8. YEŞİL YEM BİTKİLERİ MEKANİZASYONU

8.1. ÇAYIR BİÇME MAKİNALARI:
8.1.1. Biçme Düzeni:
8.1.2. Diskli Çayır Biçme Makineleri
8.1.3. Öne Kapanıklık Ayarı
8.1.4. Bakım ve Çalışma Kuralları:
8.2. YEŞİL YEM HASAT MAKİNALARI (SİLAJ MAKİNALARI)
8.2.1.Bakımı
8.2.2. Emniyet Kuralları:
8.3. BALYA MAKİNALARI
8.3.1. Alçak basınçlı balya makineleri
8.3.2. Yüksek basınçlı balya makineleri
8.4. SAP PARÇALAMA MAKİNALARI

Hayvancılık sektörünün gelişmesinde, yeşil yem üreticiliği önemli bir etkendir. Yeşil yemler (yonca, üçgül, çayırotu, fiğ, sudan otu, mısır, ayçiçeği vs.) gibi bitkilerin yeşil aksamından elde edilir. Yeşil yem ürünlerini iyi bir şekilde muhafaza edebilmek için bu ürünleri zamanında biçmek, kurutmak ve sonradan balya şeklinde depolamak gerekir.

Yeşil yem bitkilerinin biçimleri 3-7 gün içinde tamamlanmalı ve biçme yüksekliği de 4-5 cm. olmalıdır. En fazla besin maddelerinin kaybı kurutma döneminde meydana gelir. Çünkü bitkilerin yaprakları ve çiçekleri, sap ve gövdeye göre daha kısa zamanda kururlar.

Biçilmiş olan otlar % 18 nem oranında muhafaza edilebilirler. Eğer bunlar güneşte kurutulup da yığın halinde depo edilirlerse besin maddelerinin % 30-40, karotinin de % 70-80 i kaybedilir. Kurutma süresi kısaltıldığında bu kayıplar belli bir ölçüde azaltılabilirler. Bunun için çeşitli kurutma metotları kullanılır.

Balya şeklinde depolandığında bu kayıpların miktarı çok düşüktür, ayrıca ürünün nakliyesi ve muhafazası daha kolay olur.

Nem oranı % 50-60 olan otlardan ise silaj hazırlanabilir. Küçük parçalara doğranmış otlar özel yerlerde sıkıştırılıp, üstü kapatılarak hava almayacak şekilde muhafaza edilirler.

Yeşil yem bitkileri hasadında, çeşitli makineler kullanılmaktadır. Çayır biçme makineleri, ot tırmıkları, helezonlar, balya makineleri, silaj makineleri gibi. Otun nakliyesinde ise özel romörkler kullanılmaktadır.

8.1. ÇAYIR BİÇME MAKİNALARI:
Çayır biçme makineleri hareketine göre ikiye ayrılırlar. Kendinden hareketli olanlar ve traktörden hareket alanlar. Traktörden hareketini alanlar bağlantı şekline göre ikiye ayrılırlar. Çekili sistemli ve üç nokta askı sistemlidir.

Çayır biçme makinelerinin en önemli bölümleri ve mekanizmaları; biçme düzeni, hareket iletim düzeni, ayarlama düzeni, ana lama, hareket kısmı ve traktöre bağlama düzenleridir.

8.1.1. Biçme Düzeni:
Biçme düzeninin görevi hasat edilen bitkilerin gövdelerini (saplarını) kesmektir. Bu bölüm çayır biçme makinelerinin, biçer döverlerin, silaj makinelerinin en önemli bölümüdür.

Biçme düzeni, biçme tekniğine göre iki çeşittir. Bunlar makaslama kesme ve çarpma (serbest) kesme yapanlar.

Makaslama kesme yapan çayır biçme makinelerinde traktör kuyruk milinden alınan hareket bir dişli kutusundan, kayış-kasnak ve eksantrik sistemi yardımı ile biçme düzenine iletilir. Bunlarda kendi aralarında ikiye ayrılır. Parmaklı çayır biçme makineleri ve parmaksız (Çift bıçaklı) çayır biçme makineleridir .

1-Parmaklı çayır biçme makinelerinde; biçme düzeni üzerinde bir ana lama ile diğer organlar bulunur. Bıçaklar bıçak laması üzerinde olup, parmak aralarında hareket ederek kesme yaparlar.

2-Çift bıçaklı çayır biçme makinelerinde ise; parmak yoktur. Parmak görevini diğer bir bıçak yapmaktadır. Hareket bir veya iki eksantrik kolundan zıt yönlerde iletilir.

8.1.2. Diskli Çayır Biçme Makineleri
Diskli çayır biçme makinelerinde 4-8 adet disk bulunur. Disklerin çift olarak zıt yönde dönmeleri ile biçme işlemi gerçekleştirilir. Biçtiği ürünü tarla yüzey ine düzgün namlu halinde bırakırlar.

