2. TRAKTÖR:

2.1. TRAKTÖR SATIN ALIRKEN DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR
2.2. TRAKTÖR KULLANIRKEN DİKKAT EDİLECEK EMNİYET KURALLARI
2.2.2. Fren Kullanma:
2.2.3. Rampada Durma ve Kalkma:
2.2.4. Geri Gitme:
2.3. TRAKTÖRLERİN BAKIMLARI
2.3.1. TRAKTÖRLERDE HİDROLİK KUMANDA KOLLARININ KULLANILMASI

Traktör, tarımsal işlerde kullanılan, tekerlekli veya paletli kendi kendine hareket edebilen bir kuvvet makinesidir.

Tarımda en önemli buluş olarak kabul edilen traktör, günümüz tarımında gelişmelerin sembolü ve tarımsal işletmelerin temel aracıdır.Ülkeler arası makineleşme derecelerinin karşılaştırılması, traktör varlıklarına göre yapılmaktadır. Milletlerarası tarım makineleri ticaretinin yarısından fazlasını tek başına traktör meydana getirmektedir.

Ülkemiz geniş tarım alanları ile traktör kullanımı için son derece elverişli bir ülkedir. Traktör türlerini sınıflandırırsak:

1) Hareket Sistemlerine Göre

a) Tek akslı traktörler

Tek tekerlekli traktörler

İki tekerlekli traktörler

b) Çift akslı traktörler

İki arka tekerleği tahrikli klasik traktörler

Dört tekerleği tahrikli traktörler

c) Paletli traktörler

2) Kullanılma Amaçlarına Göre

a) Standart traktörler

b) Çapa traktörleri

c) Alet taşıyıcı traktörler

d) Bahçe traktörleri

e) Özel traktörler

3) Motor Gücüne Göre:

Motor gücüne traktörler 4 grup altında incelenir.

a) 0.5-12 BG (Bahçe traktörleri)

b) 12-23 BG (Küçük traktörler)

c) 23-40 BG (Orta traktörler)

> 40 BG (Büyük traktörler)

Traktör kelime olarak çeken anlamına gelir.Fakat traktörün yaptığı işler sadece çeki işlerinden ibaret değildir.Günümüz traktörleri çekme işlemi yanında; kasnak ve kuyruk mili işlerini, yükleme işlerini (kepçe ile) rahatlıkla yapabilecek kapasitede imal edilmiştir

Traktör diğer motorlu taşıtlardan yapı ve dış görünüş bakımından farklı özellikler taşımakta ve diğer taşıtlarda olmayan çeki kancası, kayış kasnağı, kuyruk mili, kaldırma düzeni, diferansiyel kilidi, çift tesirli debriyaj bulundururlar. Son üretilen tarım traktörlerinin hızları 40 km/saat'e ulaşmıştır.

2.1. TRAKTÖR SATIN ALIRKEN DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR

Traktör GÜCÜ: Alınacak traktörün gücünü; işletmenin büyüklüğü, işletmenin karakteri (yapılan tarım çeşidi) arazinin toprak karakteri, elde mevcut olan veya alınacak tarımsal mekanizasyon aletleri etkiler.

Servis ve Yedek Parça Durumu:Yedek parça ve servis istasyonunun yakınlığı, traktörün arızasının hemen giderilmesi, yedek parçasının kolay ve çabuk sağlanabilmesi bakımından önemlidir.Bu sebeplerden uygun firma ve marka seçilmelidir.

Tekerlek Büyüklüğü:Ağır çeki işlerinde geniş, çapa işlerinin yapılmasında ise dar lastik seçilmelidir.

Soğutma Sistemi: Su soğutmalı olanlar tercih edilmelidir.Hava soğutmalı traktör motorları su soğutmalılara göre daha gürültülü çalışır ve motor hararetini kontrol altında tutmak zordur.

İlave Parçalar: Ön kepçe tertibatının bulunması ve kepçeye uygun bağlantı yerlerinin olmasına dikkat edilmelidir.

