Ucuz döviz sorunu bitiyor gibi?
Merkez Bankası’nın reel döviz kuru hesaplarına göre Türk Lirası 2003 yılındaki reel değerine döndü. Türk Lirası’ndaki balon söndü... Bugünkü döviz fiyatları “balonu alınmış” gerçek fiyatlardır. Normal şartlarda döviz fiyatlarının daha fazla yükselmemesi beklenir. Aşağıya inme olasılığı da vardır.
2003 yılından sonra Merkez Bankası “Yüksek Faiz, Ucuz Döviz” politikası uyguladı. Bunun sonucu içerideki fiyat artışlarına (maliyet artışlarına) rağmen dolar fiyatı n1. 40-150 TL bandında kaldı.
Dolara ve tüm diğer ülke paralarına karşı Türk Lirası değer kazandı.
Derken geçen yıldan buyana Türk Lirası değer kaybetmeye başladı. Dolar fiyatı 1.60 TL’nin üzerinde tırmanışa geçti. Şimdilerde 1.75 TL’lerde dolanıyor.
Merkez Bankası, Türk Lirası’nın yabancı paralar karşısındaki değer değişimimi “Reel Efektif Döviz Kuru Endeksi” ile izliyor.
Nominal efektif döviz kuru, Türkiye’nin dış ticaretinde önemli paya sahip ülkelerin para birimlerinden oluşan sepete göre, Türk Lirası’nın ağırlıklı ortalama değeridir. Ağırlıklar ikili ticaret akımları kullanılarak belirlenmektedir. Reel efektif döviz kuru ise nominal döviz kuru endeksindeki nispi fiyat etkileri arındırılarak elde edilmektedir. Reel efektif döviz kuru endeksleri ülkemiz fiyat düzeyinin dış ticaret yaptığımız ülkelerin fiyat düzeylerine oranının ağırlıklı geometrik ortalaması alınarak hesaplanmaktadır. Açık anlatımıyla reel efektif döviz kuru değişimleri Türk Lirası’nın sadece dolar, sadece euro karşısındaki değil, ticaret yaptığımız tüm ülkelerin para birimleri karşısındaki değişimini ortaya koymaktadır.
Hızlı bir düzeltme oldu
Merkez Bankası Reel Efektif Döviz Kuru’nu hesaplarken Türkiye’deki TÜFE (Tüketici Fiyatları) ve ÜFE(Üretici Fiyatları) değişimi ile ticari ilişkimiz olan ülkelerdeki fiyat hareketlerini dikkate almaktadır.
Türk Lirası’nın 2003 yılı ortalama değeri 100 iken, Türk Lirası değerlendikçe değeri 100’ün üzerine çıkmış (başka anlatım ile Türk Lirası değerlenmiş) döviz ucuzladıkça ucuzlamıştır. TÜFE’ye dayalı endeks 2010 yılı ekim ve kasım aylarında 131 olmuştur.
2003 yılında 100 olan reel döviz kuru, TÜFE esaslı endekse göre ağustos sonunda 104, ÜFE bazlı endekse göre 102’dir. Açık anlatım ile ağustos sonunda Türk Lirası’nın reel değeri (ticaret yaptığımız ülkelerin para değerlerine göre) 2003 yılı ortalamasına dönmüş durumdadır. Ucuz dövizden, gerçekçi döviz değerine hızlı dönüşün tabii olarak pahalı bir faturası olmuştur.
Türk Lirası’nın son 1 yılda değer kaybı (döviz fiyatlarındaki ortalama artış) yüzde 18’e ulaşmıştır. Döviz fiyatındaki bu düzeltme yılbaşından bu yana yoğunluk kazandığından ekonomiyi fazlaca etkilemiştir. Sadece ağustos ayındaki değer değişimi yüzde 5 oranındadır.
Güngör Uras