Çayır Biçme Makinelerinin Ayar ve Bakımları: Yaygın olarak kullanılan çayır biçme makinelerinin ayarlan kısaca şöyledir:

Biçme Yüksekliği Ayarı.Yüksek, orta veya alçak biçme yapan tipte biçme düzenli, çay ir biçme makineleri kullanıldığında, istenilen yükseklikte biçim yapılabilir. Ayrıca bu traktöre bağlanan üst bağlantı kolu veya makinelerinin kendi kolundan yapılabilir.

Sağ-Sol Paralellik Ayarı: Biçme düzeninde ilk ve son bıçakta da aynı yükseklik sağlanmaktadır. Bu ayar biçme düzenini askıya alan zincir veya taşıma lamasının uzatılıp kısaltılması ile sağlanır.

8.1.3. Öne Kapanıklık Ayarı
Biçme anında bitki gövdesi, bıçağın karşısında bir karşı direnç gösterecektir. Bu direnç her tarafta eşit olmasına rağmen, biçme düzeni dış tarafa doğru daha esnek olduğu için, dış pabuç devamlı geri gitmeye çalışır. Bu durumda uygun biçme olmayacağı gibi, biçilen ürünün ortaya doğru yönlendirilmesi sağlanamaz. Bunu önlemek ve her iki ucun aynı anda kesmesini sağlamak için, öne kapanıklık olarak belirlenen ayar yapılmaktadır. Bu ayar her bir metrelik iş genişliği için, 3 cm. öne kapanıklık şeklinde olmalıdır.

Tamburlu tırmıkların içinde en yaygın olanı eğik başlı tırmıklardır. Hareketini topraktan veya traktör kuyruk milinden alanlar vardır .

Rotorlu tırmıklar da bir yatay tambur üzerine dizilmiş, parmakların dönerek aldıkları otları, örseleyerek namlu perdelerinin konumuna göre, namlu halinde tarlaya sererler. Hareketini traktör kuyruk milinden alırlar .

8.1.4. Bakım ve Çalışma Kuralları:
Kırılmış, eğilmiş veya kopmuş olan parmakların değiştirilmesi gerekmektedir.

Günlük çalışmalarda iş öncesi bakımına uygun olarak gresörlüklere gres basılır.

Her sezon sonu, yağ banyolu dişli kutularında yağın kalite ve seviyesi kontrol edilerek, gerekli değişiklikler yapılır.

Yola çıkarken koruyucular yol ve iş durumlarına göre ayarlanmalıdır. Yolda katlanabilir parçalar ikaz ve tehlike işaret ve levhaları, tırmık üzerinde uygun şekilde kullanılmalıdır.

8.2. YEŞİL YEM HASAT MAKİNALARI (SİLAJ MAKİNALARI)
Silaj makinesi adı ile bilinen bu makineler yemlik bitkilerin (çayır otu, yonca, mısır, fiğ v.b.) parçalanarak, bir taşıyıcıya yüklenmesini sağlamaktadırlar. Yem bitkileri doğrudan doğruya makinelerle parçalanarak taşımaya hazır hale getirildiği gibi, önceden biçilip daha sonra silaj makinesi ile toplanıp parçalanarak bir römorka doldurulabilir. Parçalanan ürünler doğrudan doğruya hayvanlara verilebildiği gibi silaj da yapabilirler.

Taşınma durumlarına göre; traktörle çekilen ve kendi yürür tipleri vardır .

Kesme şekillerine göre; eşit ve parçalayarak kesen tipler.Kesici organlarına göre; tamburlu ve diskli kesici olanlar.

Bir diğer grupta, özel silaj makineleri olarak bilinen, mısır silaj makineleri ve römorklu silaj makineleridir.

İşe Hazırlama ve Çalışma Kuralları

Maki narının kullanma kitabı okunur ve işleyici organlarda gerekli ayarlar yapılır.

Çalışma sırasında 2-8 km/h. hızla gidilmeli ve kuyruk mili devri sabit olmalıdır.

Namlu genişlik ve yükseklikleri eşit olacak, dakikada namludan 50-100 m. uzunluğunda mahsul çıkacak şekilde çalışılır. Namlu içinde taş ve diğer sert parçaların olmamasına dikkat edilir.

Toplayıcı organ, yerde bulunan yabancı maddeleri toplayamayacak şekilde yüksekten ayarlanır. Dönüşlerde kuyruk mili durdurularak pikap kaldırılır.

Römork silaj makinesi arkasına bağlanıyorsa römork iki akslı olmalıdır.

Fazla rüzgarlı havalarda çalışmamalı ve makine yanında ayrı römork kullanılıyorsa iki traktör uyumlu çalışmalıdır.

Makinenin düzgün çalışması için, uygun traktör gücü seçilmelidir.

8.2.1.Bakımı
Makine ve şaft yağlama kılavuzuna göre yağlanmalı.

Pasa karşı hassas parçalar korunmalı.

Makine üzerinde bulunan yağ seviyeleri ve lastik havaları kontrol edilmelidir.

Zincir ve kayışların gerginliği kontrol edilerek gerekli emniyet tedbirleri alınmalıdır.