Kuyruk Mili ve Kasnak:Kuyruk mili her traktörde vardır.Fakat çeşidi önemlidir.Serbest motor kuyruk mili veya motor kuyruk mili yada mümkünse serbest motor kuyruk mili ile birlikte yol kuyruk mili olanlar tercih edilmelidir. Kasnak olmayabilir,ancak sonradan takılabilir.

Ekipmanlar:Traktör mümkünse işletmede kullanılabilecek ekipmanlarıyla (pulluk, tırmık, diskaro, römork, kültüvatör vb.) birlikle satın alınmalıdır.

Kullanılmış Traktör Alırken Dikkat Edilecek Özellikler:

Genellikle kullanılmış bir traktör almak tavsiye edilmez, fakat almaya mecbur kalınırsa; şu özelliklere dikkat edilmelidir.

Traktörün Dış Görünüşü: Kötü bir dış görünüşe sahip olan traktörün, motoru da bakımsızlıktan dolayı kötü durumda olabilir.

Motorun Durumu: Motor güç testine tabi tutulmalıdır.Orta viteslerin birinde ilerlerken ani olarak el veya ayak freni ile yükleme yapılır.Motorda tekleme olup olmadığına egzozdan çıkan gazların rengine, motordan anormal ses gelip gelmediğine bakılır. Motorda tekleme varsa; piston silindir aşınmış, segman kaynamış veya kırılmış olabilir.Anormal ses gelirse; yataklarda boşluk olabilir.

Egzoz gazları mavi renkte çıkarsa; motor yağ yakıyordur

Debriyaj (Kavrama) Kontrol: Orta viteslerden biri ile ilerlerken el veya ayak freni ile frenleme yapıldığında motor devri azalmadan traktörün ilerleme hızı düşerse debriyaj kaçırıyor demektir.Debriyaj balatası aşınmış veya yağlanmış olabilir.

Motor çalıştırılıp, debriyaj pedalı yavaş yavaş bırakılırken traktörde anormal bir sarsıntı hissedilirse, debriyaj balatasının veya volanın yüzeyi çizilip aşınmıştır yada debriyaj baskı diskinin baskı yayları ayarsız, bozuk, baskı parmaklarının boylan ayarsızdır.

Fren Kontrolü : Zemini düz bir yolda yüksek vites ve hızda ilerlerken ani olarak frene basıldığında traktör savrulduğundan belli bir mesafe ilerledikten sonra durması gerekir. Traktörden inilip lastik izlerine bakılır.Her iki lastiğin yol zemininde bıraktığı iz eşit olmalıdır. Lastik izleri eşit değilse, fren balataları aşınmış, kampanalar ayarsız olabilir.

Bir tamirata gerek olup olmadığı iyice kontrol edilmelidir.Bozuk yol koşullarında ön düzen kontrolü yapılır. Pimlerde boşluk varsa direksiyon simitin de vuruntu hissedilir.Ön tekerleklerde yalpalama olup olmadığı kontrol edilir.Yalpalama varsa rot veya rot başlarında boşluk vardır. Ön tekerleklerin öne kapanıklığı normalden az veya fazla olursa tekerleklerde yalpalama ve viraj almada zorluk olur. Traktör dururken direksiyon simidi tekerlekleri oynatmayacak şekilde sağa-sola çevrilerek, direksiyon dişli kutusu ve rotlardaki boşluk kontrol edilir. Direksiyon simidinde hissedilen bu boşluk 8-10 cm olmalıdır. Fazla olursa, direksiyon kutusundaki dişli sistemleri aşınmış veya rotlarda boşluk olabilir.

Elektrik Sistemi kontrolü: Akümülatör kontrol edilmeli, kablo! gözden geçirilmelidir. Bütün lambalar yakılıp, marşa basılarak akümülattir ve şarj kontrolü yapılmalıdır.

Lastiklerin Kontrolü: Arka lastiklerin tırnaklarının aşınır durumu ve tırnak yükseklikleri kontrol edilmelidir.ön lastiklerde anormal aşınma varsa ön düzende ayarsızlık olduğunu gösterir.

2.2. TRAKTÖR KULLANIRKEN DİKKAT EDİLECEK EMNİYET KURALLARI

Emniyetli bir çalışma için; öncelikle dikkatli olmak ve emniyet kurallarını bilmek gerekir.Dikkatsiz ve emniyet kurallarını bilmeyen sürücüler hem kendilerine hem de başkalarına zarar verirler.

