9. HASAT MAKİNALARİ
9.1. PATATES HASAT MAKİNALARİ :
9.1.1. Pulluk tipi sökücülü olanlar
9.1.2. Santrifüjlü sökücüleri
9.1.3. Elekli sökücüler
9.2. TARAKLI ORAK MAKİNASİ
9.3. MOTORLU KENDİ YÜRÜR HASAT MAKİNALARI:
9.4. BİÇERBAĞLAR
9.5. BiÇER-DÖVER:
9.6. PAMUK HASAT MAKİNALARI
9.7. SEBZE HASAT MAKİNELERİ
9.7.1. TOPRAK ÜSTÜ SEBZELERİN HASAT TEKNİKLERİ
9.7.2. TOPRAKALTI SEBZELERİN HASAT TEKNİKLERİ
9.1. PATATES HASAT MAKİNALARİ :
Toprak altında yetişen patates yumruları zarar verilmeden topraktan çıkarılmalı ve yabancı maddelerden ayrılmalıdır. Patateslerin dikim derinliği düzgün ve ot mücadelesi iyi yapılırsa sokum kolay ve kayıpsız olur.
Sokum sırasında makine önce sırtları bozar ve söker. Patates yumrularını yabancı maddeleri ve toprağı ayırır. En son olarak ta patatesleri bir depoda toplar yada toprak üstüne döker. Bu işlerin bir kaçını veya tamamını yapabilen patates hasat makineleri vardır.
Bu makineler:
9.1.1. Pulluk tipi sökücülü olanlar: En basit olanıdır. Soklu pulluk gövdesi yerine yerleştirilen sökücü organ sıraların ortasından giderek onu her iki tarafa devirip patatesleri yukarı çıkarır.
9.1.2. Santrifüjlü sökücüleri Traktörün kuyruk milinden hareket alan bir sökücü organ düşük hızla dönerken toprak ve patatesleri yana doğru fırlatır. Bu sırada topraktan ayrılan patatesler sıra halinde dizilir .
9.1.3. Elekli sökücüler: Bunlar da iki çeşittir. Birincisi tam otomatik patates hasat makineleri, diğeri ise tarlaya atan elekli patates hasar makineleridir.
Tam otomatik olanlar patatesi topraktan söker, eler ve deposuna
doldurur. Tarlaya atanlarda ayırma işlemi elekle yapılır. Sökücünün
gönderdiği patates ve toprak karışımı eleğin salınım hareketiyle elenir. Toprak alta geçerken patatesler yana doğru dökülür. Hareketini traktörün kuyruk milinden alır.
9.2. TARAKLI ORAK MAKİNASİ
Biçerdöverin hasat yapamadığı ancak orak ve tırpan gibi işçilik gerektiren koşullarda traktöre asılı veya çekili olarak çalışan bu makineler aslında tahıl hasadına uyarlanmış çayır biçme makinesi şeklindedirler.
Makine hareketini traktör kuyruk milinden almaktadır. Hareket kayış-kasnak sistemi ile dişli kutusuna iletilir. Buradan iki yöne ayrılır.
Bir yönden eksantrik kolu yardımıyla bıçaklara diğer yönden parmaklı kanatlara hareket verilir.
Tarladaki ekini parmaklı kanatlar bıçağa doğru yatırır ve biçer. Sonra tablasında birikmiş ekin saplarını yığınlar halinde tarlaya bırakır.
9.3. MOTORLU KENDİ YÜRÜR HASAT MAKİNALARI:
Bu makineler hem yeşil hem de tahıl hasadında kullanılmaktadır. Biçerdöverin girmediği orak makinelerinden uygun çalışmadığı ve traktörün olmadığı işletmelerde ekonomik olarak kullanılmaktadır. Biçme ve yürüme düzeni üzerine yerleştirilen bir motordan hareket alır. Tüm üniteleri ve yöneltme oturağı iki ana teker ile arkada bir dümenleme tekeri üzerine oturtulmuştur. 150-200 kg ağırlığında olan motorlu tahıl hasat makineleri 10-15 BG. De motorları ile çalışmaktadır.
