Havza Modeli’ne göre 30 havzaya ayrılan Türkiye’de bölge bölge hangi ürünlerin kazandıracağı şekillendi. ‘ Türkiye Tarım Havzaları Üretim ve Destekleme Modeli’ kapsamındaki havzalar tek tek incelendiğinde destekleme kapsamındaki ürünler arasında da bir tercih kullanıldığı dikkat çekiyor. Aynı havzada hem pamuk hem de mısır üretiliyorsa, devletin pamuğa daha fazla destek vereceği açıkça görülüyor. Buğday ile ayçiçeği üretiminin desteklendiği havzalarda ise ayçiçeği üretimine daha fazla destek verilmesi dikkat çekiyor. Modelde, ülke genelindeki üretim planlamasının yanı sıra havza içerisinde de bazı ürünlerin daha çok destekleneceği anlaşılıyor. Dünya Gazetesi’nin okuyucularıyla paylaştığı yeni modeli Tarım ve Köyişleri Bakanı M. Mehdi Eker 14 Temmuz saat 11.00’de Akara!da açıklayacak.

1. havzada en çarpıcı artış pamuk ve soyada

Çanakkale, Balıkesir, Bursa, Bilecik, Yalova, Sakarya, Kocaeli ve İstanbul’u kapsayan 1. havzada, arpa, çeltik, soya, ayçiçeği, pamuk ve zeytinde destekler önemli ölçüde artacak. Bu havzada 2008 yılında arpa üreten çiftçiler 3 milyon 234 bin lira destek alırken yeni model ile üretim artışına bağlı olarak 11 milyon lira destek alacaklar. Aynı havzada ayçiçeği üretimine verilecek destek 12.7 milyon liradan 20.3 milyon liraya çıkarılacak. Mısırda ise destek miktarı 7.6 milyon liradan 13. 9 milyon liraya ulaşacak. En çarpıcı artış ilse pamuk ve soyada olacak. Birinci havzada soya üretimine verilen destek bin lira gibi komik bir seviyedeyken yeni model ile 8.6 milyon liralık destek verilecek. Bu havzada destek miktarı artan ürünlerden birisi ise zeytin. Zeytine verilecek destek 21.2 milyon liradan 34 milyon liraya çıkacak. Birinci havzada destek miktarı düşen ürünler ise buğday ve nohut olacak.

Buğdayda destek 2. havzada 2 milyon TL yükselecek

İstanbul, Düzce, Sakarya, Kastamonu, Sinop, Bartın, Zonguldak ve Kocaeli’ni kapsayan 2. havzada destek miktarlarında ciddi artışlar olmamakla birlikte buğday, arpa ve ayçiçeği üretimine 2008’e göre daha yüksek oranda destek sağlanacak. Arpa üretimine verilen destek 3 milyon liradan 5 milyon liraya çıkacak. Buğdayda da 2 milyon liralık destek artışı olacak. Kuru fasulye desteğinde az da olsa bir düşüş olacak.

Arpanın yıldızı 3. havzada parlayacak

Kastamonu, Bartın, Zonguldak, Bolu, Karabük, Ankara ve Çankırı’yı kapsayan 3. havzada yıldızı parlayacak ürünlerin başında arpa var. Arpa üretim alnı üç kat artacak ve bu havzada 2008’de arpaya ödenen 5.3 milyon liralıkd estek 15.2 milyon liraya ulaşacak. Buğday üretimindeki artışa bağlı olarak bu ürüne 2008 yılı için verilen 17.9 milyon liralık destek 23.7 milyon liraya çıkacak. Üçüncü havzada çeltik ve ayçiçeği üretim alanında ciddi artış olacak. Çeltikte 2008 yılı çiftçi kayıt sistemine göre 96 hektar alanda üretim yapılırken, yeni model kapsamında 2 bin 91 hektar alanda çeltik üretimi öngörülüyor. Ayçiçeği ekim alnında da 39 hektar alandan 3 bin 243 hektar alan çıkarılması planlanıyor. Bu havzada çavdar, kuru fasulye, nohut üretiminde ve desteğinde bir miktar düşüş olacak.

4. havzada çay üreticisinin yüzü gülecek

Artvin, Rize ve Trabzon’u kapsayan 4. havzadaki en çarpıcı gelişme çay üretim alanının genişletilmesi ve destek miktarının önemli ölçüde arttırılması. 2008 yılı çiftçi kayıt sistemine göre bu havzada 23 bin hektar alanda çay tarımı yapılıyor. Havza destek modeli kapsamında çay üretim alanı 53 bin 658 hektar alana çıkarılacak. Çaya verilen destek ise 156 milyon liradan 363.8 milyon liraya yükseltiliyor. Mısır üretim alanı 6 bin 297 hektardan 14 bin 446 hektara çıkartılıyor. Buğday üretiminde ise bir miktar düşüş olması planlanıyor.

