4. EKİM VE DİKİM MAKİNALARI:

4.1. EKİM MAKİNALARI
4.1.1. ÜNİVERSAL EKİM MAKİNALARI
4.1.1.1. Üniversal Ekim Makinelerinin Ekici Düzenleri
4.1.2. Ekim Makinelerinin Bakım ve Ayarları:
4.2. KOMBİNE EKİM MAKİNELERİ
4.3. PAMUK EKİM MAKİNELERİ
4.4. ÇİMLENMİŞ TOHUMLARI EKİM MAKİNESİ
4.5. HASSAS EKİM MAKİNELERİ
4.6. KAUÇUK DELİKLİ BANTLI HASSAS EKİM MAKİNESİ
4.7. KAŞIKÇIKLI HASSAS EKİM MAKİNESİ
4.8. YUVALI DİSKLİ HASSAS EKİM MAKİNELERİ
4.9. PNÖMATİK (HAVA EMİŞLİ) HASSAS EKİM MAKİNELERİ
4.10. OCAKVARİ EKİM MAKİNELERİ
4.11. FİDE DİKİM MAKİNALARI
4.11.1. ÇIPLAK KÖKLÜ FİDE DİKİM MAKİNELERİ
4.11.2.DİSKLİ FİDE DİKİM MAKİNELERİ
4.11.3. KISKAÇLI FİDE DİKİM MAKİNELERİ
4.11.4.TOPRAKLI FİDE DİKİM MAKİNELERİ
4.11.5. FİDAN DİKİM VE ÇUKUR AÇMA MAKİNELERİ
4.12. PATATES DİKİM MAKİNALARI

Tarımsal üretimde toprak işlemeden sonra yapılan işlem ekimdir. Ekim; "Tohumun yeni bitki meydana getirmek üzere toprağa gömülmesi" şeklinde tanımlanabilir.

Ekimde çoğu zaman tohumlar kullanıldığı gibi yumrular ve sebze fideleri de kullanılır.Bu nedenle tohumların ekiminde kullanılan makinelere ekim makineleri, yumru ve fidelerin ekiminde kullanılan makinelere ise dikim ve fideleme makineleri adı verilir.

Elle Serperek Yapılan Ekime Nazaran Makineli Ekimin Tercih Nedenleri Şunlardır:

Makineli ekimde tohum tasarrufu sağlanır.

Makineli ekimde tohumlar istenilen derinlik ve sıra arası mesafede ekildikleri için, iyi bir gelişme ve eşit büyüme sağlanır.

Makineli ekimde tohumla birlikte gübrede verilebilir.

Makineli ekimde ekim işi daha kısa süre de bitirilir.

Makineli ekimde makine ekim işini basitleştirdiği için yakıt ve zamandan tasarruf sağlanır.

4.1. EKİM MAKİNALARI
Ekim makinelerinde şu özellikler olmalıdır.

Oluşturulan ekim sıraları birbirinden eşit uzaklıkta olmalıdır.

Her sıraya atılan tohum miktarı eşit olmalıdır.

Ekici düzenler tarafından atılan tohum miktarları ekim süresince değişmemelidir. Diğer bir deyişle tarlanın her tarafına bir örnek tohum almalıdır.

Tohumlar sıralar üzerine düzgün bir şekilde dağılmalıdır; özellikle tek dane ve ocaklara ekimde tohumların sıra üzeri uzaklıkları ayarlanabilmeli ve birbirine eşit olmalıdır.

Makine agroteknik isteklere uyabilecek geniş sınırlar içerisinde ekim normlarına ayarlanabilmelidir.

Arazi eğilimleri ve makinedeki titreşimler ekim normuna ve tohumların bir örnek ekilisine etkili olmamalıdır.

Ekici ayaklar ekilecek tohumların uygun ekim derinliklerine göre ayarlanabilmelidir ve tohumlar aynı derinliğe bırakılmalıdır.

Tohum sandığının, ekici düzen ve diğer parçaların temizlenmesi, bakım ve ayarlan kolay olmalıdır.

4.1.1. ÜNİVERSAL EKİM MAKİNALARI
Çeşitli büyüklük ve tipteki tohumları ayrı ayrı ve bunlardan birkaçını aynı zamanda ekebilen makinelerdir. Hububattan başka küçük daneli yem bitkilerinin ve baklagillerin tohumları ile pancar tohumlarımda sıraya ekebilen hububat ekme makineleri bu gruptandır.

4.1.1.1. Üniversal Ekim Makinelerinin Ekici Düzenleri
Ekim makinelerinde ekici düzenin görevi tohumu sandıktan alıp istenen miktarlarda ve eşit olarak tohum borularından almaktır.