Emniyet için;

Sürücü belgesine sahip olmalı, karayollarında seyrederken trafik kurallarını bilmeli ve uygulamalıdır.

Birlikte çalıştığı kişilerinde emniyetinden sorumlu olduğunu bilmelidir.

Sürücü el kitabında belirtilen esaslara göre traktörün bakım ve ayarları muntazam yapılmalıdır.

Motoru çalıştırmadan önce vites ve kuyruk mili kolları boşa alınmalıdır.

Traktör kapalı yerde uzun süre çalıştırılmamalıdır.

Motor çalışırken yakıt ikmali yapılmamalıdır.

Motor asla hava filtresiz çalıştırılmamalıdır.

Traktör hareket halinde iken, traktör veya bağlı ekipman üzerinde bakım ve ayar yapılmamalıdır.

Sürücünün yanında başka kimsenin traktöre binmesine izin verilmemelidir.

Yola çıkmadan önce fren pedalları bağlanmalıdır.

Yokuş inerken, o yokuşa çıkılabilecek vitesle inilmeli, vites boşa alınmamalı veya debriyaj pedalına basılarak inilmemelidir.

Açık mafsalların ve kayış kasnağının yanına bol elbiselerle yaklaşılmamalıdır.

Traktör hareket halinde iken, sürücü koltuğundan edilmelidir.

Elektrik sistemi üzerinde çalışılacağı zaman akünün eksi (-) kutbu sökülmelidir.

Traktör dururken vites boşta bırakılmamalı, el freni çekilmeli ve geri vitese takılmalıdır. Yokuş yukarı durmalarda ise el freni çekilip, birinci vitese takılmalıdır.

Orta bağlantı kolu ile hiç bir şey çekilmemelidir.

Çeki demiri çekilecek araca uygun ayarlanmalıdır.

Yokuş çıkıp, inerken bağlı olan alet-ekipman hidrolikle en alt seviyeye indirilerek iyi bir denge sağlanmalıdır.

Traktör hidroliğine bağlı ekipman kalkık durumda iken altında çalışılmamalıdır.

Traktörle çalışırken ayaklar fren ve debriyaj pedalları üzerinde tutulmamalıdır.

Traktörle çalışmalarda, traktör ve ekipman yanına küçük çocuk ve ilgisi olmayanlar yaklaştırılmamalıdır.

Motor sıcak iken radyatöre soğuk su konulmamalı veya motor susuz çalıştırılmamalıdır.

Arkasına alet-ekipman bağlı olan traktör ani olarak durdurulmamalıdır.

Traktörle çalışırken şahlanması halinde derhal debriyaja basarak kavrama ayırılmalıdır.

Eğimli arazide çalışırken traktörün iz genişliği arttırılmalı ve çalışma hızı azaltılmalıdır. (Hız bir kat arttığında kaza ihtimali 4 kat artmaktadır.)

% 5'den fazla eğimli yerlerde iniş ve çıkışlarda uygun vites kullanılmalı ve vites değiştirilmemelidir.

Savrulmayı önlemek için dönüşlerde ve fren yapılmadan önce hareketlini azaltılmalıdır.

Traktörün ilk çalıştırılması; ot, sap, saman gibi çabuk yanabilir maddelerin yakınında yapılmamalıdır.

Motorun ilk çalıştırılması; marş motoru ile yapılmalı, çekerek veya yokuş aşağı salarak çalıştırılmaktan kaçınılmalıdır.

Traktöre uygun ekipman bağlanmalıdır.

Üzüntülü ve yorgun durumda traktör kullanılmamalıdır.

2.2.1. Hareket Halinde İken Uygulanacak Kurallar

Debriyaj pedalı ayak desteği olarak kullanılmamalı, işi bittiğinde ayak Pedaldan hemen çekilmelidir.

Yokuş aşağı inerken, yokuşun başında o yokuşa çıkılabilecek vitese takılmalıdır. Vitesi boşa alarak veya debriyaj pedalına basarak yokuş aşağı hiç bir zaman inilmemelidir.

