Enflasyonun günahını domates ve sivribibere yüklemeye alıştık
Olayların içinden | Güngör Uras
[email protected]
Ekim ayında tüketici fiyatları endeksi bir önceki aya göre yüzde 1.80 oranında, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 7.71 oranında arttı. Basit anlatım ile Ayşe Hanım Teyzem geçen ekim ayında 100 TL’ye doldurduğu sepeti, bu ekim ayında 107 TL. 71 kuruşa doldurabildi. Son yıllarda moda oldu. Aylık enflasyon oranları açıklanırken, hemen bir de suçlu bulunuyor. Suçlu ya sivri biber ya domates oluyor. Geçmişte karpuz bile suçlu koltuğuna oturtuldu.
Ayşe Hanım Teyzem sadece gıda için harcama yapmıyor. Tüketim harcamalarının (Hane Halkı Eğilim Anketlerinden belirlendiği kadarı ile Türkiye genelinde ortalama olarak) yüzde 24.09‘u gıda ve alkolsüz içki harcaması. Yüzde 17.99’u haberleşme, yüzde 16.68’i konut harcaması. Her 100 TL harcamadan giyim ve ayakkabıya 6.83 TL, ev eşyasına 7.28 TL gidiyor.
Her ay 375 bin fiyat derleniyor
İşte bu çok farklı harcama kalemlerinde fiyatların nasıl değiştiğini belirlemek için TÜİK, her ay 444 ürün, 1169 ürün çeşidinde 27 500 işyerinde ve 4176 konuttan bilgi alıyor. Her ay yaklaşık 375 bin fiyat derliyor.
Aylık fiyat değişimleri, mal ve hizmetler için bu çalışmalar sonunda belirleniyor.
Her 100 TL harcamada gıda ve alkolsüz içkinin payı yüzde 24.09 olunca, gıda fiyatlarındaki değişim, aylık ve yıllık değişimi büyük ölçüde etkiliyor. Ekim ayında yüzde 1.80 olan aylık artış oranında gıda fiyatlarındaki artışın payı büyük oldu. Gıda fiyatları aylık olarak yüzde 3.91 oranında artınca, aylık yüzde 1.80 fiyat artışının 0.91 puanı, gıda fiyatları artışından etkilendi.
Giyim ve ayakkabı fiyatları ekim ayında yüzde 9.56 oranında arttı ama, toplam tüketim harcamasında, gıda ve ayakkabı harcamalarının ağırlığı yüzde 6.83 olduğundan, giyim ve ayakkabı fiyatlarındaki artış aylık yüzde 1.80 oranındaki fiyat artışını sadece 0.63 puan etkileyebildi.
Domates ve biber günah keçisi
Gelelim ekim ayında en yüksek fiyat artışı olan domates ve sivri biberin durumuna.
TÜİK, gıda ve alkolsüz içki fiyatlarındaki değişimi 222 maddenin fiyatını izleyerek belirliyor. Bu 122 maddenin her birinin fiyat artışı farklı. Daha da önemlisi, gıda sepeti içindeki ağırlıkları farklı.
Ekim ayı sepetinde ekmeğin ağırlığı 3.09 iken domatesin ağırlığı 0.92. Kabağın ağırlığı 0.05. Sivri biberin ağırlığı 0.22. Her madde sepetteki ağırlığı ölçüsünde, gıda ve alkolsüze içeceklerin ortalama fiyatını etkiliyor. Gıda ve alkolsüz içecekler ise (daha önce de belirtildiği gibi) aylık ve yıllık fiyat değişimini yüzde 24.09 oranında etkiliyor.
Domates fiyatı ekimde yüzde 62, kabak yüzde 37, sivribiber yüzde 37 arttı ama ekim ayı enflasyonunun ana suçlusu bunlar değil. Bunların toplam fiyat artışındaki etkisi çok çok az.
Her ay sivribiber, domates gibi maddelerin öne çıkması bir ölçüde enflasyonun magazin yanı... TÜİK her ay, fiyatı en fazla artan, azalan mal ve hizmetlerin listesini açıklıyor. Ama bu açıklamalarda fiyatı artan ve azalan mal ve hizmetlerin enflasyonu ne ölçüde etkilediği belirtilmediğinden yanlış anlamalar ortaya çıkabiliyor.
http://ekonomi.milliyet.com.tr/ |