Ekici Sistemler:

1-Mekanik sistemli Ekiciler: Oluklu makaralı ekiciler. Dişli makaralı ekiciler. Üniversal makaralı ekiciler içten kertikli makaralı ekiciler.

2-Santrifüj Sistemli Ekiciler

3-Pünomatik Sistemli Ekiciler,

1-Mekanik Sistemli Ekiciler:

Oluklu Makaralı Ekiciler:Bu tip bir ekicinin aktif organı oluklu makaradır.Dökme demir yada sert plastik maddeden yapılan makaranın üzerinde 10-12 oluk bulunur.Oluklu makaralı sistemde tohum sandığının çıkış deliklerinin altına yerleştirilmiş tohum hücreleri bulunur.Bütün bu makaralar ayrı, ayrı hücrelerde bulunmakla beraber müşterek bir mil üzerine tespit edilmiş durumdadırlar.

Tohumları iterek borulara düşüren ekici makaralar norm ayarı bakımından iki türlüdür.

Aktif alanı değişen oluklu makaralar.

Aktif alanı değişmeyen oluklu makaralar

Aktif alam değişen oluklu makaralarda; ekim normu makaranın aktif alanını ve buna paralel olarak dönme hızını değiştirmek suretiyle ayarlanabilir. Aktif alanı değişmeyen oluklu makaralarda ise; ekim normu ekici makaranın dönme hızının değiştirilmesiyle ayarlanabilir, aktif alanı ise sabit kalır.

Dişli Makaralı Ekiciler: Bütün kısımları oluklu makaralara benzer.Ancak bunlarda oluklar yerine diş şeklinde çıkıntılar vardır. Bu dişler birbirine aykırıdırlar. Dişler arasına giren tohumlar kesiksiz olarak tohum borusuna gönderilirler.Tohum miktarı ayarlan çeşitli transmisyon düzenleriyle ekici milin hızı değiştirilerek yapılır. Çok ufak, yada iri tohumların ekiminde daha iyi bir dağılım elde etmek için özel ekici makaralar kullanılmaktadır.

Ünivarsal Makaralı Ekiciler: Oluklu ekici makaraların olukları dikine 2-3 ayrı yerinden kanal şeklindeki parçalara ayrılarak üniversal makaralı ekiciler elde edilmiştir.Oluklar dişli şeklinde parçalara ayrıldığından çok daha hassas özellikte bir ekimi gerçekleştirirler.

2-Santrifüj Sistemli Ekiciler :

Bu sistemde tohumlar bütün ekici ayaklara bir merkezden gönderilir. Bu nedenle uzun ve geniş tohum sandığı yerine ortaya yerleştirilen silindirik bir tohum deposu kullanılır.

Tohumun dağıtma organına kolay ulaşması için deponun alt tarafı konik olarak yapılmıştır. Dağıtıcı koni (Aktif organ) bu deponun alt tarafında yer alır. Dağıtıcı koninin iç tarafında helis şeklinde, dış tarafında bıçak şeklinde bir palet vardır.

Depodaki tohumlar dağıtma düzeninin üstündeki deliklerden aşağı dökülerek dağıtıcı koni etrafındaki boşluğu doldururlar.

Bıçak paletinin yardımıyla deliğin açıklığına ve koninin dönme hızına bağlı olacak tohumlar değişen miktarlarda koninin içine girerler. Dönen koninin santrifüj kuvvetinin etkisiyle tohumlar koni içinde üst kenara kadar yükselirler. Buradan tohum, bağlı olduğu çıkış kanallarına fırlatılır .

3-Pünomatik Sistemli Ekiciler: Bu tip ekici düzenlerde traktör kuyruk milinden hareket alan bir vantilatör hava akımı üretir. Tohum deposunun altında bulunan dağıtıcı çark istenilen miktarlardaki tohuma havanın önüne düşürür. Hava akımının etkisiyle dağıtma borusuna gelen tohumlar oradan dağıtma merkezi tarafından tohum borularına gönderilirler. Yapılan değişiklerle tüm tohum çeşitleri ekilebilir.

Özel Ekim makineleri

Özel ekim makineleri genellikle sıravari bazı hallerde kümevari ekim yapan makinelerdir. Görevleri; tohumları düz tarlada özel olarak açılan pulluklara yada sırtlara düzgün sıralar halinde ekmek ve belli derinliklere bırakılan tohumları gereği kadar toprakla örtmektir. Bu tip makineler çoğunlukla mineral gübreyi de atacak biçimde kombine makineler halinde yapılmaktadır.

