Bu yaz üretim, istihdam, gelir-gider gibi ekonominin ana konularını unuttuk.
Hatta enflasyon ve faiz oranları bile gündeme fazla gelmiyor. Ekonomi denildiğinde sadece” döviz indi mi-bindi mi?” muhabbeti yapılıyor.
Başka ülke paralarının da değeri değişiyor. Koskoca ABD ile AB ülkelerinin para birimleri her gün dalgalanıyor.
Aşağıdaki tabloya bakınız:
1 euro’nun değeri 2011 yılı başında 1.33 dolar idi. Mayıs ayında 1.47 dolara yükseldi. Geçen hafta sonu 1.44 oldu. Dün 1.42’ye geriledi. Açık anlatımı ile yılbaşından bu yana yüzde 8-9 değer değişimi var.
Ama ne ABD’deki ne de AB ülkelerindeki insanlar “Bugün doların değeri ne oldu, bugün euro’nun değeri ne oldu?” diyerek dertlenmiyor. Para değerindeki değişimi genelde o ülkelerdeki finans çevreleri ve ihracatçılar izliyor.
Dövize bağımlı olduk
Türkiye’deki duruma bakalım: Yılbaşından bu yana dolar 1.55 TL.- 1.69 TL. arasında dalgalandı durdu. Türk Lirası’nın değer kaybı doların değer kaybına yakın ölçülerde. Yüzde 9 dolayında…
İyi de bizde neden insanlar her gün “dolar fiyatı ne olmuş-ne olacak?” diyerek merak ve hatta kuşku içinde?
Bizde uzun süredir ekonomi iki para birimi ile işler hale geldi. Türk Lirası ve döviz. Önce mark, sonra dolar, derken euro bağımlısı olduk.
Bir çok kontrat döviz ile yapılır oldu. Ne var ki kontratta taraflar döviz ile bağlantıya giriyor ama borçlu borcunu genelde TL ile ödüyor. İç ve dış kredilerde TL yanında döviz
yükümlülüğü arttı.
İçeride birçok malın fiyatı, kiralar ve hatta ücretler dövize bağlandı.
Değişime alışacağız
İşte bu tabloda cebinde üç kuruş dövizi olan da döviz kontratında alacaklı veya borçlu olan da her gün döviz fiyatını izlemeye başladı. Borçlular “borcumuz ne kadar arttı?” diyerek izliyor. Dövizi olanlar ve alacaklılar, ”acaba Türk Lirası olarak getirimiz ne kadar artacak?” diyerek izliyor.
Dolar-euro çapraz kurundaki değişim, dolar ve euro’nun değerindeki günlük oynamalar ABD’de, Fransa’da, Almanya’da düz vatandaşı ilgilendirmiyor... Çünkü onların varlığı kendi ülkesinde işlem gören euro ise euro’ya, dolar ise dolara bağlı. Borcu ülkesinde ekonomiyi döndüren tek para birimine bağlı.
Bizde döviz fiyatındaki değişim kaçınılmaz olarak çok insanı ilgilendirmeye devam edecek. Fiyatlardaki günlük dalgalanmalar heyecan yaratacak. Belki bir süre sonra bu oynaklığın bir band içinde (örneğin dolarda 1.65-1.70 bandında) kalması insanlarımızı rahatlatacak. Band içindeki hareket olağan sayılır olacak.
Güngör Uras
