Kuzey yarımkürenin ılıman bölgelerinde yetişen, çalımsı veya alçak boylu, tek evcikli, erkek ve dişi çiçek ayrı ağaçta, ayrı yerlerde olan bitkiler. Fındığın erkek çiçekleri tırtılsıdır. Dişi çiçekler ayrı ağaçta ve tomurcuk halinde küçüktür. Genel olarak çiçekler yapraklardan önce açarlar. Yaprakları yuvarlak, oval veya yürek biçiminde, tüylü, yaprak kenarları dişlidir. Dişi çiçeklerin çanak yapraklarından olgunlaşan fındıkların toplanması temmuz ve ağustos aylarındadır.

Fındık ağacı türlere bağlı olarak çalı formunda olduğu gibi, 15-20 m’ye kadar da boylanır. Kültür çeşitlerinin çoğu 3-4 m boyundadırlar. Bununla beraber bazı memleketlerdeki tek gövdeli ağaç şeklinde yetiştirilir. Fındık ağacının kökleri fazla derinlere gitmez. Kazık kök yoktur. Kışın yaprağını dökerler. Fındık çeşitlerinin çoğu kendine kısırdır. Yani yabancı döllenme ile daha iyi verim alınır. Fındık bir yıl dinlenir, bir yıl meyve verir. Buna periyozite denir. Fındığın 15 kadar türü varsa da, meyvecilik bakımından önemli olan ve iktisadi olarak kültürü yapılan türler C. avellana (Adi fındık)-C. colurna (Türk fındığı), ve C. maxima (Lambert fındığı) dır.Yabani fındık türleri Kuzey Yarıkürenin ılıman iklim kuşağında Japonya’dan Kuzey Amerika’ya kadar görülmesine rağmen kültür fındıklarının ana vatanını Karadeniz kıyılarının doğu kısmı teşkil eder. Romalılar zamanında buradan alınarak diğer Akdeniz ülkelerinde yetiştirilmeye başlanmıştır.

Fındıklar, meyvelerin iriliklerine ve şekillerine göre isimlendirilir. Yurdumuzda yetiştirilen başlıca kültür çeşitleri; tombul fındık, sivri fındık, badem fındık, kan fındığı ve foşa fındığıdır.

Kabuklu fındık 1,5-2,5 cm uzunluğunda olup, iç verimi ortalama % 50 civarındadır. Fındık ağacı nemli, mutedil iklim bitkisidir. Yurdumuzda başlıca fındık yetiştirilen alanlar, 40-41 enlem ve 37-40 boylam dereceleri arasında bulunur. Bu sınırlar içerisinde ekolojik şartlar bakımından en elverişli alanlar Karadeniz kıyılarıdır. Bu kıyıda fındık ziraati vadileri takiben kıyıdan içerlere doğru en çok 60 km kadar genişlediği gibi, kıyıdan 750 m yüksekliğe kadar da çıkar.

Fındık ağacı besin maddelerince zengin, tınlı humuslu topraklarda iyi gelişir ve bol ürün verir. Sıkı ağır topraklarla, kuru ve kireçli topraklardan hoşlanmaz.Taban suyu yüksek topraklarda daha iyi meyve vermez, verimi az olur. Fındık bölgelerimizde toprak yapısına ve yöreye bağlı olarak dönümden 20-125 kg fındık alınabilmektedir.Güneye bakan vadilerde daha çok verim alınır.

Fındık ağacı, daha çok kök sürgünleriyle üretilir. Tepe daldırması yapraklarda bol sayıda köklü fışkın elde edilebilir. Fidan olarak kullanılacak kök sürgünleri 1-3 m arasında bulunmalıdır. Bu sürgünleri sökerken, bol köklü çıkarmağa gayret edilmelidir. Sökülenler hemen yerlerine dikilmeli, buna imkan yoksa hendeklenmelidir.Kök sürgünü alınırken verimi yüksek olan ocak daima tercih edilmelidir.

Fındık, sonbaharda dikildiği gibi, ilkbaharda şubat, mart aylarında da dikilebilir. Sonbahar dikimi tercih edilmelidir. Fındık fidanları 4x4 m, en fazla 6x6 m ara ile dikilir.

Kullanıldığı yerler

İç fındığın bileşiminde ortalama olarak % 4’ü su, % 65,4’ü yağ, % 15,6 protein, % 2,6 selüloz, % 0,98 azotsuz ekstrak maddeler ve % 1,55 kül vardır.Yağ ve proteinler bakımından önemli bir besin maddesidir. Fındık, vitamin bakımından da iyi bir kaynaktır. En fazla Bvitamini bulunur. 100 gram iç fındıkta 0,54 mg B vitamini, ayrıca az miktarda A ve C vitaminleri de vardır. Külünde % 0,29 Ca, %35 P ve % 0,0041 Fe bulunur. Zengin bir besin maddesi olan fındığın 1000 gramı 725 kalori sağlar.