Bu makineler genellikle ektikleri tohumlara göre adlandırılır. Örneğin: pamuk, mısır, sebze, ayçiçeği pancar ekim makinesi gibi. Özel ekim makineleri sadece bir çeşit tohumu ekebileceği gibi ekim düzenlerinde yapılan değişikliklere diğer çeşitli tohumları da ekebilirler.

4.1.2. Ekim Makinelerinin Bakım ve Ayarları:
Bir ekim makinesi işe sokulmadan önce dikkatle elden geçirilir, kullanma kitabına uygun olarak yağlanır ve yapılacak işe göre hazırlanır. Bir ekim makinesinin planlanmış ekim koşullarına göre hazırlanması önemli bir görevdir. Ekim makinelerinin işe hazırlanmasında genellikle şu işlemler ve ayarlar yapılmalıdır.

Makinenin traktöre bağlanması,

Paralellik ayarı,

Sıra arası ayarı,

Sıra üzeri ayarı,

Derinlik ayarı,

Çizek (markör) ayarı,

Ekim normu ayarı,

İz bırakıcı ayarı,

4.1.2.1. Ekim Makinelerinde Çalışma Kuralları:

Kullanılan askılı ekim makinesi dönüşlerde mutlaka kaldırılmalıdır.

Tohum boruları ve gömücü ayaklar sık sık kontrol edilerek tıkanma olup olmadığına bakılmalıdır.

Ekime başlamadan önce traktörün başlarda döneceği yerler ekilmelidir. Aksi takdirde buralarda ayaklar batmayabilir.

Makine yüzücü pozisyonda çalıştırılmalıdır.

Sandık tamamen boşalmadan doldurulmalıdır.

4.1.2.2. Ekim Makinelerinin Bakımı: Makinenin kullanma ve bakım kitabı iyice okunduktan sonra;

Gösterilen şekilde gerekli yerler yağlanmalıdır.

Bütün ayar düzenleri çalışır durumda olmalıdır.

Dişli kutusu varsa yağ seviyesi kontrol edilmeli, yılda en az bir defa değiştirilmelidir.

Tekerleklerin lastik havaları kontrol edilmeli, normal havada olmasına dikkat edilmelidir.

Zincir ve kayış gerginlikleri ayarlanmalıdır.

İş bitiminde makine temizlenmeli, pasa karşı gerekli yerler yağlanmalı, zincir ve kayışlar sezon sonu ise çıkartılıp gerekli bakımları yapıldıktan sonra makine kuru yerde muhafaza edilmelidir.

4.1.2.3. Ekim Makinelerinde Emniyet kuralları

Karayollarında trafiğe çıkışta gerekli işaretler takılmalıdır.

Arkada bulunan ekim makinesi ağırsa traktörün şahlanabileceği ve dönüşlerde fırlayabileceği dikkate alınmalıdır.

Kuyruk mili varsa muhafazasız çalıştırılmamalıdır.

Çalışma sırasında sandık içine parmak veya herhangi bir parça sokulmamalıdır.

Sandık üzerine çalışma sırasında veya yolda gidişte oturulmamalı veya herhangi bir ağırlık konulmamalıdır.

4.2. KOMBİNE EKİM MAKİNELERİ
Aynı anda tohumla birlikte mineral gübreyi de toprağa verebilen makinelerdir. Bu amaçla tohum deposunun önünde, içinde gübre bulunan ikinci bir depo bulunur. Bazı kombine ekim makinelerinde, her bir ekim sırası için çatı üzerinde ayrı bir gübre kutusu bulunur. Bu makinelerde mineral gübreler tohumların yanına veya altına bırakılarak kök sisteminin geliştiği derinlikte toprağa yerleştirilir. Çeşitli bitkilerin gübreye karşı gösterdikleri tepki aynı olmadığı için gübrenin, ekilen tohum sırasına nasıl verilmesi gerektiği ve gübre-tohum mesafesi önceden bilinmelidir. Kombine ekim makineleri, bu amaçlara uygun olarak ayarlanabilmelidir.

Kombine ekim makineleri, gübreleme düzeni haricinde aynı üniversal ekim makinelerine benzer ve aynı organları içerir. Tek belirgin farklılık; gübre depoları, deponun tabanında bulunan gübre dağıtım organları ve gübre borularından oluşan gübreleme düzenidir. gübre deposu tabanında bulunan dağıtma organı genellikle yıldız çarklı dağıtıcı tipindedir. Tekerlekten aldığı hareketlerle dönerken gübreleri sürgülü bir kapak altından gübre borusuna döker. Atılacak gübre miktarı, yıldız çarklı dağıtıcının dönü sayısı veya sürgülü kapak açıklığı değiştirilerek ayarlanır.