Vites değiştirmelerde debriyaj pedalına tam olarak basılmalıdır.Tarım makineleri ile çalışmalarda (örneğin pullukla sürümde) hareket halinde iken vites değiştirilmemelidir.

Hareket halinde vites büyütürken, bulunduğunuz viteste tam devir alındıktan sonra gaz kesilir, debriyaja basılır ve en kısa zamanda bir üst vitese takılır. Gaza basarken debriyaj yavaşça bırakılmalıdır.

Vites küçültürken debriyaja basılıp gaz bırakılır, vites boşa alınır, debriyaj bırakılıp ara gazı verilmeli ve tekrar debriyaja basarak bir küçük vitese takılmalıdır. Gaza basarken debriyaj yavaşça bırakılmalıdır.

Yarım debriyaj uzun süre kullanılmamalıdır.

Yolda bir engel belirdiğinde kazık (tam) fren yapılmamalıdır.Çünkü sürtünen tekerin frenleme kabiliyeti dönen tekerleğe göre daha az olur.

Yolda su birikintileri varsa hızlı geçilmemelidir. Hızdan dolayı su sıçrar ve marş motoru ile şarj dinamosunu ıslatarak zarar verir.

Karlı ve buzlu yollarda direksiyon sık sık çevrilmemeli, fren kullanmadan, küçük viteste hafif gaz verilmelidir.

Durmalarda önce gaz kesilir, hız fazla ise hafif fren yapılarak durulacak yer belirlenip önce debriyaja basılarak frene yavaş yavaş basılır ve traktör durdurulur.Vites hemen boşa alınıp, el freni çekilmelidir. Yola veya işe devam edilmeyecek ise motor stop edilerek küçük bir vitese takılmalıdır.

2.2.2. Fren Kullanma:

Gereksiz fren kullanılmamalıdır.Fren motorun gücünü boşa harcamakta, yakıt sarfiyatını arttırmaktadır. Fren lastiklerde, balatalarda ,yüklenmeden dolay yataklarda aşınmalara neden olmaktadır. Gerektiğinde frene yavaş yavaş basılmalı, sert fren yapmaktan kaçınılmalıdır.

2.2.3. Rampada Durma ve Kalkma:

Yokuş inerken veya çıkarken durmak ve kalkış yapmak çok dikkat ister.Rampada bir araçla kalkış yapılırken, el freni çekili durumda debriyaja basılıp yokuşu çıkılabilecek uygun vitese takılmalıdır. El gazı ile uygun gaz verilip debriyaj yarım kavrama da iken el freni de bırakılmalıdır. Ayak frenleri kullanıldığında da aynı şekilde hareket edilerek, debriyaj yarım kavramada yavaşça hareket ettirilerek frenler tamamen bırakılmalıdır.

2.2.4. Geri Gitme:

Traktörle geri gitmelerde arkasında bir alet-ekipman takılı olup olmadığı dikkate alınmalıdır. Önce yol ve trafik durumu kontrol edilmeli, arka taraf iyice görülecek şekilde geriye döndükten sonra kalkışta olduğu gibi hareket edilmelidir.Geri giderken sık sık öne dönüp bakılmamalıdır.

2.3. TRAKTÖRLERİN BAKIMLARI

Traktörde anormal ses ve hareket görüldüğünde, traktör olduğu yerde bırakılıp arıza nedeni, araştırılarak giderilmelidir.Küçük sayılacak arızalar, zamanında giderilmezse daha büyük arızalara neden olmaktadır.Bir yatak bozulmuş ise krank milinin bozulmasına,bir piston kolu kırılması silindir bloğunun parçalanmasına neden olabilir. Duman çıkması; yatak veya piston sarmasından yada yağın azalmış olmasından meydana gelebilir. Anormal sesler; yataklardan, sübablardan veya pistonlardan gelebilir.Fren ve debriyaj balatalarının yanması ise kokuya neden olur.

