşüyor. 2006'da 1 milyon 400 bin ton olan Türkiye'nin bakliyat üretimi 2007'de 1 milyon 220 bin tona düştü. 2008'de kuraklığın etkisi ile üretim 850 bin tona geriledi. Üretim düşüşüne bağlı olarak ihracat azalırken, ithalat artıyor. Türkiye, her yıl daha fazla nohut, daha fazla kuru fasulye ve daha fazla mercimek ithal ediyor.

Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi'nden (İGEME) Yücel Akova'nın  'Bakliyat 2009' raporuna göre, 2008'de kuraklığın da etkisi ile bakliyat ithalatında patlama yaşandı. 2007'de 90 bin 429 ton  bakliyat ithal eden ve 78 milyon 708 bin dolar döviz ödeyen Türkiye, 2008'de 272 bin 995 ton karşılığında 332 milyon 831 bin dolar ödedi.

Kuraklık nedeniyle 2008 yılı olağanüstü bir yıl kabul edilebilir. 2009 üretimi 1 milyon ton seviyesine çıkabilir. Fakat, son yıllarda bakliyat üretiminin gerilediği ve ithalatın arttığı gerçeği yadsınamaz.

Bakliyat üretiminde ve ihracatında yaşanan bu gerileme pek gündeme gelmiyor. Bir süre önce Antalya'da yapılan Dünya Bakliyat Konfederasyonu toplantısında, dünyadaki gelişmelerle birlikte Türkiye'nin de durumu, yeni sezona ilişkin beklentiler konuşuldu. Üretici ülkeler bazında bakliyattaki son durum özetle şöyle:

Türkiye:

Üretim alanlarında ciddi bir daralma var. Üretim ve ihracat azalırken, özellikle kırmızı mercimek ithalatında hızlı bir artış dikkat çekiyor. İç piyasada tüm mercimek çeşitlerinde ve özellikle kırmızı mercimek fiyatında büyük bir artış oldu.  Türkiye'de yeşil mercimek üretimi yok olma noktasına geldi. Kuru fasulye ekim alanlarında büyük bir daralma yaşanıyor. Nohut ve mercimek ekim alanlarında da gerileme var. Hükümetin 2008 ürünü için ilk kez destekleme primi uygulamasına geçmesi, nohut, mercimek ve fasulyede kilogram başına 9 kuruş prim vermesi umut verici bir gelişme olarak değerlendiriliyor. Destekleme priminin artırılarak devam etmesi isteniyor.

Çin:

Son yıllarda  yağlı tohumlar üretimine ağırlık veren Çin'de fasulye ekim alanlarında daralma var. Global kriz ile birlikte bakliyat ürünlerinin fiyatı düşünce, üretici ürünü satamadı. Bu nedenle yeni sezonda bakliyat ekiminde azalma var. 2008'in son iki ayında Çin'in fasulye ihracatı yüzde 22.7 oranında gerilemesi dikkat çekiyor.

Hindistan:

Hindistan'da bakliyat ekim alanlarında yüzde 4 gerileme var. Mung Beans çeşidi fasulyenin 1.4 milyon ton olan tüketime karşılık üretimin 1.2 milyon ton olması  bekleniyor. Kabuli cinsi nohut üretiminin 150 bin ton azalması bekleniyor. Hindistan'ın kırmızı mercimek açığının 40 bin ton olarak öngörülüyor.  Hindistan, bu sezon 3.5 milyon ton bakliyat ürünü ithal edecek ve bunun 1.2 milyon tonunun sarı mercimek olacak.

Amerika Birleşik Devletleri:

Amerika Birleşik Devletleri'nde 2009 sezonunda bakliyatın her çeşidi ile ilgili ekim alanlarında artış bekleniyor. Amerikan endüstrisi için bakliyat ihracatı özel bir önem taşıyor. 2007-2008 sezonunda ABD'de fasulye üretimi 727 bin ton, ihracat hacmi 561 bin ton oldu. ABD, ürettiği fasulyenin yüzde 77'sini ihraç ediyor. Aynı sezonda mercimek üretimi 154 bin ton iken bunun 132 bin tonunu ihraç etti. Yaklaşık 70 bin ton nohut üretiminin de  üçte birini ihraç ediyor.

Kanada:

Geniş ekim alanlarına sahip Kanada, son yıllarda  bakliyat çeşitleri üretimine büyük önem vererek ekim alanlarını devamlı artıran ülke oldu. Dünya piyasasında bakliyatın başlıca ana çeşitleri olan fasulye, bezelye, nohut ve mercimekte Kanada çok önemli bir üretici durumunda. Kanada'nın 2008-2009 sezonu fasulye üretimi 240 bin ton, ihracatı 220 bin ton oldu. Aynı dönemde nohut üretimi 150 bin ton, ihracatı 85 bin ton oldu. Kanada, ürettiği 3 milyon 200 bin ton bezelyenin de 2 milyon 300 bin tonunu ihraç etti. Mercimek tüketimi çok sınırlı olan Kanada aynı dönemde 681 bin ton mercimek (yeşil ve kırmızı toplam) üreterek bunun 575 bin tonunu ihraç etti.

Tarım ülkesi Türkiye, nohut, fasulye, mercimek ithal ediyorsa, tarım politikalarının ciddi olarak sorgulanması gerekmez mi?

Nohut, mercimek, fasulye üretecek toprak mı yok, çiftçisi mi tembel? Yoksa, tarım politikasını yönlendirenler mi beceriksiz.

Dünya bakliyat sektörünü çok yakından izleyen, uzun yıllar Dünya Bakliyat Konfederasyonu'nda başkan yardımcısı olarak görev yapan, (bu görevi kardeşi Hüseyin Arslan'a devretti) yurtdışında 8 fabrikası ile faaliyet gösteren Arbel Grubu'nun Başkanı Mahmut Arslan ile Mersin'de bu konuları konuştuk. Bakliyat yazmayı sürdüreceğiz.

Ali Ekber Yıldırım

dunyagazetesi.com.tr