9.4. BİÇERBAĞLAR
Biçer-bağlarlar taraklı orak makinelerine bağlama düzeni monte edilerek yapılabildiği gibi doğrudan biçer-bağlar olarak da üretilmektedir. Ekinleri biçtikten sonra demet haline getiren ve bağlayan makinelerdir. Dolap biçme düzeni yatay elevatörler, bağlama kasası demet yapma ve bağlama düzeni gibi organlardan meydana gelmiştir. Dolap ekini ayarlanan yükseklikte bıçaklara doğru yatırır. Hızı daneyi dökmeyecek şekilde ayarlanmalıdır. Sap taşıyıcı elevatörler karşılıklı çalışarak araya aldıkları sapı kaldırarak bağlama masasına ulaştırırlar. Buradan demet yapma düzenine gider. Destekleyici kolların yardımı ile bağlama düzeninde bağlama yapılır. Demet ağırlıkları 5-7 kg. arasında değişir.
9.5. BiÇER-DÖVER:
Biçerdöver; biçme, dövme eleme, savurma, depolama, taşıtlara dökme gibi işleri hep birden yapan ve bundan dolayı hasat kayıplarını asgariye indiren, zaman tasarrufu sağlayan bir makinedir.
Hasat edilecek mahsul biçilir. Biçilen mahsulün tarlaya düşmemesi için dolap yardımcı olur. Tarlaya düşen mahsul tabla helezonu ile dövme düzeninde belirtilen boğaz elevatörüne gelir. Boğaz elevatörü ürünü batör ile kontrabatöre iletir, dövme işlemini gerçekleştiren batörün dönme hareketi batör-kontrabatör aralığın dar olması nedeni ile daneler başaktan ayrılır. Danelerin % 80-90 ı, sağır eleğe düşer. Dövülmen diğer mahsul sap yayıcı ile sarsakların üstüne fırlatılır. Tutucu perde sap ve dane karışımını sarsakların altındaki eğik düzlem ile yine sağır eleğin üstüne düşmesini sağlar.
Sağır eleğin üstüne gelen dane-saman karışımı eleğin hareketi ile ilerleyerek üst eleğe gelir. Bu arada vantilatörün üflediği hava ile karşılaşırlar. Sap saman gibi hafif maddeler biçerdöver arkasından tarlaya atılır. Üst elekten alt eleğe geçen daneler dane elevatörü ile depoya giderler. Alt eleğin üstünde kalan kesmikler, kesmik elevatörü ile bir defa daha dövülmek üzere batörün önüne bırakılırlar. Sarsakların bitiminde yer alan sap dağıtıcı veya sap kıyıcı tertibatı sapı tarlaya dağıtır. Depo kısmının arkasında yer alan motor hareketini kayışlarla yürüme organına iletir. Kumanda mahalli açık olduğu gibi kabinli de olabilir.
Bugün biçerdöverle hububat hasadının yanında mısır, ayçiçeği, çeltik, soya, kolza gibi hemen her türlü ürünün hasadı yapılabilmektedir.
Biçerdöverle Hasatta Dane Kayıpları:
Dane kaybı; olgunluğa erişmiş ürünün hasadı sırasında istenmeyen, önlenilmesi mümkün bazı hatalardan dolayı bir kısmının depoya girmesi yerine tarlada bırakılmasıdır.Hasat olgunluğuna erişen ürün; zamanında ve hızla hasat edilmelidir. Gecikmeler ve danedeki nem oranının düşmesi hasat esnasındaki kayıp yüzdesinin artmasına neden olur.
Biçerdöverde:
a)Vurma ve kesme kayıpları,
b)Dövme kayıpları,
c)Elek kayıpları,
d)Sarsak kayıpları.
