Hayvansal üretimin artırılmasının bugün için geçerli iki yolu vardır. Bunlar birim başına düşen verimi artırmak ve yüksek verimli  ırkların devamlılığını sağlamaktır. Bunun için en ekonomik ve etkili yolda suni tohumlamadır.  Bu amaçla 1980 yılında 226.000 baş sığır suni tohumlama yolu ile tohumlanmışken  1997 yılında bu rakam  728.120 , 1998 yılında 723.218,   1999 yılında da  692.153 baş olmuştur. Ancak, 1999 yılında yurt içinde üretilen 1.570.325 doz ve yurt dışından ithal edilen 357.987 doz, toplam  1.928.312 doz, sperma miktarına bakıldığında   yurt içinde yapılan suni tohumlama rakamının  1 Milyon başa ulaştığı görülecektir.

··  Ülkemizde    yapılan   suni  tohumlamada  kullanılan  spermanın  büyük bir kısmı Bakanlığımıza bağlı olarak çalışan Halkalı, Lalahan, Karaköy suni tohumlama laboratuarlarında üretilmektedir. Bunun yanı sıra  yurt dışından da ithal sperma özel sektör tarafından yurdumuza getirilmektedir. 1998 yılında  505.213 doz, 1999 yılında da 357.987 doz yurt dışından sperma ithal edilmiştir. İzmir  İlinde bulunan Menemen  suni tohumlama laboratuarı Türkiye Damızlık Sığır Yetiştirici Birlikleri Merkez Birliği ile Bakanlığımız arasında varılan anlaşma gereği ortaklaşa kullanılacaktır. Menemen Suni Tohumlama Laboratuarında “Döl Kontrolü Projesi “ yürütülecektir. İstanbul-Halkalı suni tohumlama laboratuarının ise özel sektörle ortaklaşa kullanımını sağlamak için çalışmalarımız sürdürülmekte olup bu konuda gerekli teknik şartnameler hazırlanmıştır. Bu laboratuarların dışında özel sektörün bu sahaya eğilebilmesi ve teşvik edilebilmesi için çıkarılan kanunlarla  İzmir’ de iki, İstanbul ve  Adana illerinde de birer adet olmak üzere özel sektör tarafından toplam dört adet  suni tohumlama laboratuarının kurulması sağlanmıştır.  Bakanlığımıza bağlı   olarak çalışan  Lalahan Suni Tohumlama Laboratuarında  46, İstanbul- Halkalı’ da 10, Samsun-Karaköy’ de  62 baş, Özel laboratuarlardan Genotek Firmasında 10, İstanbul Veteriner Fakültesi’nde 14, Sadek’ te  11, Ege-Vet’ te 13 baş , toplam 166 baş suni tohumlama boğası mevcuttur

··   Suni  tohumlama  konusunda  yılda ortalama olarak 20-25 arasında suni tohumlama kursu düzenlenmekte ve bu kurslarda ortalama 350-500 arasında eleman eğitime tabi tutularak başarılı olanlara sertifika verilmektedir. Bilahare 30 Ocak 1985 tarih ve 18651 Sayılı Resmi Gazete’ de yer alan “ Sığır Suni Tohumlaması Yapacak Özel ve Tüzel Kişilerin Uyacakları Esaslar Hakkındaki Yönetmelik “ hükümlerine göre suni tohumlama faaliyetinde bulunabilmek için Bakanlığımızdan izin alan  1994 yılından 1999 yılına kadar toplam 402 Veteriner Hekiminin ve yıllara göre eğitime tabi tutulan elemanların  tablosu  aşağıda verilmiştir.

Suni  tohumlama   hizmetlerinin   yurt   sathında   yaygınlaştırılması amacıyla suni tohumlama özel sektör kuruluşlarına da açılmıştır. Bu uygulamayı teşvik amacıyla özel  sektörce tohumlanarak  gebe bırakılan  inek başına: kalkınmada 1. Derecede öncelikli illerde  10.000 TL. , 2. Derece de öncelikli illerde 8.000 TL. , diğer illerde 6.000 TL. , teşvik primi ödenmektedir.