Yulaf ve çavdar ekim alanı 5 .havzada genişletiliyor

Ardahan, Kars, Erzurum ve Ağrı’yı kapsayan 5. havzada yulaf ve çavdar üretiminin arttırılması planlanıyor. Yulaf üretim alanı 2 bin hektar alandan 17 bin hektar alana, çavdar üretim alanının ise 5 bin 307 hektardan 27 bin hektar alana çıkarılması hedefleniyor. Bu üretim artışına bağlı olarak havzanın alacağı destek miktarı da artacak.

6. havzanın yıldız ürünü ayçiçeği ve çeltik

Çanakkale, Edirne, Tekirdağ ve İstanbul’u kapsayan 6. havzada ayçiçeğine verilecek destek yüzde 100’den daha fazla artacak. Bu havzada ayçiçeği ekim alanı 150 bin hektardan 336 bin hektara çıkarılması planlanıyor. Ayçiçeğine verilen desteğin ise 89 milyon liradan 200 milyon liraya çıkarılması hedefleniyor. Buna karşılık havzada buğday ekim alanı 180 bin hektardan 195 bin hektara düşecek. Buğdaya verilen destek miktarı da 34.8 liradan 20.3 milyon liradan düşecek. Buğday alanları ayçiçeği üretimini yönledirecek desteklerde buğdaydan alınarak ayçiçeğine verilecek. Bu havzada üretim ve destek artışı hedeflenen ürünlerden birisi de çeltik. Bölgede son yıllarda yaygınlaşan kanola üretimin de düşürülmesi öngörülüyor. Bu havzanın yıldız ürünü ayçiçeği ve çeltik olacak.

Çeltik üretimi 7. havzadan çıkartılıyor

Ağrı, Iğdıri Kars’ı kapsayan 7. havzada çeltik üretimi destekleme kapsamından çıkarılıyor ve bu havzada çeltik üretiminin yapılmaması öngörülüyor. Buğday, ayçiçeği ve mısır üretim alanları daraltılırken arpa üretim alanı 20 bin hektardan 45 bin haktara çıkarılıyor. Arpaya verilecek destek miktarı da 1.2 milyon liradan 2.8 milyon liraya çıkarılacak.

8. havzada ağırlık yağlı tohum ve hububatın

Bursa, Bilecik, Bolu, Kütahya, Eskişehir ve Ankara’yı kapsayan 8. havzada dengeli bir üretim planlaması yapılacak. Yağlı tohum ve hububat ürünlerinde üretim artışı planlanıyor. Arpa üretim alanının 16 bin hektardan 43.9 hektara, destek miktarının da 1.9 miradan 5.3 milyon liraya çıkarılması hedefleniyor. Bu havzada yıldızı parlayan iki ürün olacak. Bu ürünlerden birisi aspir, diğeri de soya. Aspir üretim alanı 44 hektardan 3 bin 28 haktara çıkarılıyor. 2008 yılında soya ekiminin yapılmadığı bu havzada yeni model ile 7 bin 843 hektar alanın soya üretimine ayrılması ve bu amaçla 7.3 milyon lira destek verilmesi öngörülüyor. 8. havzada ayçiçeği, buğday, mısır, çavdar üretim alanlarında da artış planlanıyor.

Aspir 9. havzada kapsama anlıyor

Gümüşhane, Trbazon, Rize, Bayburt, Artvin, Erzurum, Ardahan’ı kapsayan 9. havzada yağlı tohumlardan ayçiçeği ve kanolanın üretimi destekleme kapsamı dışına çıkarılıyor. Yapılan planlamada bu iki ürünün ekilmeyeceği hesaplanıyor. Bir başka yağlı tohum ürünü olan aspir ise bu havzada destekleme kapsamına alınıyor. Aspir üretcek çiftçiler 1.4 milyon lira destek alacak. Havzada buğday, arpa, çavdar, mısır gibi hububat ürünlerinin ekim alanı ve destekleri de arttırılıyor. Bu havzada aspir hariç yağlı tohum üretimi yerine hububta üretiminin artması tercih ediliyor.