Bıçakla keskin tutulmalı,

Çalışmadan sonra, makine temizlenerek, kullanma kitabına göre yıllık bakımları yapılmalıdır.

8.2.2. Emniyet Kuralları:
Makine üzerine gerekli koruyucular takılmalıdır.

Bütün cıvata ve somunlar kontrol edilip, sıkılmalıdır.

İlk çalışmada, yavaş hareket edilerek gerekli kontroller yapılmalıdır.

Bıçakların bilenmesi sırasında gözlük takılmalıdır.

Pikap düzeni değiştirilirken, gerekli emniyet alınmalıdır.

Karayollarına çıkıldığında, trafik kurallarına uyulmalıdır.

Makine çalışırken, içine el veya herhangi bir parça sokulmamalıdır.

8.3. BALYA MAKİNALARI
Balya makineleri namlu halindeki ot veya sapı toplayarak, sıkıştıran ve bağlayan makinelerdir.

Yüksek basınçlı ve alçak basınçlı olarak çalışan balya makineleri vardır.

8.3.1. Alçak basınçlı balya makineleri
Bu tip makineler, genişliği uzunluğundan büyük balya yaparlar. Balya kanalının genişliği 60-100 cm. yüksekliği 35 cm. dir. Balya ağırlığı 6-20 kg.dir. Balya basıncı kanal genişliği daraltılarak ayarlanır. İş verimleri 2-8 ton/ saattir. Balya basıncı 60-80 kg/m. olup, bağlamada normal yada sentetik ip kullanılır.

8.3.2. Yüksek basınçlı balya makineleri
Balya kanalının genişliği 30 -48 cm. yüksekliği 36-50 cm.dir. Balya boyu 120 cm.ye kadar ayarlanır. Balya ağırlığı 10-40 kg. arasındadır. Balya basınçları 0-180 kg/m1, tür. Basınçlı balya odasının hacmi daraltılarak ayarlanır. Normal, sentetik veya telle bağlama yapılabilir. Saatlik verimleri ortalama 5 tondur . Bazı özel balya makinelerinin balyaları dikdörtgen prizma şeklinde 500 kg. ağırlığa kadar olurlar. Ayrıca yuvarlak balya yapan tiplerde vardır. Bunlar 1.5-3 m. çapında ve 100-700 kg. ağırlığında yuvarlak balya yaparlar .

Balya Makinelerinin Önemli Ayarları

Yoğunluk Ayarı: Balya kanalının daraltılması ile yapılır.

İp Tutucu Yayı Ayarı: Bu ayarda, düğümün uzun ucunda kopma

olursa, ip tutucu yayı gevşetilir.

Karga Burnu Ayarı:Bu ayar, ip eğer sürekli kopuyorsa, karga

burnunun gevşetilmesi ile yapılır.

Balya Makinesinin İşe Hazırlanması ve Bakımları:

Önce pikap genişliğine uygun namlular hazırlanmalıdır.

Makine için gerekli yağlamalar yapılarak, makine üzerindeki pas ve kirler temizlenmelidir.

Makine traktöre uygun yükseklikte bağlanmalıdır. Mafsallı milin (şaftın) düz durmasına dikkat edilmeli, tüm koruyucuların durumu kontrol edilmelidir.

İp kalitesi kontrol edilmelidir.

Tarlaya giderken yol durumuna getirilmelidir.

Balya boyu yüksekliği, sıkılığı ve pikap (toplayıcı) yüksekliği ayarlanmalıdır.

Kuyruk mili devri 540 d/d. olmalıdır.

Dönüşlerde pikap kaldırılarak, kuyruk mili hareketi kesilmelidir.

Balya Makinesi İle Çalışmada Alınacak Emniyet Tedbirleri

Kullanma kitabı okunarak, gerekli görülen yağlama ve kontrol yapılmalıdır.

Piston üzerindeki bıçak ve karşı bıçağın keskinlikleri kontrol edilmelidir.

Çalışmadan sonra makine temizlenerek, balya basınç kolu gevşetilmelidir.

Yıllık bakımları kullanma kitabına göre yapılmalıdır.

Hiç bir zaman çalışan makine yağlanmamalı ve ip bağlama yapılmamalıdır.

Arıza durumunda ilk önce kuyruk mili hareketi kesilmelidir.

8.4. SAP PARÇALAMA MAKİNALARI
Bu makineler, çeşitli ürünlerin hasadından sonra, tarlada kalan bitki artıklarını ve yeşil bitkileri parçalayıp, toprak üzerine atarlar. Bu bitki artıkları çürüdükten sonra, toprağa belirli oranda humus sağlarlar. Sapların parçalanıp, toprağa iyi bir şekilde karışmasını sağlamak içini çeşitli makineler kullanılmaktadır.

Biçerdöverlere haşpay ünitesi takılarak saplar parçalanır. Ancak bu durum belirli oranda güç kaybına neden olmaktadır. Ayrıca istenilen şekilde parçalama yapılamamaktadır.