Senet gitti vadeli çek geldi
Güngör Uras Olayların içinden
[email protected]
Banka çeki ödeme aracıdır. Bankada kişinin veya şirketin hesabında bulunan paraya dayalı olarak hesap sahibi tarafından düzenlenir. İmzalanır. Çeki bankaya götürene banka çekte yazılı parayı hemen öder. Çek eğer karşılığı olmadan düzenlenmiş ise, çeki düzenleyen ekonomik yaptırım ile cezalandırılır.
Dünyanın her yanında bu böyledir. Bizde de sadece işadamlarına ve şirketlere değil, bankada hesabı olan küçük tasarruf sahiplerine bile istekleri üzerine çek karnesi verilir, onlar da ödemelerini çek yazarak yaparlardı. Hele hele kredi kartı icat olmadan önce günlük ödemelerde çek daha fazla kullanılırdı. Ben İş Bankası’nın “Mavi Çek”ini kullanır, ödemelerimi çek ile yapardım. Çekin özelliği bankaya ibrazında (götürüldüğünde) ödeme zorunluluğu idi. Bu nedenle “vadeli çek” olamazdı. Ama “Burası Türkiye A’bicim!” Biz vadeli çeki icat ettik. Çek senet yerine kullanılmaya başlandı.
Ödemeyene hapis Senet “Yazılı bir borç sözleşmesidir”. Senedin altına imzasını koyan belli bir tarihte, belli bir ödemeyi yapmayı taahhüt eder. Ödemezse, senedi elinde bulunduran kişi mahkemeye gider. Ne var ki,
(1) Mahkemelerde iş çok (2) Mahkeme karar verse de borcun tahsili zor. Bu durumda alacaklılar borçlulardan senet yerine vadeli çek istemeye başladı. Çünkü kanuna göre çekin karşılıksız çıkması halinde, borçlular hapse gidiyordu. Vadeli çek uygulaması yayılınca, çekler senet oldu. Banka çekleri normal işlevini kaybetti. Derken, vadeli çeklerini ödeyemedikleri için hapse düşenleri hapisten çıkarmak için hazırlanan ve çek kanununda yeni düzenlemeler getiren kanun ile “Vadeli Çek” uygulamasının önü açıldı. Bundan sonra: - Vadeli çekler, üzerindeki düzenleme tarihinden önce bankaya ibraz edilerek karşılığı istenebilir, ama karşılığı yok ise vadeli çeki alan, vadeye kadar bekleyecek.
- Vadesinde çek karşılıksız çıkarsa, (çeki imzalayanın hesabında para yok ise) bankanın sorumluluğu her çek yaprağı için 1.000 TL. - Karşılıksız “Vadeli Çek” imzalayana hapis yok. Sadece 10 yıl süre ile çek karnesi kullanamayacak. Bu arada çek borcunu öderse, bankalardan tekrar çek karnesi alabilecek.
Bankaların ortaklaşa kurdukları “Kredi Kayıt Bürosu” (KKB) 2007 yılından bu yana bankalardan çek hareketleri ile ilgili her türlü bilgiyi toplamış durumda. “Kim ne kadar çek yazmış? Kim ödemiş, kim ödememiş?” Bunların kaydı var. Vadeli çek ile borçlanacaklar (vadeli çek yazacak olanlar) bankaları aracılığı ile KKB’ye başvururlarsa KKB onlarla ilgili bilgiyi (çek sicil kaydını) kâğıda dökerek verecek. Vadeli çek yazanlar, çeki kabul edeceklere “İşte benim sicilim... Ben ödemelerimi düzgün yaparım” diyerek bu belgenin örneğini dağıtabilecek. Veya vadeli çek kabul edecekler, çeki imzalayanlardan
“Getir sicil kaydını da... Görelim bakalım borcuna ne kadar sadıksın?” diyebilecek. Bütün bunlar üretenler, alıp satanlar, esnaf, tüccar, sanayici için çok önemli değişiklikler. Piyasada işlemlerin büyük bölümü vadelidir. Bizde piyasa, eskiden senetle dönerdi, şimdilerde vadeli çek ile döner hale geldi. Vadeli çek yerine senet sistemi işler hale getirilse idi, banka çekleri de eskisi gibi vadesiz ve ibrazında ödenecek şekilde kullanılırdı. Olmadı. Senet gitti. Yerine vadeli çek geldi. |
