Kayın mantarı yetiştiriciliği
Kayın Mantarı (Pleurotus spp.) türleri, Dünyada kültür mantarı olarak bilinen beyaz mantarlardan sonra en çok üretilen ve tüketilen mantar türleridir. Çok lezzetli olan bu mantara ülkemizde ilgi gün geçtikçe artmaktadır. Yetiştirilmesi beyaz mantarlara nazaran kolay, yatırım maliyetleri ise daha azdır. Ülkemizde son iki yılda hızlanan Kayın Mantarı üretim ve tüketiminin önümüzdeki 3-5 yıllık dönemde daha hızlı artacağı tahmin edilmektedir. Yeni başlayan üretim çalışmaları birçok insanımıza iş imkânı ve yatırım fırsatı sağlayacaktır.
Doğada ölü bitki artıkları üzerinde saprofit, canlı bitkilerde parazit olarak yaşayan pleurotus spp. türleri 1900’lü yıllarda kültüre alınmaya başlanmıştır. Kayın Mantarları, lignin, selüloz ve hemiselülozları parçalayabilen özellikleriyle çürümüş veya çürümekte olan birçok ağaç türü kütüğünde doğal olarak yetişmektedir. Kültüre alınması ile birlikte önce dışarıda daha sonra kapalı alanlarda üretilmeye başlanmıştır. Kayın Mantarları üretim tekniğinde kullanılan materyaller yönüyle “Ağaç kütükleri” ve “Bitkisel artıklar” kullanılarak yapılan üretim şekli olmak üzere iki grupta değerlendirilir.
1-Ağaç Kütüklerinde Pleurotus Üretimi Kavak, Gürgen, Meşe, Kızılağaç, Tellikavak, Ihlamur, Söğüt gibi ağaçların kütüklerinde yetiştirilebilir. Tercihen yeni kesilmiş, nemini kaybetmemiş kütükler kullanılmalıdır. 30-40 cm uzunluğunda 15-20 cm çapındaki kütüklere 2-3 cm çapında 5-6 cm derinliğinde ve 6-8 adet olmak üzere delikler açılır. Açılan deliklere misel aşılanır. Kütükler plastik malzeme ile nemini ve ortamda oluşan karbondioksit gazını muhafaza için kapatılır. Bir süre sonra miseller kütük kesim yüzeyinde beyazlıklar halinde görülmeye başlar. Bu aşamadan sonra verim almak için aşağıda belirtilen koşullar sağlanır. Kütüklerin kuru ağırlığı kadar verim almak mümkündür. Ağaç kütüğünde üretim yöntemi, hobi ve amatör üreticiler için daha caziptir.
2-Bitkisel Artıklar Kullanılarak Pleurotus Üretimi
Pleurotus spp. üretiminde hemen her yerde bulunabilecek pek çok bitkisel artık yetiştirme ortamı hazırlığında kullanılabilmektedir. Bunlardan başlıcaları; Buğday Sapı, Çeltik Sapı, Pirinç Kavuzu, Pamuk Kapçığı, Mısır Sapı, Mısır Koçanı, Fındık Zurufu, Çay Artığı, Yerfıstığı Kabuğu, Kayın, Kavak, Meşe ağaçlarının talaşları ve buğday kepeğidir.
2-1-Kompost Hazırlığı Tüm bu materyallerden kompost yapımında kullanılacak olanlar 2-4 cm büyüklüğünde parçalanır. % 75 nem içerecek şekilde bir kaç gün ıslatılır. Kasalara doldurulup 60 oC’de 12 saat tutularak pastörize edilir. Pastörize odası olmayan işletmelerde bu işlem materyalin 70-72 oC’deki su banyosunda 45 dakika tutulmasıyla yapılabilir. Buradaki amaç kompostu hastalık ve haşerelerden arındırmaktır. 24-26 oC’ye kadar soğutulan 100 kg komposta 2 kg misel atılır. Üretimin yapılacağı mevsime göre torbalara 3-50 kg arasında kompost konabilir. Torbalara konacak kompost yaz aylarında az kış aylarında çok olmalıdır. Kuluçka Dönemi Misel 20 oC’nin altında zayıf gelişmekte, 32 oC’nin üzerinde ölmektedir. Kompost içi ideal sıcaklık 24 oC’dir. Optimum hava nisbi nemi % 90-95 olmalıdır. Misel gelişimi için yüksek karbondioksite (CO2) ihtiyaç vardır. Kuluçka süresi 14 gündür. Mantar Oluşturma ve Hasat Devresi Misel sarımı tamamlandığında mantar oluşumu için torbalara 1 cm2 büyüklüğünde delikler açılır. Delik sayısı torbaya konan kompost miktarına göre değişir. Ortam ısısı 15-16 oC’ye, ortamdaki Karbondioksit (CO2) seviyesi 600 ppm’in altına çekilir. Saate 2-3 kez üretim odası havalandırılır. Uygun büyüklükte ve renkte mantar almak için günde 12 saat ışığa ihtiyaç vardır. Gün ışığından faydalanabileceğimiz gibi beyaz ışık veren floransan lambalardan da istifade edebiliriz. Hasat devresinde nem oranı % 75-85 olmalıdır. Nemi sağlamak için ortama 2-3defa pülverize şeklinde su püskürtülür.
4-6 Gün içinde ilk mantar taslakları görülmeye başlar. 6 gün sonra ilk ürün dalgası hasat edilir. Ekim ile ilk hasat arasındaki süre 25 gün kadardır. Koşullarda farklılık olursa sürelerde değişmeler olabilir. İlk flaşta toplam ürünün %40’ını almak mümkündür. Alınacak toplam verim kompost içindeki kuru madde oranı kadardır.
Şunu unutmamalıyız ki, “bilgi ve tecrübe olmadan kazanç olmaz, ancak tesadüfler olur”. Üretim yapmayı düşünenler mutlaka sağlıklı bilgi kaynağına ulaştıktan sonra yatırıma başlamalı, yatırımlarını; bu konudaki bilgi ve tecrübeleri arttıkça büyütebilecekleri şekilde planlamalıdırlar. “Bilmek, bildiğinle bir şeyler yapmak demektir”. Bir konuda bilgimiz olduğu halde bir şey yapmıyorsak, bilmeyenden bir farkımız yoktur. Ülkemizin ve insanlığın, yararlı üretime her zamankinden daha çok ihtiyacı var.
|
