ki üç senedir, ülkemize gelmesi beklenen domates zararlısı Tuta absoluta’nın Mayıs 2009 tarihinde ülkemize Çanakkale, Urla ve Datça noktalarından giriş yaptığı tespit edilmişti.  Bu süreçle beraber zararlının Türkiye faunasına yerleştiği ve özellikle giriş yaptığı Ege ve Akdeniz bölgelerindeki açık alan ve örtü altı yetiştiriciliğinin yapıldığı domates alanlarında popülasyonunun hızla çoğaldığı ve yayılım eğilimine geçtiği gözlemlendi. Özellikle 2010 Şubat ayından sonraki süreçte, yayılımın yetiştirme ortamlarında zarar limitlerine ulaştığı görüldü.  Ayrıca yayılım hızı çok yüksek olan Tuta absoluta’nın Suriye sınırı boyunca görüldüğü de biliniyor.

Bu kadar kısa bir zaman zarfında, ülkemiz tarım alanlarında bu kadar hızla çoğalabilen ve bazı domates alanlarında %60 hatta %100 oranında zarar veren Tuta absoluta ile nasıl mücadele edilmeli sorusu artık sadece üreticinin sorunu olmaktan çıktı ve ülkemizin tarım politikasını etkileyecek bir sorun haline geldi.

Bilindiği üzere şu ana kadar zararlılarla mücadelede tercih edilen en bilindik yöntem, kimyasal mücadele yöntemiydi. Ancak dünyada ve Türkiye’de, Tuta’nın erginlerini ve yumurtasını kontrol altında tutabilecek bir aktif madde olmadığı için, bugüne kadar Tuta ile mücadelede kullanılan yöntemlerin de başarısız olduğu görüldü.  Ayrıca İspanya’da yapılan denemelerde, gelişi güzel yapılan bilinçsiz ilaçlamaların Tuta’nın üreme hızını arttırdığı ve zarar verme süresini daha da erkene aldığı gözlemlendi.

Entegre Mücadele

Entegre kelime olarak ‘’birleşmiş’’ anlamına gelmektedir.  Anlaşılacağı gibi tuta kontrolünde de tek bir mücadele yöntemi söz konusu değildir. Entegre mücadele, birçok mücadele yöntemi ile Tuta’nın zarar verme payını minimumda tutmayı hedefleyen bir sistemdir. Kısaca bu yöntemlere değinelim:

Yabancı ot ve konukçu bitki kontrolü: Yetiştirme yapılan alanlarda zararlının hayat döngüsünü devam ettirebileceği bitkilerin ortamdan uzaklaştırması ve gerekirse bu bitkilerinin imha edilmesi yöntemidir.

Başta sera içindeki yaprak ve meyve atıkları olmak üzere sera çevresinde bulunan ve Tuta’nın ana konukçusu olan domates, patlıcan, patates ve kuş üzümü gibi bitkiler üretim sezonu boyunca ortamdan uzak tutulmalıdır.

Tül Kullanımı: Bu yöntemdeki temel mantık, Tuta ergininin üretim alanına girişini engellemektir. Bunun için seraların tamamen net tüllerle kapatılıp ( 25 – 50 mesh ) izolasyonun maksimuma getirilmesi gerekir. Yine kapı giriş-çıkışlarına bu tüllerden yerleştirilerek, bu şekilde dışarıdan giriş yapabilecek zararlı erginine karşı önlemler arttırılmış olur.

Tuzaklama: Tuta, faunamıza gelir gelmez mücadele yöntemi olarak ilk tanıdığımız ürünler:

• Delta Trapler: Üretim alanlarında sadece gözlem amaçlı uygulanan tuzaklardır.
• Su tuzakları: Tuta popülasyonu, artış göstermiş ise ergin erkek bireyleri daha çok yakalamak için bu tip su tuzakları uygulanır. Her iki tuzak tipinde de üzerinde yerleştirilmiş olan feromon sadece tuta erkek bireylerini cezbedici özelliğinden dolayı tuzaklara zararlının yakalanmasını sağlar.