4.3. PAMUK EKİM MAKİNELERİ
Günümüzde yaygın olarak kullanılan normal sıravari ekim makinelerinden birisi de pamuk ekim makineleridir. Ülkemizde yoğun olarak pamuk ekim makineleri kullanımı, pamuk yetiştirme bölgeleri olan Çukurova ve Ege bölgelerinde görülmektedir. Türkiye'de pamuk tohumu genellikle çırçır makinelerinden çıktığı gibi yani havlı olarak ekilmektedir. Bu nedenle pamuk ekim makineleri havlı tohumu ekebilecek şekilde dizayn edilmektedir. Son yıllarda kurulmuş olan delintasyon tesisleri yardımıyla delinte edilmiş pamuk tohumluğu kullanımı giderek artmakta ve bu tohumluğun ekimine yönelik mekanizasyon çalışmaları sürdürülmektedir.

Pamuk ekim makineleri; tohum deposu, ekici düzen, tohum borusu, gömücü ayak çatı ve tekerleklerden oluşur. Ekici düzen havlı pamuk tohumunu ekebilmek amacıyla radyal parmaklı karıştırıcı plaka ve dişli bir ekici çarktan oluşmaktadır. Depo tabanında bulunan radyal parmaklı karıştırıcı düzen, tekerlekten aldığı hareketle dönerken tohumları ekici çark üzerinde bastırır. Ekici çark, üzerine bastırılan tohumları dişleri ile yakalayarak kütlüden ayırır ve tohum borusuna düşürür. Ekici çark üzerindeki dişler, önden dik arkadan daha yatık olup iki sıra halinde ve birbirlerini ortalayacak şekilde dizilmişlerdir.

Birim alana atılacak tohum miktarı, ekici çarkın aktif alanı değiştirilerek ayarlanır.

Pamuk ekim makineleri ekici organları değiştirilmek suretiyle, mısır ekiminde de yaygın olarak kullanılmaktadır. Mısır ekimi için , tohum deposu tabanında bulunan karıştırıcı plaka ve dişli ekici çark çıkarılarak yerlerine delikli plakalı ekici düzen takılır. Mısır ekiminde kullanılan delikli plakalı ekici düzen; delikli bir plaka, bunun üzerinde bulunan sıyırıcı mandal yaylı bir iticiden oluşur. Tohum kutusunun tabanında yatay olarak dönen delikli plakanın yuvalarına yerleşen tohumlar plaka ile birlikte dönerken tohum çıkış deliğinin üzerine geldikleri anda yaylı itici tarafından tohum borusuna itilerek düşürülür. Sıyırıcı mandal, plaka üzerinde yığılı olarak bulunan tohumları sıyırarak çıkış deliğinden geriye doğru iter.

4.4. ÇİMLENMİŞ TOHUMLARI EKİM MAKİNESİ
Ekimden sonra yetersiz bitki çıkışının en önemli nedenlerinden bir tanesi, tohumun çimlenmesi için toprakta her zaman en uygun koşulların bulunmayışıdır. Diğer taraftan ekilen tohumluğun içerisinde çimlenme gücü olmayan veya zedelenmiş tohumlar bulunması,ekilen tohumlukta çıkan filiz sayısı arasında büyük farklara yol açmaktadır. Bu sakıncaları ortadan kaldırmak amacıyla önceden çimlendirilmiş olan tohumlar, özel ekim makineleri yardımıyla ekilmektedir. Böylece sadece çimlenen tohumlar ekilerek, çimlenme özelliği kalmayan tohumlar elimine edilmektedir. Ayrıca tohumun toprakta çimlenebilmesi için belirli bir zaman geçmesi gerekmektedir. Toprağın fiziksel özelliklerinden herhangi birinin uygun olmaması durumunda çimlenme süresi daha da uzayabilmektedir. Çimlendirilmiş tohum ekimiyle bu süre kazanılmaktadır

Özellikle geç çimlenen tohumların çıkışlarında meydana gelen gecikmeler ortadan kaldırılmakta, gelişme ve hasatta erkencilik sağlanmaktadır.

Çimlendirilmiş tohumları ekim tekniğinde ilk işlem, tohumların uygun koşullarda çimlendirilmesidir. Bu amaçla tohum çimlendirme cihazları kullanılır. Çimlendirme cihazının deposuna konulan su, termostatlı ısıtıcı tarafından +5.......+30 C arasında kontrollü olarak ısıtılabilmekte ve tabanda bulunan bir hava yastığı ile suyun içine hava basılarak suyun oksijen içeriği arttırılmaktadır. Çimlendirilecek tohumlar, yan tarafı ince elekle kaplanmış olan çimlendirme kaplarına konularak suyun içine bırakılır. Kompresörün bastığı havanın meydana getirdiği kabarcıklar, tohumları sürekli karıştırarak kabın dibine oturmalarını engeller.

