ALİ EKBER YILDIRIM / TARIM DÜNYASINDAN
Avrupa'nın yasakladığı GDO'lu mısıra Türkiye izin verecek mi?
Uluslararası haber ajanslarına göre, Monsanto'nun ürettiği genetiği değiştirilmiş organizma (GDO) MON 810 mısır çeşidi Almanya, Macaristan, Yunanistan, Bulgaristan, Avusturya ve Lüksemburg'dan sonra Fransa'da da yasaklandı. Çevreye verdiği zarar nedeniyle bu ülkelerde yasaklanan MON 810 mısır çeşidi Türkiye'ye ithal edilebilir mi? Türkiye Yem Sanayicileri Birliği Derneği İktisadi İşletmesi, Beyaz Et Sanayicileri ve Damızlıkçılar Birliği Derneği ve Yumurta Üreticileri Merkez Birliği'nin yem amaçlı, Türkiye Gıda ve İçecek Dernekleri Fedarasyonu' nun ise gıda amaçlı kullanmak üzere ithal etmek istediği genetiği değiştirilmiş mısır çeşitleri arasında MON 810 mısır geni de var. Biyogüvenlik Kurulu, söz konusu mısır çeşidinin ithal edilip edilmeyeceğine karar vermek için bilim insanlarına Bilimsel Risk Raporu ve Sosyo Ekonomik Değerlendirme Raporu hazırlattı. Bilimsel Risk Değerlendirme Komitesi'nin hazırladığı raporda genetiği değiştirilmiş MON 810 mısırın çevreye etkileri konusunda şu bilgilere yer verildi: "Ülkemizde genetiği değiştirilmiş bitkilerin yetiştirilmesi kanunen yasak olduğundan çevresel risk değerlendirmeleri; MON810 mısır çeşidinin kullanımı dikkate alınarak hayvan yemi şeklinde tüketimi sonrası sindirim sisteminden başlayıp dışkı ve gübre şeklinde indirekt şekilde maruz kalma, genetiği değiştirilmiş ürününü taşıma, depolama ve işleme esnasında kazayla çevreye yayılma riskleri ile sınırlı tutulmuştur." Rapordaki bu kısa değerlendirmeden de anlaşılıyor ki, komite, MON 810 çeşidinin çevreye etkilerini yeterince araştırmamış. Gerekçesini de genetiği değiştirilmiş ürünlerin Türkiye'de üretiminin yasak olmasına bağlamış. Oysa, bu ürünü yasaklayan Avrupa ülkelerinde de genetiği değiştirilmiş ürün üretimi yok. Ama bu ülkeler çevreye verdiği zarar gerekçesi ile yasaklıyor. Çevreye etkilerini araştırmayı gereksiz gören komitenin 20 sayfalık raporunun karara ilişkin bölümü ise şöyle: "Bilimsel Komite, MON810 mısır çeşidinin yem olarak kullanım amacıyla ithal edilmesinin risklerini değerlendirmiştir. MON810 mısır çeşidine biyoteknolojik yöntemlerle aktarılan genlerin yapısı, DNA dizilimi, promotör ve terminatör bölgeleri, ekstra DNA dizileri ve gen aktarım yöntemi ayrıntılı olarak incelenmiştir. Bu çeşitle ilgili başvuru dosyasında yer alan dokümanlar, risk değerlendirilmesi yapan çeşitli kuruluşların görüşleri (EFSA, WHO, FAO, FDA, OECD) ve bilimsel araştırmaların sonuçları (alerjik ve toksik etki analizleri, genetik modifikasyonun stabilitesi, morfolojik ve agronomik özellikler, hedef dışı organizmalara etkisi vb.) ile farklı ülkelerde üretim ve tüketim durumları göz önünde bulundurulmuştur. Yine bu genetiği değiştirilmiş çeşitle yapılan hayvan besleme çalışmaları da incelenerek yem olarak kullanımı sonucu ortaya çıkabilecek riskler değerlendirilmiştir. Ek olarak bu mısır çeşidinin ülkemizde kazayla yayılması durumunda oluşabilecek tarımsal ve çevresel riskler de göz önünde bulundurulmuştur. Erişilebilen bu bilgiler ışığında Bilimsel Risk Değerlendirme Komitesi; MON810 mısır çeşidinin