Geçmiş kriz dönemlerine baktığımızda, hepsinde belli kayıplar olmasına karşın, krizlerle birlikte önümüze belli fırsatların da çıktığını, sistemimizi gözden geçirdiğimizi, reformları daha kolay yaptığımızı, üretimdeki faz değişikliğinden yararlandığımızı gösteriyor. Bu kriz döneminde de önümüze yeni fırsatlar çıkacağını bilerek onları nasıl daha iyi değerlendirebileceğimizin yollarını aramalıyız.
Her kriz döneminde Türkiye, hem kendine çekidüzen verip birtakım fazlalıklarından arınıp üretim yapısına çekidüzen veriyor, yeni fırsatlar yakalıyor, hem de dünya piyasalarını daha iyi algılama imkanı elde ediyor. Bu kriz döneminde de bir yandan bazı olumsuzluklar yaşanır, bazı firmalar sistem dışına çıkarken, bir yandan da bazı yeni fırsatlar ortaya çıkacaktır.
Bu yeni fırsat alanlarından bazılarını şöyle sıralayabiliriz:
0-Bu kriz sonrasında özellikle meta üretiminde yeni iş bölümleri ortaya çıkacak. Gelişmekte olan ülkeler için bazı alanlarda üretimler cazibesini yitirecek. Ve bu üretimler bu ülkeleri terk edecekler. Gelişmekte olan ülkelerin bu alanlarda karşılaştırmalı üstünlükleri öne çıkacak. Türkiye, bu dönemde eldeki üretim imkanları nedeniyle bazı alanlarda cazibe merkezi olabilir. Bunun sonucunda yeni dönemde katma değeri daha yüksek üretim alanlarına sahip olabilir. Bunun bir örneğini biz 1990'lı yıllarda Avrupalılar'ın terk ettiği bazı olgunluk dönemi ürünlerinde yaşadık. Gümrük Birliği sonrası rekabet edemeyeceği düşünülen otomotiv sanayiinde beklenenin tam tersine büyük bir gelişme sağladık. Özellikle yan sanayi alanında birçok ünlü firmanın tedarikçisi üreticilere sahip olduk.
0-Kriz dönemleri, üretimde bir faz değişikliğine öncü alanların ortaya çıkmasına yol açar. Bunu iyi değerlendiren, bazı sektörlere iyi odaklanan, o alanda teknoloji geliştirebilen gelişmekte olan ülkeler sıçrama yapma imkanını elde ederler. Bu kriz döneminde Türkiye doğru seçimler ve uygun yatırımlarla bu imkanı yakalayabilme şansına sahiptir.
0- Kriz dönemleri aynı zamanda ülkelerin kendi içine dönük gelişme yaptıkları, reformları daha kolay topluma kabul ettirip gerçekleştirebildikleri dönemlerdir. Kriz dönemlerinde reformlar konusunda siyasal konsensüs de daha kolay sağlanır. 2001 krizi sonrasında da koalisyon hükümeti döneminde başlatılan ve AKP döneminde devam ettirilen Merkez Bankası'nın bağımsızlığının gerçekleşmesi, BDDK gibi özerk kurumların kurulması gibi gelişmeler 2001 krizi döneminde gündeme alınıp hayata geçirildi. Bugün de reformların topluma kolay kabul ettirilebileceği bir kriz döneminden geçiyoruz. Bu fırsatın iyi değerlendirilmesi beklenen reformların hayata geçirilmesinin planlanması gerekir. Özellikle rekabeti olumsuz etkileyen kayıtdışılığın azaltılması, vergide adaletin sağlanması, hukuk sisteminin işlerliğinin artırılması gibi alanlarda reformlar gündeme alınabilir.
0-Kriz dönemleri, kurumları gözden geçirmeye, çekidüzen verilerek işleyen kurumlar haline getirmeye dönük fırsatlar yaratır. Bir ülkenin en büyük zenginliklerinden biri işleyen kurumlara sahip olmasıdır. Bu nedenle kriz döneminde kurumlar gözden geçirilerek işlerliklerinin artırılması çalışmaları yapılmalıdır. Bu da işleyen kurum sayısını artıracaktır.
0-Bu krizde, geçmiş dönemlerdeki krizlerde olduğu gibi dersler çıkarabiliriz. Eksik alanlarımızda envanter çıkarmamıza imkan verir. Gözetim ve denetim eksiklimizi elden geçirmemizin fırsatını doğurur. Bu da bizi öngörme ve önlem alma disiplinine, fizibiliteye önem vermeye, AR-GE geliştirmeye yöneltir. Değerlerimizi yeniden ve sağlıklı bir şekilde gözden geçirme fırsatını verir. Bundan yararlanmak önümüzü açacak, üretim imkanlarımızı geliştirecektir.
Kriz dönemleri aynı zamanda soluklanma, yapılanları gözden geçirme, yeni dönemin fırsatlarını ele alma zamanıdır. Şimdi bizim yapmamız gereken budur. Kamu ve özel sektörüyle, siyasetçisiyle işbirliğini, ortak aklı geliştirmeyi, fırsatları birlikte ortaya çıkarmayı ele almalıyız…
Osman Arolat
dunyagazetesi.com.tr | 