Çimlenen tohumların, zedelenmemeleri ve nemini kaybetmemeleri için jel adı verilen kıvamlı bir sıvı ile karıştırılması gerekir. Jel, çimlenmiş nazik tohumların zedelenmesini önlediği gibi, ekim makinesi deposundan toprağa kadar tohumu taşımakta ve can suyu görevi görmektedir. Jel, belirli bir miktardaki su ile suyun ağırlığının % 1.5 oranında laponite tozunun (sodyum alğinate- kalsiyum sitrat karışımı) karıştırılması ile elde edilmektedir. Karışım hazırlandıktan sonra çimlendirilen tohumlar jel içerisine dökülür ve kaptan kaba birkaç kez aktarma yapılarak, tohumların jel içerisinde düzgün olarak karışması sağlanır.

Elde edilen tohum-jel karışımı, çimlendirilmiş tohumları ekim makinesi ile ekilir. Kullanılan ekim makinası aşağıdaki parçalardan oluşur.

1- Tohum- jel deposu

2- Elestik hortumlu pompa

3- Basınç odası

4- Tohum lülesi

5- Gömücü ayak

6- Çizi kapatıcı

7- Çatı ve tekerlekler

Depoya konulan tohum- jel karışımı, elastik hortumlu pompa yardımıyla depodan emilir ve basınç odasından geçirilerek tohum lülesinden dışarı basılır. Böylece gömücü ayağın açmış olduğu çiziye şerit halinde bırakılan tohum-jel karışımını, çizi kapatıcının toprakla kapatmasıyla ekim tamamlanır. Basınç odası tohum lülesinden bırakılan tohum-jel karışımının kesiksiz olarak basılmasını sağlar.

Çimlendirilmiş tohumları ekim makinesi, normal sıravari ekim yöntemine göre ekim yapmaktadır. Ekilen tohumların sıra üzeri mesafeleri ve ekim normu, jel içerisine karıştırılan tohum miktarına bağlı olarak değişir.

4.5. HASSAS EKİM MAKİNELERİ
Tohumları istenilen sıra üzeri mesafelerde tek tek ekebilen makinelerdir. Hassas ekim makineleri; sıra üzerinde boşluk ve ikizlenme yapmamalı, tohumları zedelememeli ve tohumları çiziye kısa mesafeden düşürmelidir. Çalışma şekillerine göre değişik tip ve yapıda olabilmektedir. Ekimin istenilen düzgünlükte olabilmesi için, hava emişli pnömatik ekim makineleri haricinde kalan diğer hassas ekim makinelerinde kullanılacak olan tohumların, büyüklüklerine göre kalibre edilmesi gerekmektedir.

4.6. KAUÇUK DELİKLİ BANTLI HASSAS EKİM MAKİNESİ
Tohumları, üzerinde belirli çap ve sayıda delikleri olan ve hareketini tekerlekten alan bir döner bant yardımıyla ekebilen makinelerdir. Her ekim ünitesinin önünde bulunan baskı tekerleği tohumun ekileceği çiziyi bastırarak düzeltirken, arkada bulunan tekerler ekilmiş olan tohumun üzerini bastırarak tohumu toprağın içinde sıkıştırır ve daha iyi bir tohum teması sağlar... depoya konulan tohum, bandın döndüğü ekim hücresine kontrollü olarak akar ve dönen bant üzerindeki deliklere birer birer yerleşerek taşınır. Bandın alt tarafının boş olduğu noktadan düşerek gömücü ayağın açtığı çiziye yerleştirilir. Bant üzerindeki deliklerin çapları, ekilecek tohumun büyüklüğüne göre ayarlanmalı ve tohumlar kalibre edilerek uygun büyüklükte olanlar kullanılmalıdır. Aksi takdirde, delik çapından büyük olan tohumlar deliğe giremeyeceği için delik boş geçecek ve sıra üzerine boşluklar oluşacak, delik çapından küçük olan tohumlar ise deliğe ikişer üçer girebileceği için ikizlenme oranı artacaktır. Ekilecek tohumların sıra üzeri mesafesi, delikli bandın dönü sayısı veya bant üzerindeki deliklerin sayısı değiştirilerek ayarlanmaktadır.

4.7. KAŞIKÇIKLI HASSAS EKİM MAKİNESİ
Kaşıkçıklı hassas ekim makinesi;tohum deposu, ekici organ, ön sıyırıcı, gömücü ayak, baskı tekerleği ile çatı ve tekerleklerden meydana gelmiştir.