Hububat üretim merkezi 10. havza

Erzincan, Sivas, Tunceli, Gümüşhane ve Bayburt’u kapsayan 10. havzada çeltik, kanola, mercimek, aspir, ayçiçeği ve soya tamamen destekleme kapsamı dışında tutuluyor. Bu havza tam anlamıyla hububat üretim havzası. Arpa üretim alnı 5 bin hektardan 52 bin hektara, buğday ekim alanı da 52 bin hektardan 120 bin 996 hektara çıkarılıyor. Mısır ekim alanı da bin hektardan 4 bin 550 hektara çıkarılıyor. Havzada buğday, mısır ve arpa üretimi yapan çiftçiler yaklaşık 17 milyon lira destek alacak.

11. havzada yağlık zeytin üretimi daraltılıyor

Antalya, Muğla, Aydın, İzmir, Balıkesir ve Çanakkale’yi kapsayan 11. havzada da diğer havzalarda olduğu gibi arpa üretiminin arttırılması hedefleniyor. Bu havzada üretimi ve desteği artacak ürünlerden birisi de pamuk. Pamuk ekim alanlarının 55 bin hektardan 75 bin hektara çıkarılması öngörülüyor. Pamuk ekecek çiftçilere bu havzada 118 milyon lira destek verilecek. Bu havzada çeltik, mısır, buğday ve ayçiçeği üretiminin arttırılması hedefleniyor. 2008’de ekimi olmayan soya ve aspir üretimi yapacak çiftçiler de desteklenecek. Bu havza ile ilgili en dikkat çekici gelişme ise yağlık zeytin. Yağlık zeytin üretim alanlarının daraltılması ve 145.4 milyon lira olan destekleme miktarının 123 milyon liaray düşürülmesi planlanıyor.

Aspir 12. havzanın yeni ürünü

Muş, Bitlis, Van Tunceli, Bingöl, Ağrı, ve Erzurum’u kapsayan 12 havzada buğday üretim alanının azaltılması ayçiçeği üretiminin ise arttırılması hedefleniyor. Bu havzada buğday üretenler toplamda 8.8 milyon lira daha az destek alırken, ayçiçeği üretenler 8 milyon lira daha fazla destek alacak. Havzanın yeni ürünü aspir olacak.

13. havzada nohut üreticisi sevinecek

Kayseri, Sivas ve Yozgat’ı kapsayan 13. havzada mısır ve yulaf üretim alanı daraltılırken arpa, ayçiçeği, buğday ve çavdar üretiminin arttırılması ve desteklerin de ağırlıklı olarak bu ürünlere verilmesi planlanıyor. Bu havzada yıldızı parlayacak ürünlerin başında ise nohut var. Nohut üretim alanı 4 bin 329 hektar alandan 11 bin 943 hektara çıkarılacak. Nohutta verilecek destek 381 milyar liradan 1 milyon 51 milyar liraya ulaşacak.

Soya 14. havzada üretilmeye başlanacak

Balıkesir, Bursa, Çanakkale ve Manisa’yı kapsayan 14. havzada zeytin ve yulaf hariç tüm ürünlerde ekim alanı ve çiftçiye verilecek destek miktarları artacak. Daha önce havzada soya üretimi yapılmazken yeni planlama ile 9 bin 550 hektar alanda soya üretecek çiftçiler 8 milyon 956 bin lira destek alacak. Pamuk, çeltik ve hububat ürünleri destekten en çok yararlanacak ürünler arasında.

15. havzadan çeltik gidiyor, soya yaygınlaşıyor

Afyon, Kütahya, Uşak, Denizli, Manisa, Balıkesir, Konya, Eskişehir’i kapsayan 15. havzada çeltik üretimi destekleme kapsamı dışına çıkarılıyor. Soya üretimi ise yaygınlaşıyor. Zeytin ve kuru fasulye hariç tüm ürünlerde üretim ve destek artışı öngörülüyor. Arpa, ayçiçeği, buğday, mısır üretim alanı genişleyecek. Bu havzanın yıldız ürünü pamuk olacak. Pamuk ekim alanı 133 hektardan 2 bin 916 hektara çıkarılıyor. Pamuk desteği de 151 milyar liradan 3.1 milyon liraya çıkacak.

3 ürün 16. havzadan gidiyor

Manisa, İzmir, Denizli ve Aydın’ı kapsayan 16. havzada ayçiçeği, çeltik ve kuru fasulye üretimi planlanmıyor. Çiftçinin bu ürünleri ekmesi istenmiyor. Mısır ekimi yerine ise pamuk ekimi tercih ediliyor. Bu nedenle mısır ekim alanlarının daraltılması ve pamuk ekim alanlarının genişlemesi öngörülüyor. Bu havzada da yağlık zeytin desteğinin 63 milyon liradan 26 milyon liraya düşürülmesi öngörülüyor. Havzanın yeni ürünü ise soya olacak.