karşılaştırmalı analizlere göre geleneksel mısır çeşitleri kadar güvenli olduğu, biyoinformatik analizlere göre çeşitte üretilen proteinlerin bilinen bir alerjen ve toksik proteinle homolojisi bulunmadığı, genetik kararlılık ve toksikolojik açıdan bir risk taşımadığı, besin içeriği ile tarımsal özellikleri açısından genetiği değiştirilmemiş eşdeğerinden bir farkı bulunmadığı, kazayla çevreye yayılması durumunda, geleneksel çeşitlerden farklı bir çevresel etki yaratmayacağı kanısına varmış ve sonuç olarak, lepidopter mısır kurtlarına dayanıklılığı sağlayan B.thuringiensis kurstaki kökenli cry1Ab proteinini taşıyan MON810 mısır çeşidi tanelerinin ülkemizde yem olarak kullanılmasının uygun olabileceğine oy çokluğu ile karar vermiştir." Bilimsel Komite'nin raporuna göre çevre de dahil risk taşımayan genetiği değiştirilmiş MON 810 mısır çeşidi yem amaçlı olarak ithal edilebilir. Kararın oy çokluğu ile alındığı ifade ediliyor. Komitenin 11 üyesinden kaçının bu karara şerh koyduğu belirtilmiyor. Ayrıca o üyelerin neden karşı çıktıkları da bilinmiyor. Bunun da açıklanması gerekmez mi? Çünkü, o kararı verenler de karşı çıkanlar da bilim insanı. Biyogüvenlik Kurulu'nun Sosyo Ekonomik Değerlendirme Komitesi'ne hazırlattığı raporda da karar oy çokluğu ile alındı. Komite raporunun karar ve öneriler bölümünde özetle şu görüşlere yer verildi: "Sosyo-ekonomik değerlendirme komitesi MON 810 Mısır çeşidinin yem olarak ithal edilmesi için izin talebi başvuru dosyası hakkında gerekli bilimsel araştırma ve değerlendirmeleri yapmıştır. İthal izni için başvuru yapılan MON 810 mısır çeşidinin Türkiye'de üretim izni olmadığı için Türkiye'de üretilen mısır çeşitlerinde üretim alanlarından veya piyasaya sunulan mısır dane veya işlenmiş ürünlerinden yıl içerisinde örnekler alınarak Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı'nın akredite kabul ettiği laboratuvarlarda analizlerinin yaptırılması önerilmektedir. Mısırın piyasaya sunulurken, ürünün etiketi üzerinde aktarılan gen ve ifade edilen transgenik proteinin ne olduğu açıkça belirtilmesi gerekir. Ambalajlı ürünlerde etiket büyüklüğünün yem ürünlerinde toplam ambalaj alanının yüzde 5'ine karşılık gelecek şekilde hazırlanması önerilmektedir. Dökme ürünler için de etiket bilgilerine ilişkin yönetmelik hükmü uygulanmalıdır. Ayrıca yem olarak kullanılacak MON 810 mısır çeşidiyle beslenen hayvanlardan elde edilen ürünlerin etiketlerinde de GDO içeren yemle beslendiğini belirten ibare bulunmalıdır. İthal izni verilmesi durumunda GDO mısırın tüm resmi evraklarında ve etiketlerinde "GDO'ludur ve tohumluk olarak kullanılamaz" ibaresi yer almalıdır. Tespit edilen izinsiz GDO ürünlerinin kontrollü koşullarda yakılarak imha edilmesi zorunlu tutulmalıdır."
Sosyo Ekonomik Değerlendirme Komitesi de oy çokluğu ile MON 810 mısır geninin ithalatına izin verilmesini istedi.
Her fırsatta Türkiye'nin Avrupa mevzuatından daha katı bir GDO mevzuatına sahip olduğunu dile getiren Biyogüvenlik Kurulu Başkan ve üyeleri ile Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı'nın Avrupa'nın yasakladığı MON 810 mısır genine izin verip vermeyeceğini hep birlikte göreceğiz. | 