Ekici organı, hareketini tekerlekten alarak dönen düşey bir disk ve bu disk üzerine dizilmiş olan kaşıkçıklardan oluşmuştur. Kaşıkçıkların ağızları yukarı gelecek şekilde diskle beraber dönerken, tohum hücresine dolan tohumların içinden geçer ve her bir kaşıkçık bir tohumu içine alır. Hareket halindeki kaşıkçıklar tohum borusunun üzerine geldiği anda yan dönerek içindeki tohumu gömücü ayakların açmış olduğu çiziye bırakır. Gömücü ayağın önünde bulunan ön sıyırıcı, toprak yüzeyinde bulunan tavsız, kesekli ve otlu tabakayı kenarlara doğru sıyırarak, tohumların uygun hale getirilmiş toprağa ekilmesini sağlar. Arkada bulunan baskı tekerleği ekilen tohumların üzerinden bastırarak daha iyi bir tohum-toprak teması sağlar.

Ekilecek olan tohum çeşidine göre uygun kaşıkçık seçilmesi ve tohumların seçilen kaşıkçığa uygun büyüklükte kalibre edilmesi gerekmektedir. Aksi halde ekimin hassasiyeti kaybolmakta, boşluk ve ikizlenme oranı artmaktadır. Ekilecek tohumların sıra üzeri mesafeleri, kaşıkçıkların takıldığı diskin dönü sayısı ve disk üzerindeki kaşıkçık sayısı değiştirilerek ayarlanmaktadır.

4.8. YUVALI DİSKLİ HASSAS EKİM MAKİNELERİ
Ekici organları; çevresinde tohumların girebileceği şekilde yuvalar bulunan ve yatay, düşey veya eğik konumda çalışan disklerden meydana gelen ekim makineleridir. Çok değişik model ve yapıda olmalarına karşın ekim yöntemi tümünde aynı esaslara dayanır. Ekici disk tekerlekten aldığı hareketle dönerken, disk üzerindeki yuvalara teker teker yerleşen tohumlar gömücü ayağın açtığı çiziye bırakılır. Disk üzerindeki yuvalar ile ekilecek tohum büyüklüğü uyumlu olmalı ve tohumlar bu büyüklükte kalibre edilmelidir. Yuvalara birden fazla tohum girdiği zaman bir sıyırıcı düzen yardımıyla fazla tohumlar sıyrılarak yuvadan dışarı atılır. Bazı hassas ekim makinelerinde sıyırıcı düzen olarak basınçlı hava kullanılır. Üflenen basınçlı hava yardımıyla fazla tohumlar yuvadan ayrılarak her yuvadaki tohumun tek tek ekilmesi sağlanır.

Ekilecek tohumların sıra üzeri mesafeleri genellikle, diskin dönü sayısı ve disk üzerindeki yuva sayısı değiştirilerek ayarlanır.

4.9. PNÖMATİK (HAVA EMİŞLİ) HASSAS EKİM MAKİNELERİ
Pnömatik ekim makineleri, traktörün kuyruk milinden hareketini alan bir vantilatörün yarattığı hava emişi ve düşey yönde dönen ve hareketini tekerlekten alan delikli bir disk yardımıyla ekim yapan makinelerdir. Dönen disk tohumların arasından geçerken, üzerindeki deliklerde yaratılan hava emişinin meydana getirdiği vakum nedeniyle tohumları teker teker yakalar ve gömücü ayağın üzerine gelindiği anda kesilen vakum nedeniyle tohumlar açılan çiziye bırakılır. Tohumların deliklerden geçerek vantilatöre ulaşmaması için, disk üzerindeki delik çapları ekilecek tohum çaplarından küçük tutulur. Dönen diskin kenarında bulunan bir sıyırıcı, aynı delik tarafından yakalanan birden fazla tohumları sıyırarak her delikte bir tohumun tutunmasını sağlar.

Ekilecek tohumların sıra üzeri mesafeleri, diskin dönü sayısı değiştirilerek ve delik sayısı değişik diskler kullanılarak ayarlanır. Pnömatik ekim makinelerinde kullanılacak olan tohumluğun büyüklüklerine göre kalibre edilmelerine gerek bulunmamaktadır. Ancak tohumluk temiz olmalı; çöp,m kabuk veya kavuz gibi yabancı madde içermemelidir.

4.10. OCAKVARİ EKİM MAKİNELERİ
Ocakvari ekim makinelerinde genellikle yatay konumda çalışan delikli plaka şeklindeki ekici düzenler kullanılmaktadır. Ekici plaka tohum deposunun tabanında dönerken üzerindeki deliklere giren belirli sayıdaki tohumlar plaka tarafından taşınarak tohum borusuna bırakılır. Bir sıyırıcı düzen yardımıyla deliklere gereğinden fazla dolan tohumlar dışarı alınır. Plaka üzerindeki delik çapları, ekilecek tohum büyüklüğüne ve her ocakta olması istenen tohum sayısına uygun olmalıdır.

