Sulama basit bir anlatım ile bitkinin ihtiyaç duyduğu suyun yağışlarla karşılanmadığı durumlarda farklı yöntem ve sistemlerle toprağa uygulanması demekle beraber bu kadar kolay açıklanabilen fiziksel bir olay olmayıp teknik,ekonomik ve sosyal boyutu olan çok yönlü ve karmaşık bir faaliyettir.Sulamanın tarımda üretimi ve verimi artırmanın yanında işsizliği azaltma,yaşam seviyesini yükseltme,gıda güvenliği gibi çok önemli stratejik fonksiyonları vardır.Su kaynaklarının gittikçe azalması,küresel ısınma sebebiyle sürekli artış gösteren kuraklık,artan gıda fiyatları ve bazı ülkelerde görülmeye başlayan sosyal patlamalar tarımda su kullanımının en az kayıpla en rasyonel uygulanması artık bir mecburiyet haline gelmiş ve tüm dünyada basınçlı sulama sistemlerine özellikle de damla sulama sistemlerine çok hızlı bir yönelim başlamıştır.Bu arada hemen belirtmek gerekir ki Türkiyemiz sanıldığı gibi su zengini bir ülke değildir.Bir ülkenin su zengini sayılabilmesi için kişi başına düşen yıllık su miktarının 8 bin ile 10 bin metre küp olması gerekmektedir.Ülkemizde ise bu miktar 1500 metre küp civarındadır.2023 yılında artan nüfus ile beraber bu rakamın 1300 metre küp'e düşeceği tahmin edilmektedir.Tüm bu etkenler verilecek su miktarını hesaplanabildiği ve kontrol altına alınabildiği basınçlı sulama sistemlerinin değerini kat be kart artırmaktadır.Suyu en yararlı ve en ekonomik kullanma prensibi artık bir dünya politikası olmuştur.

 

 

Damla (mikro) sulama sistemi esas olarak,nebatın gereksinim duyduğu sulama suyunun bitkinin kök bölgesi yakınına,bitkiyi strese sokmadan az miktarda ve sık aralıklarla uygulanmasıdır.Yani su bitkinin ihtiyacı kadar-ne az ne de çok-ve suyu en kolay alabileceği kök bölgesine verilmektedir.Damla sulamada,sulama suyu yalnızca bitki kök bölgesine verildiğinden arazinin tamamı sulanmaz,toprak yüzeyinin önemli bir bölümü kuru kalır.Bu nedenle diğer sulama yöntemlerine göre su kullanım etkinliği çok yüksek olup önemli düzeyde su tasarrufu sağlanır.Araştırmalar yüzey ve yağmurlama sulama yöntemlerine göre %30-60 oranı gibi oldukça yüksek bir su tasarrufu sağlanabildiğini göstermiştir.Damla sulama sisteminin diğer bir avantajı da tuz içeriği yüksek suların bitkiye zarar vermeden kullanılabilmesidir ki bu özellik diğer sulama sistemleri için geçerli değildir.Toprağın ıslatılan yüzeyi bitki tarafından gölgelendiği için toprak yüzeyinden buharlaşma ve buna istinaden bitki su tüketimi daha az olmaktadır.Damla sulama sistemlerinde fertigasyon (sulama + gübreleme) ve kemigasyon (sulama + ilaçlama) yapılabilmekte,bitki besin maddelerinin bitkinin ihtiyaç duyduğu anda sulama suyu ile verilmesi bitkinin gübreden üst seviyede yararlanılmasını sağlamaktadır.

 

Bitkilerin sulama esnasında toprak üstü organları ıslatılmadığından bitki hastalıklarının yayılması önlenir,bununla beraber yabancı ot gelişmesi ıslatılan alan ile sınırlı olduğundan yabancı ot mücadelesi daha kolay yapılmaktadır. Bitki sıraları arasındaki kuru alandan yararlanarak,sulama sırasında bile,bazı tarım alet ve makinaları çalıştırılabilir ve ilaçlama,hasat,vb. tarımsal işlemler sürdürebilir.Makinalı tarımda damla sulama için laterallerin (lateral,toprak yüzeyine serili olan ve üzerinde damlatıcıların olduğu bitki ya da meyva ağaçları sıralarına yerleştirilen PE borulardır.) kurulması da kolaylaşmıştır.Mevsim başında lateraller traktörle kolaylıkla döşenmekte ve sezon sonunda tekrar toplanmaktadır.Damla sulamadan sonra toprakta kaymak tabakası oluşmamaktadır.Damla sulama sisteminin diğer çok önemli bir avantajı da yüzey sulama sistemlerinin uygulanamadığı yüksek eğimli,dalgalı,hafif bünyeli ya da yüzlek topraklarda güvenle uygulanabilmesidir.Tesviyeye gerek duyulmaz.Yağmurlama sulama yöntemine kıyasla damla sulama yönteminde işletme basıncı daha düşük olduğu için enerji masrafları daha az olmaktadır.Ayrıca salma ve karık sulamaya nazaran işçilik maliyetleri çok düşüktür.Damla sulama sisteminde son derece düşük kapasiteli su kaynaklarından bile yararlanabilmek imkan dahilindedir.Damla sulama yöntemi sıraya ekilen tüm bitkiler,meyve ağaçları ve örtü altı yetiştiriciliğinde başarı ile uygulanmaktadır.Son yıllarda toprak altında çalışan damla sulama sistemleri de geliştirilmiştir.Normal damla sisteminden tek farkı lateral ve damlatıcıların toprak altında olmasıdır.Yukarıda açıklanan tüm özellikler toprakaltı sistem için de geçerlidir.Ancak yüzeyaltı sistemin bakım ve onarımı daha zordur. 

 

Damla sulama sistemlerinin daha sayabileceğimiz teknik ve ekonomik pek çok avantajları bulunmaktdır.Bu yazımızda sistemin faydalarına kısmen de olsa değinmiş olduk.Umarım faydalı olmuştur.İlerliyen yazımızda damla sulama sistemini kısıtlayan etmenleri ve çözüm yollarını işleyeceğiz.

 

 

 

 

 

 

Engin Önen