Buğday 17 . havzadan düşüyor ayçiçeği artıyor

Edirne, Kırklareli ve Tekirdağ’ı kapsayan 17. havzada buğday ile ayçiçeği arasında bir tercih yapılıyor. Buğday ekim alanları ve destek miktarı düşürülürken, ayçiçeği ekim alanı ve desteği arttırılıyor. Bu havzada buğday yerine ayçiçeği üretenler daha çok destek alacak. Ayrıca çeltik ve kanola ekiminin de arttırılması planlanıyor.

Kanolada yıldız 18.havza

Çorum, Amasya, Tokat, Ordu, Yozgat, Samsun, Kastamonu, Çankırı, Sinop, Giresun, Sivas, Sinop ve Çankırı’yı kapsayan 18. havzada da buğday ekim alanları daralırken, ayçiçeği ekim alanları genişletiliyor. Bu havzada 2008’de sadece 4 hektar alanda soya ekimi yapılırken yeni planlama ile soya ekim alanı 12 bin 973 hektar olarak öngörülüyor. Havzada soya ekecek çiftçilere 12. 4 milyon lira destek sağlanacak. Kanola üretimi, bu havzada ciddi olarak destekleniyor.

Ayçiçeği 19. havzada kazandıracak

Samsun, Sinop, Ordu ve Giresun’u kapsayan 19. havzada çay üretim alanının 877 hektardan 4 bin 604 hektara çıkarılması öngörülüyor. Bu havzada çaya verilen desteğin 5.9 milyon liradan 31.2 milyon liraya çıkarılması planlanıyor. Havzanın yıldız ürünü ise ayçiçeği olacak. Ayçiçeği üretim alanı 197 hektardan 11 bin 391 hektara çıkarılacak. Verilecek destek de 114 bin liradan 6.6 milyon liraya ulaşacak. Havzanın bir başka önemli ürünü ise 15 bin hektar alanda üretilmesi planlanan kanola olacak. Kanola üretecek çiftçilere 10.7 milyon lira destek verilecek.

20. havzaya 4 temel ürün

Diyarbakır, Batman, Mardin, Siirt, Adıyaman ve Şanlıurfa’yı kapsayan 20. havzanın 4 temel ürünü var. Pamuk, buğday, arpa ve mercimek. Yeni planlama ile buğday üretiminin bir miktar azaltılması ve bunun yerine ayçiçeği üretiminin desteklenmesi mısır üretiminin ise azaltılarak pamuk üretiminin arttırılması hedefleniyor. Bölgede yaygınlaştırılması istenen ürünler ise soya ve kanola.

Mısırın yerini 21. havzada pamuk alacak

Şırnak, Hakkari, Van, Bitlis ve Siirt’i kapsayan 21. havzada hububat ve bakliyat üretimi yaygın. Yeni model ile mısır üretiminin azaltılarak yerine pamuk üretiminin arttırılması hedefleniyor. Havzada 57 hektar olan çeltik üretim alanının da 7 bin 822 hektara çıkarılması öngörülüyor. Çeltik üretecek çiftçilere 3.7 milyon lira destek sağlanacak.

Soya ve ayçiçeği 22. havzada çiftçiye kazandıracak

Şanlıurfa, Mardin, Adıyaman ve Şırnak’ı kapsayan 22. havzada en dikkat çekici gelişme pamuk üretim alanının daraltılması. 2008’de 198 bin 872 hektar alanda yapılması planlanıyor. Bu planlama ile pamuğa verilen destek 289 milyon liradan 267 milyon liraya düşecek. Havzada soya ve ayçiçeği üretimi yaygınlaşacak bu ürünleri eken çiftçilerin geliri artacak. Çeltik üretimi ise daha az desteklenecek.

23. havzanın yeni üretimi soya olacak

Gaziantep, Kilis, Kahramanmaraş ve Adıyaman’ı kapsayan 23. havzada mısır ve pamuk üretim alanı daraltılırken mercimek, nohut ve ayçiçeği üretim alanlarının genişletilmesi planlanıyor. Bölgede yeni ürün olarak soya üretiminin desteklenmesi hedefleniyor. Ayrıca, zeytin üretim alanı ve verilecek destek miktarının da arttırılması planlanıyor.