Kamu  sektöründeki   elemanlar  için ise 1998 yılında döl  tutan inek başına  kalkınmada öncelikli illerde  200.000 TL., diğer illerde  100.000 TL.   prim ödenmektedir. Ayrıca başarı durumlarına göre 1 veya 2 maaş ikramiye ödemesi yapılmaktadır.           

Ayrıca koyun ve keçi  suni tohumlaması yapan  Veteriner Hekim ve Veteriner Sağlık Teknisyenlerine  % 60  gebelik sağlamak koşuluyla  beher baş koyun ve keçi suni tohumlamasına 50.000 T.L/ baş  prim ödenmektedir.

Halen  suni  tohumlama  saha  çalışmaları 80 ilde , 631 ilçe ve 11834köyde  520 seyyar 250 sabit tohumlama ekibi ile sürdürülmektedir. 4.7 Milyon tohumlanabilir inek sayısı göz önüne alındığında ekip sayıları yetersiz kalmaktadır. Ekip sayıları 1996 yılından itibaren düşüş göstermektedir. Ancak 904 Sayılı Islahı Hayvanat Kanununa ek olarak çıkarılan 4084 Sayılı kanunla  suni ve tabii tohumlama ücretli hale getirilmiş ve özel sektörde  bu saha içine çekilmiştir. Halen mesleklerini serbest olarak icra eden veteriner hekimler muhtelif şehirlerde suni tohumlama faaliyetlerini sürdürmektedir.

Ülkemizdeki     hayvan    populasyonunun     verim      kabiliyetlerini yükseltmek ve yüksek verim kabiliyetlerine sahip hayvan ırklarımızın devamlılığını sağlamak için bilhassa suni tohumlama  büyük önem arz etmektedir. Ülkemizde 1998 yılı D.İ.E.’ nin verilerine göre 1.733.000 baş kültür ırkı, 4.695.000 baş melez , 4.603.000 baş yerli ırk  mevcuttur. Bu mevcut içinde sağılan hayvan sayısı 879.841 kültür, 2.346.093 melez, 2.263.109 baş yerli ırktır.   Bu mevcudun ancak % 15- 20’isi suni tohumlama metodu ile tohumlanabilmektedir. Yukarda belirtilen sağmal inek sayısının % 50’sinin suni tohumlama metodu ile tohumlanabilmesi için bir ekibin 1000 baş tohumladığı düşünüldüğünde  2387 ekibe ihtiyaç duyulduğu görülecektir. 2000 yılında 710 ekibimizin olduğu ve buna ilaveten 460 serbest veteriner hekimin özellikle batı illerinde suni tohumlama yaptığı göz önüne alındığında bu rakamın 1217  ekip olarak ortaya çıkacağı görülecektir. 

··    Bakanlığımızın  özverili  çalışmaları  sonucu  yapılan  ıslah çalışmaları ile   1998   yılı  D.İ.E. ’nin  verilerine  göre  ortalama  süt  verimi hayvan başına (sığır) 1609 kg’ a, ortalama karkas ağırlığı da 163 kg.’ a yükseltilmiştir. Ancak bu rakamlar hayvancılığı gelişmiş ülkelerle karşılaştırıldığında hem tohumlanan hayvan adedi olarak hem de verim özellikleri bakımından oldukça yetersiz kalmaktadır. Bu nedenle 2000’li yıllarda oluşması muhtemel et ve süt açığının kapatılabilmesi için en etkili ve ucuz yöntem olan suni tohumlama faaliyetlerine  gereken önem verilmelidir.

··    Suni   tohumlama    faaliyetlerinin    yurt     çapında       benimsetilerek yaygınlaştırılabilmesi için  suni tohumlama sonucu doğan yavru bazında  ve özel teşebbüsün suni tohumlama ekibi kurması ile ilgili bir destekleme projesi üzerinde hazırlıklar yapılarak bitirilmiştir.

tarim.gov.tr