Bu kayıpların ana nedeni, teknik bilgi noksanlığı sebebi ile ayar ve bakımlarının yeterince yapılmamasından kaynaklanmaktadır. Eğitim noksanlığı yanında biçerdöver sürücülerinin aşırı kazanç isteğiyle, hızlı ve yüksekten biçim yapmaları, tarla şartlarının elverişli olmaması tabii kayıp nedenleri olarak gösterilebilir.
Dane Kaybını Önlemede Yapılacak Ayarlar:
a)Vurma ve Kesme Ünitesindeki Ayarlar:
1-Sap ayırıcı ayarı
2-Dolap ayarları
3-Tabla helezonu ayarları
4-Bıçak ayarı
5-Sap götürücü ayarı
b)Dövme Ünitesindeki Ayarlar:
1-Batör-kontrabatör aralık ayarı
2-Ratör devri ayarı
c)Temizleme Ünitesi Ayarları
1-Elek ayarları
2-Rüzgarlık ayarı
3-Sarsak ay arları
Dane Kaybının Hesabı
Dane kaybının ölçülmesinde uygulanacak metot: Biçerdöverin hasat ettiği tarlada aşağıdaki şemada gösterildiği gibi 3 yere konulan 50x50 cm.lik çerçevelerin içindeki başaklar ve daneler toplanır ve başaklar ovalanmak suretiyle elde olunan daneler sayılır. Hasat edilen tarlanın ortalama verimi, teknik elemanın kendi deneyimlerine dayanarak, yoksa orada bulunan yöre sakinlerinin deneyimlerinden yararlanarak bulunur. Şemada gösterildiği gibi biçerdöverin biçme genişliğini 5'er cm. taşacak şekilde iki yandan ve orta bir yerden 50 cm. kenarlı birer kare alan işaretlenir. Buradaki başak ve daneler toplanır. Başaklar ezilerek savrulur ve daneleri diğer danelerle birlikte sayılır. Dane kaybı %' si.
Dane kaybı=133x(a+b+c)/d
a: Sol tarafta saptanan dane kaybı (gr.)
b: Ortada saptanan dane kaybı (gr.)
c: Sağ tarafta saptanan dane kaybı (gr.)
d: Tarlanın ortalama dekara verimi (kg.)
Dane kaybı teknik elemanca mahallinde tespit edilir. Gerek sürücüye gerekse tarla sahibine dane kaybının nedenleri ve önlenmesi için yapılacak ayar ve tedbirler açıklanır.
9.6. PAMUK HASAT MAKİNALARI
Hasat yöntemlerine göre fazla kullanılan pamuk hasat makineleri iki tiptedir.
1- Kutlu toplayıcılar (Pickers)
2- Koza koparıcılar (Stippers)
Ülkemiz için uygun olan kutlu toplayıcılar (picker) de istenen özellikler:
1-İş baş arısı,
2- Mekanik hasat sırasındaki kayıpların az olması,
3- Yabancı maddenin az ve lif kalitesi,
4-Ekonomikliliği ve teknik bakımı,
İŞ BAŞARISI:
Makine bozulmaması en dar sıra arası 76 cm. ve en fazla 2-6 sıralı toplama üniteli olup çift tamburludur. Her tamburda 1700 iğ bulunur. Elektronik kontrollü, çepel temizlemeli, önemli fonksiyonları bilgisayar kontrolü ile destekli toplama makinelerinde iş başarısı tarlanın durumuna göre 1 saate 10-15 da. olarak tespit edilmiştir. Normal koşullarda bir hasat makinesi 10 saat çalışma yapabilmeli ve nispi nem ve çiğ yoksa, farlarla ışıklandırma altında 24 saat çalışabilmelidir.
MEKANİK HASAT SIRASINDAKİ KAYIPLAR:
Pamuk hasat makinesi olgunlaşmış pamukların büyük bir yüzdesini yere düşürmeden toplayabilmelidir. Makineli hasattaki kayıpların el ile toplamadaki kayıplar (%5) yakın olması istenir.