Öte yandan sıravari ekim makinelerinde, ekici hücrelerin alt tarafına veya tohum borusunun gömücü ayağa bağlandığı noktaya ilave edilen bir kapak düzeni yardımıyla ocakvari ekim yapılabilmektedir. Makinenin çalışması esnasında ekici organın gönderdiği tohumlar kapak üzerinde toplanır ve kapağın belirli zaman aralıkları ile açılması sonucu üzerindeki tohumlar topluca açılan çiziye bırakılır. Ocaklardaki tohum sayısı, ekici organın dönü sayısının transmisyon sistemi yardımıyla değişmesi suretiyle ayarlanır. Ocakların sıra üzeri mesafesi, kapağın art arda iki açılması arasındaki zaman aralıklarının değiştirilmesi ile ayarlanır.

4.11. FİDE DİKİM MAKİNALARI
Önceden sera ve yastıklarda yetiştirilen fidelerin zamanı gelince tarlaya dikilmeleri gerekir.Elle dikim zor ve zaman alıcı bir iştir. Elle dikimde bitki istenildiği gibi dikilmediği için bitki gelişimi zayıf, tutma yüzdeleri düşüktür. Bunun için fideler fide dikim makineleri ile dikildiğinde iş ve zamandan tasarruf yapıldığı gibi daha başarılı bir dikim sağlanabilir. Tütün, patlıcan, biber,domates gibi bitkiler makine ile dikilebilir. Fide dikme makineleri geniş alanların kısa sürede dikimi için ideal bir makinedir.2-6 sıralı tipleri vardır.

4.11.1. ÇIPLAK KÖKLÜ FİDE DİKİM MAKİNELERİ
Fidelikten topraksız olarak sökülen çıplak köklü fidelerin dikiminde kullanılan makinelerdi. Diskli veya kıskaçlı tipte olabilmektedir.

4.11.2.DİSKLİ FİDE DİKİM MAKİNELERİ
Dikim organı, hareketini baskı tekerleğinden alarak dönen 2 adet saç veya polyester disk ile disklerin her 2 yanında yer alan ve yatayla 660 açı yapacak şekilde alt taraftan içe doğru kaydırılarak yerleştirilmiş olan baskı tekerleklerden oluşur. Dikim diskleri dönü yönlerine göre iki taraftan alt tarafa doğru kenarları birbirine değecek şekilde, geri kalan kenarları açık olacak şekilde yataklandırılmıştır. Çalışma esnasında, gömücü ayak istenilen derinlikte ve genişlikte çiziyi açar ve açılan çizinin içine can suyu verme düzeni yardımıyla yaklaşık 200 cc su boşaltılır. Dikim operatörü, dikilecek fideyi kökü yukarı gelecek şekilde disklerin açık bulunan üst kısmından disklerin arasına yedirir. Diskler kapandığı anda fideyi alt-tarafa doğru taşır ve alt noktaya gelindiğinde fidenin kökü aşağı, yaprakları yukarı doğru bir konumda bulunur. Bu esnada gömücü ayağın açmış olduğu çiziye fideler yerleştirilir ve diskler tekrar açılarak fideyi çizinin içinde bıraktığı anda, disklerin her iki yanında bulunan baskı tekerlekleri her iki yönden toprağı fidenin köküne doğru bastırarak fideyi sıkıştırır.

Dikilen fidelerin sıra üzeri mesafelerinin ayarlanması ve eşit olması için, diskler üzerine işaretler yerleştirilir. Fideler, diskler üzerindeki işaretlerin bulunduğu noktalara verilerek istenilen sıra üzeri mesafe elde edilir. Sıra üzeri mesafenin çok küçük istenmesi durumunda, disklerin dönü sayıları dişli transmisyon sistemi yardımıyla değiştirilerek diskin daha yavaş dönmesi sağlanır ve böylece dikim operatörüne fideyi yedirmesi için zaman kazandırılır.

4.11.3. KISKAÇLI FİDE DİKİM MAKİNELERİ
Dikim organı, dönen bir disk üzerine dizilmiş olan ve dönü yönüne göre üst tarafla alt taraf arasında kapalı, alt taraftan üst tarafa gelirken açık olan kıskaçlardan oluşmuştur. Hareketini ya baskı tekerleğinden veya özel bir tahrik tekerleğinden alır.

Dikim operatörü fideleri kökleri yukarı gelecek şekilde açık olan kıskaçların arasına tutar. Kıskaç üst noktada kapanarak fideyi sıkıştırır, taşır ve en alt noktada açılarak fideyi gömücü ayağın açmış olduğu can suyu verilmiş olan çiziye bırakır. Aynı anda baskı tekerlekleri her iki yönden toprağı bastırarak fidenin kökünü toprakla sıkıştırır.

