Fındık kavgası büyüyor…

İçişleri Bakanı ve Ordu Milletvekili İdris Naim Şahin, Başbakan Yardımcısı Ali Babacan, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı Mehdi Eker, Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan, Gençlik ve Spor Bakanı Samsun Milletvekili Suat Kılıç ile görüşen ihracatçılar, kabuklu fındık fiyatına yapılan 1 liralık zammın geri alınmasını istedi.

İhracatçıların tek isteği 1 liralık fiyat artışını geri aldırmak mı? 

Konuyu , üretici, ihracatçı, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ile Toprak Mahsulleri Ofisi yöneticileri ve piyasayı yakından izleyen uzmanlarla konuştuk. Öyle anlaşılıyor ki, sorun sadece kabuklu fındık fiyatının 1 lira artırılması değil. Perde arkasında başka amaçlar, başka hesaplar var. Her şeyden önce büyük bir çıkar çatışması var. Üreticiler gelişmelerden memnun. Fındık ihracatçıları ise kendi aralarında ikiye bölünmüş. Fiyat artışından sonra “fındık almama” kararına uymayan 7 firma fındık alımını sürdürüyor.

Gelişmeleri “TMO’nun fındığa müdahalesi” başlığı ile salı günü bu sütunda yazdık. O yazıyı www.tarimdunyasi.net adresinden okuyabilirsiniz. Yine de konuyu daha iyi anlamak için bir özet yapmakta yarar var:

1-Toprak Mahsulleri Ofisi(TMO), 2006- 2007 ve 2008 üretim yılında devlet adına fındık alımı ile görevlendirildi. Üç yılda toplam 694 bin ton kabuklu fındık aldı. Üreticiye 2 milyar 83 milyon lira ödeme yaptı. TMO, son üç yılda fındık almadı. Fakat deposu fındıkla doluydu. Stoklarını eritmek için, kabuklu fındık satışı, fındık yağı imalatı, iç fındık satışı gibi her yolu denedi. Temmuz 2011 sonu itibariyle 546 bin tonunu değerlendirmiş oldu.

2- Fındık rekoltesinin normal seyrettiği 2009 ve 2010 yılında TMO’nun stoklarındaki fındığa fazla ilgi olmadı. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ve ihracatçı örgütleri 2011 fındık rekoltesinin de yüksek olacağını tahmin ediyorlardı. Fakat, hem kendileri yanıldı hem de TMO’yu yanılttılar.

3- TMO yönetimi, yüksek rekolte olacağı beklentisi ile piyasadan gelen talepleri karşılamak ve stok eritmek için 20 Haziran 2011 itibariyle deposundaki 2008 ürünü fındığı kilosu 4.8 liradan satacağını ilan etti. Fındık satışı yeni ürünün piyasaya gireceği 15 Ağustos’a kadar sürecekti.

4- Temmuz ayı sonuna doğru 2011 fındık rekoltesinin 400 bin ton civarında olacağı anlaşıldı. Bu rekolte ihracatı bile karşılamaktan uzaktı. Bu nedenle TMO’nun stoklarındaki 2008 fındığı altın gibi değerlendi. İhracatçılar bu fındığı almak için adeta yarıştı. Herkes TMO’nun stokundaki fındığı ele geçirmeye çalışıyordu. Hem de açıklanan 4.8 liralık fiyattan. Çünkü fındık fiyatı çok yükselecekti. Ucuza alanlar karlı çıkacaktı. TMO yöneticileri kamu çalışanı. Hem kamunun çıkarını korumak hem de kendilerini sağlama almak için- çünkü yarın birileri çıkıp siz devletin malını niye ucuza sattınız diye hesap soracak- fındık fiyatını 28 Temmuz’da 1 lira artırdı.

5- TMO’nun fiyat artışı ihracatçıları ikiye böldü. Kendilerinin iddiasına göre, bu fiyat artışından bazı ihracatçıların önceden haberi oldu. Bu nedenle bazı firmalar çok fındık aldı. Bazıları ise, nasıl olsa 15 Ağustos’a kadar süre var, diyerek fındık alımında yavaş davrandı. Fiyat artışı onların canını yaktı.

6- Fındık fiyatının 1 lira artırılması üzerine ihracatçılar toplandı ve açıklanan yeni fiyattan fındık almama kararı aldı. Fakat, 7 firma bu karara uymadı ve 5.8 liradan fındık almayı sürdürdü. Fiyat artışını geri aldırmak için bakanlarla görüşmeye İstanbul ve Karadeniz Fındık ve Mamulleri İhracatçıları Birliği’nden 16 ihracatçı gitti. Bir ihracatçı yaşanılan bölünmeyi şu sözlerle anlatıyor: “Bakanlarla fiyat artışının geri alınmasını konuşuyoruz. Bizimle aynı masada oturan 7 arkadaşımız yeni fiyattan fındık almayı sürdürüyor. Bakanlara karşı elimizi zayıflatıyorlar. Bu arkadaşların fiyat artışından önceden haberleri olduğuna inanıyorum. Bu firmaların geriye dönük olarak telefon kayıtları açıklanırsa bu gerçek görülür.”

7- TMO, 20 Haziran’da fındık satışına başladıktan sonra 41 firma fındık alımı yaptı. Hangi firmanın ne kadar fındık aldığı “ticari sır” gerekçesi ile açıklanmıyor. Fakat günlük ortalama bin 800 ton fındık satılıyor. Temmuz ayı ortalaması ise günlük 2 bin tonun üzerinde. Halen 7 firma fındık almayı sürdürüyor.

8- İddia o ki, TMO ile bazı firmalar arasında sözleşme yapılmış ve o firmalara eski fiyattan fındık satışı yapılıyor. TMO yöneticileri bunu kesin olarak ret ediyor. TMO satış yöntemlerini çok önceden ilan etti. İki tür satış yöntemi var. Biri peşin, diğeri vadeli. Söz konusu olan 20 Haziran’ da başlayan fındık satışında peşin satış yöntemi uygulanıyor. Peşin satışında uygulamada 3 yöntemi var. Peşin bedel karşılığında satış, sabit fiyat garantili sözleşmeli satış ve iskontolu peşin satış. 20 Haziran’da fındık satışı başlayınca bazı firmalar büyük miktarlarda alım için sabit fiyat garantili sözleşmeli alım yapmak istemiş. Bu yöntemle iki firmaya 4 bin 500 ton satış yapılmış. Fakat, talep artınca ve bazı firmaların bu şekilde TMO’nun stokundaki tüm fındığı ele geçirmek istemesi erken fark edilmiş ve sözleşmeli satıştan vazgeçilmiş. Bu yöntem uygulansa sezon öncesi birileri TMO’nun stokundaki fındığı ele geçirecek ve hem üretici hem de diğer ihracatçılar mağdur olacaktı. TMO yöneticileri bunu önlemiş görünüyor.

Özetle, fındık piyasasında taşlar bir kez daha yerinden oynadı. Üretim azalınca fındığın ne kadar değerli bir ürün olduğu anlaşıldı. Keşke üretim fazla olduğunda da bu değer anlaşılsa. “Arz fazlası var, fındıkları sökelim” diyenler, Fiskobirlik, TMO gibi kurumları fındığın önünde engel olarak görenler neredesiniz? TMO stokları olmasaydı bademli çikolata mı yedirecektiniz?