YABANCI MADDE VE LİF KALİTESİ:
Pamuk hasat makinesi kalan kozaları ve bitkinin negatif aksamını zedelememeli, bitki özsuyu bulaşmamalı, elyaf kalitesi ve tohumluk kalitesi bozulmadan toplanmalıdır. Kutlu pamuk içerisine yaprak, dal, çerçöp, çepel ve ot karışmamalıdır.
EKONOMİKLİĞİ VE TEKNİK BAKIMI:
Toplama üniteleri, iğler, nemlendirme düzeni, alıcı kurslar, çepel temizleme, depoya sevk, depo boşaltma organları gibi komplike bir görevi yapması istenen pamuk toplama makinesinin, çok güçlü motoru (200-260 HP-6 silindir-turbo şarjlı gibi) vardır. Bu sebepten dolayı mümkün olduğunca servisinin çiftçi tarafından yerine getirilebilir olması gerekmektedir.
9.7. SEBZE HASAT MAKİNELERİ
Ülkemizde bazı toprakaltı sebzeleri dışındaki tüm sebzelerin hasadının tamamına yakını elle yapılmaktadır. Ancak son yıllarda makineli hasada yönelik gelişme eğilimleri gözlenmektedir. Sebzelerde makineli hasat uygulamalarının dünyada hızlı bir şekilde gelişmesine karşın, makine randımanında bazı mühendislik sorunlarından kaynaklanan sınırlamalar vardır.
Doğal olarak makineli sebze hasadı uygulamaları, sebze yetiştiriciliğindeki hemen hemen tüm uygulamaların değişmesine ve makineli hasada uygun yapılmasını gerektirmektedir. Örneğin; ekim ve dikim , sulama, çapalama, ilaçlama gibi işlemlerin makineli hasada uygun yapılması kaçınılmazdır.
Seze tüketimi genellikle sofralık olarak pazara veya sanayiye yönelik olarak gerçekleştirilmektedir. Makineli sebze hasadında amaç, ürünü en iyi kalitede olarak Pazar veya sanayiye dağıtmaktır. Ancak genellikle sebzeler geçkin dönemlerinde hasat edilmekte ve bu nedenle kaliteyi korumak güçleşmektedir. Öte yandan tatmin edici olgunluğa ulaşmadan hasat ise yine kalitenin düşmesine ve ürünün değerlendirilememesinden dolayı israfına yol açabilmektedir. Bu riski en aza indirebilmek amacıyla sebze yetiştiriciliğindeki makineli hasat uygulamaları taşıyan ürünler tek defada hasat edilirken, farklı dönemlerde ürün olgunlaştıran çeşitlerde birden fazla defada hasat edilmektedir.
Makineli hasat uygulamaları yönünden sebzelerin sadece olgunluk dönemlerindeki eş zamanlıkları değil diğer bir çok fiziksel ve biyolojik özellikleri ve bu özelliklerin uygunluğu büyük önem taşımaktadır.
Çizelge- Sebzelerde hasat trafiği ve hasat yöntemleri
· Teknik Çözüm
o Uygulanan Çözüm
Sebze hasadı üç yöntemle yapılmaktadır.
1- Elle hasat: Elle hasat yönteminde toplanan ürün, özelliklerine göre ya kasalarda ya da dökme olarak büyük kasa, küfe veya römorklarda toplanarak sevk edilir.
2- Yarı mekanize hasat: Yarı mekanize hasat yönteminde elle toplama işlemlerine karşın toplamayı kolaylaştıracak ve iş başarısını arttıracak bazı mekanik düzenlerden yararlanılır. Veya makine yardımıyla hasat edilen ürün, elle temizlenir, tasnif edilir ve ilgili bölmeye sevk edilir.
3- Tam mekanize hasat: Tam mekanize hasat yönteminde, ürünün hasadı, temizlenmesi, tasnifi ve depolanması gibi işlemlerin tamamı, makine yapılır.