Kimyasal Kontrol: Tuta mücadelesinde halen ülkemizde en çok kullanılan mücadele yöntemidir. Ama tarım sektöründeki tüm birimlerin de artık tecrübe ettiği gibi kimyasal mücadele tuta kontrolünde yetersizdir. Önemli olan ilaçlamanın uygun zamanda yapılması ve doğru ilaçların kullanılmasıdır. Gelişi güzel ilaçlamadan kesinlikle kaçınılmalıdır.

Biyolojik Mücadele

Yukarıda anlatılan tüm yöntemler aslında biyolojik mücadele sistemi için bir hazırlıktır. Tüm bu şartlar üretim alanında uygulandıktan sonra zararlının yumurta ve larvasına karşı kullanılan Nesidiocoris tenius veya Macrolophus caliginosus faydalı böcekleri ile fideliklerde veya seralarda dikim esnasında uygulama yapılır. Buradaki temel mantık bitki üzerinde gelişen ve tutanın yumurta ve larva dönemleriyle beslenebilen böceğin ortamda geliştirilmesidir.

Türkiye faunasında, özellikle Ege ve Akdeniz bölgelerinde çok ciddi oranda bulunabilen bu böcekleri öncelikle üretim alanlarında geliştirebilmek, belli sistem ve disiplin içindeki uygulamalarla mümkündür.

Gelişi güzel kimyasal ilaçların, fidelikler ve seralarda kullanılmaması, biyolojik mücadele için temel teşkil eder. Kullanılacak kimyasalın önceden bilinmesi; uygulanacak faydalı böceğe zarar vermeyecek şekilde seçim yapılması çok önemlidir.

Biyolojik mücadele şart

Biyolojik mücadele uygulamazsak Tuta’ya yenik düştüğümüz artık biliniyor. 2006’dan beri Tuta’nın zarar verdiği İspanya, Fas, Tunus gibi Akdeniz ülkelerinde bu gerçek artık biliniyor. Bu nedenle bu ülkelerde biyolojik mücadeleye eğilim her geçen yıl artarken; kullanılan tüm ürünler de destekleniyor.

Tuta mücadelesi çok kapsamlı ve geniş bir konudur. Başta Tarım Bakanlığı’nda olmak üzere, organize olmuş, gelişmeleri takip edebilecek ve alt yapıya sahip bir komisyon kurulmalıdır. Mücadelenin majör kısmını oluşturan biyolojik mücadele ürünleri, desteklenme kapsamına sokulmalıdır. Bakanlık ve özel sektör bünyesinde bulunun tüm birimler, konu hakkında bilgilendirilmeli; toplantı ve organizasyonlar acil şekilde düzenlenmeli ve gerekli broşür ve kataloglar üretici tabanına kadar ulaştırılmalıdır.

Biyolojik mücadele uygulamalarında fidelik işletmelerinde yapılan kimyasal ilaçlamalar önemli bir yer teşkil eder. Avrupa’da bakanlık bu işletmelere düzenli denetimler yapar ve bu uygulamaların sorunsuz şekilde yürümesine destek olur. Türkiye’de de bakanlığımızın bu konuya yaklaşımı önemlidir.  Avrupa’da uygulanmakta olan biyolojik mücadeleye uygun düzenli kimyasal ilaçlama protokolleri referans alınarak, denetimler sıklaştırılmalı ve konunun çözüme kavuşturulması sağlanmalıdı.

Serabir -org

 Mehmet Yalçın Biolojik mücadele sorumlusu

http://www.sera-bir.org.tr/makaleler.i39.tutadan-once-tutadan-sonra

interAnaliz.com Antalya da web tasarım hizmetleri sunmaktadır. 
Kaynak: Tuta'dan önce,Tuta'dan sonra (www.sera-bir.org.tr)