Bunların dışında traktörlerin bir de periyodik bakımları vardır .Bu bakımlar:

Günlük (10 saatlik) Bakım

Haftalık (50 saatlik) Bakım

Aylık (150-200 saatlik)bakım

Üç Aylık (300-400 saatlik)Bakım

Altı Aylık(600-800 saatlik) Bakım

Yıllık (1000-1200 saatlik) Bakım

Burada verilen rakamlar genel bakım süreleridir ve traktörün üzerindeki traktörmetrede bulunan çalışma saatine göredir.Traktörün Bakım-Kullanma kitabında farklı bakım süreleri verilmiş ise, bu süreler dikkate alınmalıdır. Burada kolaylık sağlama açısından "Haftalık" (50 saatlik) Bakım olarak verilmiştir. Aslında hangisi önce tamamlanırsa ona uyulmalıdır.Yani bir hafta içinde 50 saatten fazla çalışma yapılmışsa, haftanın dolması beklenmeden gerekli bakımlar yapılmalı veya haftalık süre dolmasına rağmen 30 saatlik çalışma yapılmış ise; 50 saatin dolması beklenmeden bakım yapılmalıdır.

2.3.1. TRAKTÖRLERDE HİDROLİK KUMANDA KOLLARININ KULLANILMASI

Hidrolik Kumanda tertibatı; ekipman kaldırma-indirme (Ana kol), ön seçme kolu, yavaşlatma ve taşıma kilit kollarından oluşur.

Anakol; traktör arkasına bağlı askılı ekipmanı kaldırmaya veya indirmeye yarar. Ön Seçme Kolu; traktör arkasına askılı veya çekili ekipmanlarla, yapılan işlere göre en fazla yararı sağlamak üzere yapılmıştır. Üç durumu vardır.

Çeki kontrol durumu

Pozisyon kontrol durumu

Yüzücü pozisyon durumu

Çeki Kontrol Durumu:1oprak işlemelerinde yani pullukla yapılan sürümlerde ve ağır kültüvatörle yapılan çalışmalarda kullanılır. Toprağın istenilen derinlikte işlenmesini sağlar, traktör ve ekipmanın zorlanmadan dolayı zarar görmesini önler. Pozisyon Kontrol Durumu: Özellikle yerden belirli bir yükseklikte çalıştırılan, suni gübre atma makinesi pülverizatör gibi ekipmanlarla çalışıldığında ve ekipman söküp bağlanırken kullanılır. Ekipmanı istenilen yükseklikte sabit olarak tutmaya yarar.

Ön seçme kolunun çeki veya pozisyon kontrolü durumuna getirilmesi her traktörün bakım-kullanma kitabında belirtilmektedir. Ancak kitap yok ise; şu basit yolla öğrenilebilir.

Traktör çalıştırılır, hidrolik kollarına pulluk gibi ağır bir ekipman bağlanır, gaz verilerek motor devri 1000 d/d. üstüne çıkarılır. Ön seçme kolu herhangi bir pozisyona getirilip, ana kumanda kolu yarıya kadar yukarı çekilir.Pulluk tamamen yukarı kalkarsa ön seçme kolu çeki kontroldedir, pulluk tamamen yukarı kalkmaz belirli bir seviyede kalırsa ön seçme kolu pozisyon kontroldedir.Buna göre ön seçme kolunun yeri yapılacak işe göre seçilir.

Yüzücü Pozisyon: Tarla yüzeyinde serbest olarak çalışan ve toprağı kendi ağırlığı ile işleyen ekim makinesi, diskli tırmık, kültüvatör, alet kombinasyonu gibi aletlerle çalışırken kullanılır.Yüzücü pozisyon, hidrolik kumanda kollan hidroliğin en aşağıda ölü durumda olduğu haldir.

Yavaşlama Kolu: Ağır ve hassas alet ve ekipmanın yere indirilirken hızlı inmesini önleyerek, ekipmanın zarar görmemesi için konulmuştur. Ekipmanların kaldırılmasında görevi yoktur.Ekipmanı indirirken kolun yavaş konumuna getirilmesi gerekir.

Taşıma Kilidi Kolu: Asılı ekipmanla yolda giderken sarsıntı ve sallamaların hidrolik sisteme zarar vermesini önlemek için konulmuştur. Yola çıkmadan ekipman kaldırılır ve taşıma kilit kolu kilitlenir.Tarlaya gelindiğinde kilit kolu çözülüp ekipman indirilir.