9.7.1. TOPRAK ÜSTÜ SEBZELERİN HASAT TEKNİKLERİ
1) YAPRAKLARI YENEN SEBZELER ( lahana, ıspanak, marul, maydanoz vs)
Yaprakları yenen sebzeler elle, yarı mekanize veya tam mekanize olarak hasat edilirler. Özellikle sofralık tüketime yönelik ürünler elle hasat edilir. Tüm hasat yöntemlerinde ürünün yeşil aksamı toprak yüzeyine yakın bir yerden elle veya makine ile kesilir, temizlenir ve sınıflandırılarak sevk edilir.
2) MEYVESİ YENEN BİTKİLER
(Fasulye, bezelye, hıyar, patlıcan, biber, kabak, domates)
Meyvesi yenen sebzeler de elle , yarı mekanize ve tam mekanize olarak hasat edilirler. Ürün zedelenmesinin en yoğun olarak karşılaşıldığı sebze grubudur. Özellikle sofralık tüketime yönelik olan ürünler kesinlikle elle hasat edilirken, sanayiye yönelik olan ürünler tam mekanize yöntemlerle hasat edilebilmektedir. Yarı ve tam mekanize hasat yöntemlerinde bitki bir bütün olarak kesilir veya sökülür. Ardından bitki üzerindeki meyve kısmı tam mekanize sistemlerde genellikle titreşim yardımıyla, yarı mekanize sistemlerde elle ayrılır, temizlenir ve sınıflandırılır.
9.7.2. TOPRAKALTI SEBZELERİN HASAT TEKNİKLERİ
(Soğan, havuç, şalgam, kereviz, vs)
Kök sebzeler; yarı mekanize veya tam mekanize olarak hasat edilebilmektedir. Yarı mekanize hasat sisteminde bir alet yardımıyla çıkarılan veya sökerek veya yollayarak hasat edilen ürünler bir işçi tarafından elle toplanmaktadır. Tam mekanize sisteminde ise hasat işlemi sökerek veya yolarak yapılmaktadır. Sökerek hasat etme sisteminde, bir uç demiri yardımıyla sökülen sebzeler, tırmık şeklindeki bir temizleyicide köklerinden ayrılarak götürücü bant yardımıyla depoya iletilmektedir. Yolarak hasat etme yönteminde ise diskli uç demirleri ile alınan sebze kıskaçlı bant sistemi denilen iki bant arasına sıkıştırılarak depoya bırakılmaktadır.
Her iki sistemde de hasat edilen sebzeler depoya bırakılmadan önce taş ve topraklarından arındırılmaktadır.
Sökerek hasat yönteminin iş başarısı, yolarak hasat etme yöntemine göre daha fazladır. Ancak zedelenme ile oluşan kayıplar da daha yüksektir. Yolarak hasat yönteminde ise tarlada kalan ürün miktarı daha çok olmaktadır.
TOHUM TEMİZLEME VE SINIFLANDIRMA
Hasat edilen kök, tane ve yumru şeklindeki ürünlerin çeşitli amaçlara uygun bir şekilde kullanılabilmeleri için hasat esnasında ürüne karışan toprak, yabancı tohumlar ve bunun gibi yabancı maddelerden arındırılması gerekir. Bütün bu işlemler temizleme kavramını, temizlenen ürünün değişik sınıflara ayrılması işlemi ise sınıflandırma kavramını oluşturur.
Tohumluğun temizlenme ve sınıflandırmasının yararları şu şekilde sıralanabilir:
1- Yabancı ot tohumlarının zararlarının önlenmesi
2- Yabancı ürün tohumlarının zararlarının önlenmesi
3- Diğer yabancı maddelerin zararlarının önlenmesi
4- Sınıflandırma sonucunda elde edilen tek düze haldeki iri ve dolgun tohumluğun üstünlüğü
Sonuçta elde edilen materyalin değerini; saflığı ve tek düzeliği oluşturur. Çünkü çimlenme gücü yüksek, saf halde bulunan ve düzgün şekilde sınıflandırılmış tohumlar tekdüze bir çimlenme ve daha yüksek verim sağlar.
http://www.volkanderinbay.net/tarimnet/tmekanizasyon.asp?konuno=9 | 