Pamuk 24. havzanın en önemli ürünü

Hatay, Osmaniye, Gaziantep ve Kahramanmaraş’ı kapsayan 24. havzada en öenmli ürün pamuk. Pamuk üretimi 40 bin 929 hektardan 73 bin 476 haktara çıkarılması ve pamuğa verilen desteğin de yaklaşık 50 milyon lira arttırılarak 111.8 milyon liraya çıkarılması hedefleniyor. Havzada yağlı tohumların yaygın olarak üretilmesi için destekler ayçiçeği, soya ve kanolada yoğunlaşıyor. Buna karşılık buğday ve mısır ekim alanı daraltılırarak destek miktarının azaltılması planlanıyor. Havzada son yıllarda yaygınlaşan zeytinde ise destek miktarında 27.7 milyon lira düşüş olacak.

25. havzada pamuk ekenin desteği artıyor

Antalya, İçel, Adana, Burdur, Osmaniye ve Hatay’ı kapsayan 25. havzada mısır ile pamuk arasındaki yarışta tercih pamuktan yana kullanılıyor. Mısır üretim alanı ve destek miktarı düşürülürken pamukta çok büyük bir artış öngörülüyor. Bu havzada pamuk ekim alanı 30 bin 760 hektardan 67 bin 503 hektara çıkarılacak. Bu havzada pamuk ekenlere 2008 yılına göre 58 milyon lira fazladan destek verilecek. Ayrıca soya, ayçiçeği ve kanola üretecek çiftçilerin alacağı toplam destek miktarında da artış olacak.

Zeytin alanı 26. havzada daraltılacak

Denizli, Aydın, Burdur, Antalya ve Muğla’yı kapsayan 26. havzanın yıldız ürünleri pamuk ve ayçiçeği olacak. Havzada ayçiçeği üretimi sadece 156 hektarda yapılırken yeni planlama ile üretim alanı 20 bin 953 hektara çıkacak. Ayçiçeği üretenler bu havzada 13.2 milyon lira destek alacak. Benzer bir tablo pamukta da var. Pamuk üretim alanı 75 hektardan 11 bin 355 hektara çıkarılıyor. Pamuk ekecek çiftçilere 17.9 milyon lira destek ödenecek. Nohut, kuru fasulye üretiminin arttırılması öngörülürken, zeytinde desteklenecek alanlar daralacak.

27. havzada 5 ürüne yoğunlaşılacak

Kırşehir, Nevşehir, Yozgat, Kırıkkale, Çorum, Çankırı, Niğde, Kayseri, Aksaray ve Ankara’yı kapsayan 27. havzada buğday ve mısır üretiminde ciddi bir düşüş öngörülürken, mercimek, nohut, kanola, ayçiçeği ve arpa üretiminin arttırılması ve desteklerin bu ürünlere yoğunlaştırılması planlanıyor.

Buğday ambarı 28. havzanın yeni ürünü kanola ve soya

Ankara, Eskişehir, Konya, Karaman, Aksaray, Niğde ve Afyon’u kapsayan 28. havzada buğday üretim alanı 1 milyon 335 bin hektar alandan 1 milyon hektara düşürülmesi ve buğdaya verilen destek miktarının da 157.5 milyon liradan 118.5 milyon liraya düşürülmesi planlanıyor. Arpa, kuru fasulye, nohut, mercimek üretimi ve verilen destekler arttırılırken, havzanın yeni ürünleri ise kanola ve soya olacak.

29. havzada pamuk ekimine doping

Kahramanmaraş, Malatya, Elazığ, Bingöl, Adıyaman, Adana, Kayseri, Diyarbakır, Batman, Sivas ve Erzincan’ı kapsayan 29. havzada buğday ve mısır üretiminin azaltılması öngörülüyor. Havzada pamuk ekiminin yaygınlaştırılması için 15 milyon lira destek sağlanacak. Ayrıca mercimek, kanola, kuru fasulye, çavdar, ayçiçeği ve arpa üretimine 2008’e göre daha fazla destek verilecek.

5 ürün 30. havzada kapsam dışı

Konya, Isparta, Burdur, Karaman, Antalya ve İçel’i kapsayan 30. havzada arpa, çavdar, mercimek, nohut ve yulaf hariç diğer ürünlerin tamamında destekler azalacak. Ayçiçeği, kanola, çeltik, soya ve pamuk üretimi bu havzada destek kapsamı dışında kalıyor.

Kaynak:
Ali Ekber Yıldırım
www.tarimdunyasi.net