Fındık meyvesi, yemiş olarak büyük miktarda tüketildiği gibi, pastacılıkta, helvacılıkta, tatlıcılıkta ve özellikle çikolata endüstrisinde de geniş ölçüde kullanılır. Kabuğundan yakacak olarak istifade edilir. Fındıkyağı eczacılıkta ve kokuculukta da kullanılır.

Üretimi

Fındık üretimi bakımından, dünyada ilk sırayı Türkiye almaktadır. Yalnız hektar başına verim çok düşüktür. İyi bir bakım, gübreleme ve zirai mücadele, budama vs. ile ortalama hektar başına 400-500 kg olan verimi, iki hatta üç katına çıkarmak mümkündür. Diğer ülkeler bunu başarmış durumdadır. Böylece ihraç ürünlerimiz arasında ilk sıralarda yer alacak olan fındıktan sağlanacak döviz miktarı da artacaktır. Birçok yörelerimizin yegane gelir kaynağı olan fındığın üretimini artırma çabaları her geçen gün büyük önem kazanmaktadır. Dünyanın en büyük fındık alımı yapan şirketleri, üretimin Türkiye'nin tekelinden çıkması ve daha ucuza fındık temini için, Arjantin, Gürcistan, Ermenistan gibi ülkelerde fındık yetiştirilmesine teşvik ve araştırma yapmaktadır.

Fındığın faydaları

Çok iyi bir enerji kaynağıdır, vücuda güç ve enerji verir, beden ve zihin yorgunluğunu giderir. Fındık, kalp ve damar sağlığı açısından çok faydalıdır. Kolesterolü düşürür, kalp ritmini ayarlamaya yardımcı olur. Düzenli olarak her gün fındık yemek kalp krizi geçirme riskini azaltmakta çok etkilidir. Kansızlığa iyi gelir, vücut ve kemik gelişimini destekler. Hamilelerin hem kendileri için hem de doğacak çocuk için fındık yemeleri çok faydalıdır. Cinsel gücü arttırır, varislere iyi gelir. Fındık, soğuk algınlığı ve akciğer hastalıklarına da faydalıdır. Ayrıca, cildi güzelleştirdiği bilinmektedir .En önemli özelliği ise kansızlığa çok iyi gelmesidir.

Fındığın şekil özellikleri (Morfolojik)

Basit, yuvarlak yaprakların kenarları çift dişli, ucu sivridir. Çiçekler yapraklardan hemen önce ilkbaharda açar. Bir evciklidir. Erkek çiçekler kedicik şeklinde 5-12 cm uzunluğunda sarı renklidir. Dişi çiçekler çok küçük, kış boyunca tomurcuklarda gizlenir, 1-3 mm uzunluğunda kırmızı renklidir. Nuks meyve 1-2-3 cm uzunluğunda 1-2 cm çapındadır, kabuğun etrafını tamamen veya kısmen kuşatan bir kadehcik bulunur. Kadehciğin şekil ve yapısı fındık türlerinin teşhisinde önemlidir

Fındığın türleri

Amerika fındığı (Corylus americana)

Adi fındık (Corylus avellana) Türkiye.

California fındığı (Corylus californica)

Çin fındığı (Corylus chinensis)

Kafkas fındığı (Corylus colchica)

Ağaç fındığı (Corylus colurna)

Türkiye.

Gagalı fındık (Corylus cornuta)

Farges fındığı (Corylus fargesii)

Himalaya fındığı (Corylus ferox)

Corylus ferox var. ferox

Corylus ferox var. tibetica

Asya fındığı (Corylus heterophylla)

Corylus heterophylla var. heterophylla

Corylus heterophylla var. sutchuenensis

Corylus heterophylla var. thunbergii

Lambert fındığı (Corylus maxima) Türkiye.

Yunnan fındığı (Corylus yunnanensis)

Jacquemont fındığı (Corylus jacquemontii)

Japon fındığı (Corylus sieboldiana)

Corylus sieboldiana var. brevirostris

Corylus sieboldiana var. mandshurica

Corylus sieboldiana var. sieboldiana

Wang fındığı (Corylus wangii)

Corylus × colurnoides (C. avellana × C. colurna'nın melezi)

Corylus × vilmorinii (C. avellana × C. chinensis'nin melezi)

http://www.turkcebilgi.com/