Dikilen fidelerin sıra üzeri mesafeleri; tahrik tekerleğinin çapı değiştirilerek, transmisyon yardımıyla kıskaçların bağlı olduğu dikim diskinin dönü sayısı veya kıskaç sayısı değiştirilerek ayarlanabilir.

4.11.4.TOPRAKLI FİDE DİKİM MAKİNELERİ
Özel makineler yardımıyla hazırlanan toprak saksılar,çerisinde yetiştirilen fidelerin dikiminde kullanılan makinelerdir. Topraklı olarak dikilen fideler, çıplak köklü olarak dikilen fidelere göre bazı üstünlükler şu şekilde sıralanabilir.

1- Topraklı olarak diklen fidelerin tutma oranları daha yüksektir.

2- Topraklı olarak dikilen fideler, dikimden sonra duraksamadan gelişmelerini sürdürebilmektedirler. Çıplak köklü olarak dikilen fideler, dikimden sonra belirli bir süre tarla koşullarına adaptasyon dönemi geçirirler.

3- Topraklı olarak dikilen fideler daha erkencidir. Çıplak köklü olarak dikilen fidelere göre daha erken ürün verir.

Topraklı fidelerin dikiminde kullanılan çok değişik tipte dikim makineleri bulunmaktadır. Topraklı ve çıplak köklü fide dikim makinelerinde görülen en belirgin yapısal farklılık, daha geniş bir çizi açan gömücü ayak ve fideleri dikebilen dikim organlarındandır. Topraklı fide dikim makinalarının dikim organları; zincirli, parmaklı, diskli ve kıskaçlı tip olabilmektedir. Dikim organları, verilen topraklı fideyi genellikle toprağından yakalayarak gömücü ayağın açmış olduğu çizgiye bırakır. Aynı anda baskı tekerleri her iki yandan fideyi sıkıştırır.

Bazı otomatik topraklı fide dikim makinalarında, fidenin dikim organına yedirilmesi eğimli bir platform yardımıyla dikim operatörüne gerek duyulmadan yapılmaktadır. Eğimli yüzey üzerindeki topraklı fideler, eğim nedeniyle kendiliklerinden öne doğru kayarak dikilir.

4.11.5. FİDAN DİKİM VE ÇUKUR AÇMA MAKİNELERİ
Fidan dikim makineleri, aynı fide dikim makineleri gibi çalışır. En belirgin farklılık dikim derinliğinde görülmektir. Fidanlar ort. 30 cm derine dikilir. Fidan dikim makinesi; gömücü ayak, dikim ünitesi ve baskı tekerleğinden oluşur. Gömücü ayak istenilen derinlikte çiziyi açar ve kenarlarında bulunan kanatlar yardımıyla çizi duvarındaki toprakların çizi içine yuvarlanması önlenir. Dikim organı genellikle kıskaçlı tiptedir. Yapılış ve kullanışları aynı fide dikim makinelerinde olduğu gibidir. Ancak fidan boyunun büyüklüğü nedeniyle kıskaç boyları daha uzundur. Fidanların dikim organına yerleştirilmesi, bir işçi tarafından elle yapılmaktadır.

Meyve ve orman ağaçları ile çit ve bağ direklerinin ve köklendirilmiş olan bağ çubuklarının dikimi için gerekli olan çukurların açılmasında toprak burguları kullanılır. Çatı, dişli mekanizması ve aktif organdan oluşan toprak burgusu, hareketini traktörün kuyruk milinden alır. Aktif organ, helisel bir burgu şeklindedir. Helisin alt ucunda toprağı kesip helisin üstüne kaydıran bıçaklar vardır. Çalışma esnasında burguyu döndüren kuyruk miline hareket verilir. Bıçak tarafından kesilen toprak, helisel yüzey üzerinde kayarak yükselir ve toprak yüzeyine çıktığı zaman santrifüj kuvvet nedeniyle belirli bir daire çapına kadar çukurun etrafına yayılır.

Toprak burgusu ile, 20-100 cm çapında ve 100 cm derinliğinde çukur açılabilmektedir.

4.12. PATATES DİKİM MAKİNALARI
Patates bir çapa bitkisidir. Dikim sırasında; sıra arası ve üzeri mesafenin düzgün olmasına, dikim derinliğine, patates yumrusunun iyi bir şekilde kapatılmasına ve gömülmesine dikkat edilmelidir.Patates dikim makinesi; dikim çizilerinin açılması, yumruların bırakılması, yumruların örtülmesi işlerini bir arada yapar.