Dövizde tanzim satışı işe yaramaz
Güngör Uras
Merkez Bankası pazartesi günü 140 milyon dolarlık döviz tanzim satışı ihalesi yaptı.
Bankalardan 304 milyon dolarlık talep geldi. Merkez Bankası 140 milyon doları tanesi 1.8490 TL’den bankalara sattı. Salı günü (dün) Merkez Bankası döviz tanzim satışında tezgâha çıkardığı döviz miktarını artırdı. 280 milyon dolarlık ihale açtı. Bankalardan 509 milyon dolarlık istek geldi. Merkez Bankası 280 milyon doları tanesi 1.8431 TL’den sattı.
1) Merkez (Et Balık Kurumu’nun et fiyatlarını ucuzlatmak arayışında ucuz et satmasına benzer şekilde) acaba neden döviz tanzim satışı yapmayı sürdürüyor? Döviz fiyatını bu tanzim satışları ile ucuzlatmaya mı çalışıyor? Daha fazla yükselmesini mi engellemek amacında?
2) Merkez Bankası’nın döviz tanzim satışları işe yarıyor mu? Yoksa Merkez Bankası hiç işe yaramayan bir iş mi yapıyor?
3) Merkez Bankası’nın döviz stoğu bol mu da, her gün satış yapıyor? Stok tükenirse ne olacak?
4) Merkez Bankası pazartesi 140 milyar dolar, salı 280 milyar dolar sattı. Dolar fiyatı aşağıya inmedi. Bu satışlar işe yaramadı mı? Yoksa bu satışlar olmasa doların fiyatı 1.90 TL mi olacaktı?
Merkez Bankası’nın döviz tanzim satışı karşısında 2 farklı değerleme var:
* Bazıları, “Merkez Bankası döviz rezervini neden biriktirdi?. Bugün bu rezervi kullanmayacak ise ne gün kullanacak?” diyor.
* Bazıları da “Merkez Bankası bu rezervi kolay biriktirmedi. Boş yere eritiyor. Sonra pişman olacak” diyor.
Önce Merkez Bankası’nın döviz rezervi konusunda bilgi vereyim. Merkez Bankası’nın brüt döviz rezervi 16 Eylül’de 87.2 milyar dolara indi. Bir ay önce, 12 Ağustos’ta 90.8 milyar dolar idi. 8 Temmuz’da 93.9 milyar dolara kadar çıkmıştı. Demek ki Merkez Bankası, döviz tanzim satışları ile “Rezervden yiyor!”. Son ayın, son günlerinin hareketini gösteren rakamlar henüz yayınlanmadı. Ama temmuz ayı sonuna kadarki döviz hareketini gösteren rakamlara göre, yılın ilk 7 ayında ülkeye, ihtiyacını karşılayacak kadar döviz girdi. Açık anlatımıyla fiyat artışına yol açacak döviz kıtlığı ilk 7 ayda yaşanmadı.
Cari açık (döviz açığı) 50.6 milyar dolar oldu. Buna karşılık sermaye hareketi ile ülkeye 50.0 milyar dolar girdi. Nereden geldiği belli olmayan 10.3 milyar dolar da buna eklendi. Açıktan çok daha fazla 60.3 milyar dolarlık döviz girişi oldu.
İyi de döviz fiyatı neden artıyor?
* Önce gecikmiş bir fiyat düzeltmesi oldu. Uzun yıllar 1.50-1.55 TL’lerde kalan dolar fiyatı 1.70-1.75 bandına oturdu. Bu düzeltme normaldi.
* Normal olmayan 1.75 TL’nin üzerindeki dolar fiyatı tırmanışıdır. Bunun da nedeni yurtdışındaki fırtınadır.
Bu fırtına döviz fiyatında akıl-hesap dışı harekete yol açmaktadır. Merkez Bankası’nın döviz tanzim satışı ile hareket, istikrara kavuşturulamaz.
Dalgalanmanın süreceğini peşinen kabul edelim. Dalga yukarı doğru daha kolay vurur. Aşağıya doğru iner mi? İner de biraz zor iner. Rüzgâr dışarıdan estiği için içeriden bir şeyler yapmak çok zor.
