Gıdada artış mart ayında % 2.10, ilk 3 ayda % 7.50
Olayların içinden | Güngör Uras [email protected]
Ayşe Hanım Teyzem için “enflasyon”, gıda maddeleri için yaptığı harcamalardaki artıştır. Ekonomiyi bütün olarak değerlendirenler ise “enflasyon”u, Tüketici Fiyatları Endeksi’ndeki (TÜFE) değişimden izlerler.
Ülke genelinde, Türk tüketicisinin her ay tüketim harcaması yaparken hangi harcama grubu için ne ölçüde para harcadığı araştırıldı. Türkiye genelinde, ortalama olarak tüketim harcamalarında gıda ve alkolsüz içkinin payı yüzde 24, kira ve diğer konut harcamalarının payı yüzde 16, ulaştırma harcamalarının payı yüzde 15 oranında. Toplam harcamaların yüzde 7’si giyime, yüzde 7’si de ev eşyasına gidiyor.
İnsanlar, gelirlerine ve tüketim alışkanlıklarına göre, farklı ürünlere, farklı ölçüde para harcarlar. Ülke genelinde en fazla tüketim harcaması yapılan 432 madde ve de bunların toplam harcamalardaki ağırlığı belirlendi.
Her ay 27 bin işyerinden 390 bin maddenin fiyatı derleniyor. Örneğin 129 çeşit maddenin fiyatı izlenerek gıda maddeleri fiyatındaki değişim, 62 çeşit giyim eşyasının fiyatındaki değişim izlenerek giyim eşyalarındaki fiyat değişimi belirleniyor.
1) Tüketici fiyatlarındaki artış oranı (enflasyon oranı) kişilerin, ailelerin harcama kalıbına göre değişir. Genelde her kişinin, ailenin harcamasında gıda harcaması büyük ağırlığa sahiptir ama, az gelirlilerde gıda harcamasının ağırlığı daha fazladır.
2) İşte bu nedenle alt gelir grubundakiler enflasyonu gıda fiyatlarından izler.
3) İşte bu nedenle de her ay devletin açıkladığı enflasyon rakamına çok kişi itiraz eder. Kendi enflasyon hesabının devletin enflasyon hesabının çok üzerinde olduğunu söyler.
4 farklı artış oranı
Fiyat artışları genelde iki yılın aynı aylarındaki fiyatlar arasındaki değişime göre değerlendirilir.
Örneğin 2013 yılı Mart ayında Türkiye genelinde, tüketim sepetine giren malların ortalama fiyatı 100.00 iken, 2014 yılı Mart ayında bu sepetteki malların fiyatı 108.39 olmuş ise, “Yıllık TÜFE artışı yüzde 8.39 oldu. Enflasyon yüzde 8.39’a yükseldi” denilir.
Bu hesaplamada fiyat artış oranı, artış iki uç ay arasında, aynı sepetteki malların fiyat değişimini gösterir.
Halbuki tüketici sadece yılda bir defa marttan marta harcama yapmaz. Her ay tüketimi vardır. Aylık fiyat değişimlerinin ortalaması alındığında 12 aylık ortalama fiyat değişimi-artışı oranı ortaya çıkar.
Bir başka önemli gösterge fiyatlardaki aylık değişimdir. Fiyatlardaki aylık değişimin seyri, fiyatların artış veya gerileme eğiliminde olup olmadığına işaret eder.
2013 yılı sonundan bu yana 3 ayda tüketici fiyatlarındaki artış yüzde 3.57 oldu. Son 3 ayda gıda maddeleri fiyatlarındaki artış yüzde 7.50, son bir yılda yüzde 10.12 oldu. Halkımız için önemli olan da işte bu harcamalardır.
Ulaştırma fiyatlarındaki yıllık artış yüzde 13.74 gibi yüksek bir artış. Talep daralması sonucu giyim kuşam fiyatlarının yılın ilk 3 ayında yüzde 10.09 gerilemesi, yıllık artışın yüzde 7.30’da kalması dikkati çekiyor.
Üretici fiyatları artıyor
Son yıllarda tüketim harcamalarında sınırlamalar getirildiğinden, tüketici fiyatlarında artış talepten çok, üreticinin maliyetlerindeki artıştan kaynaklanıyor.
Mart ayı Yurt İçi Üretici Fiyatları (Yurt İçi- ÜFE) endeksi 3 ayda yüzde 5.52 oranında, yıllık olarak 12.31 oranında bir artış gösterdi.
İmalat sanayinde yıllık artış yüzde 13.16 oranında. Gıda maddeleri üretiminde yıllık artış yüzde 13.05 oranında.
Yurtiçi ÜFE’de dikkati çeken giyim sanayinde 3 aylık fiyat artışının yüzde 4.75, yıllık yüzde 20.39 olmasına rağmen bu artışlar tüketici fiyatlarına yansıtılamamış olmasıdır.
Yurtiçi ÜFE’de bir başka önemli gösterge, elektrik ve gaz fiyatlarındaki değişim oranlarıdır. Elektrik ve gaz fiyatlarında aylık artış yok yüzde 1.69 gerileme var. 2 aylık gerileme yüzde 1.17 oranında. Yıllık artış sadece yüzde 1.12 oranında.
Önümüzdeki günlerde fiyat artışları devam edecek. Çünkü ertelenen doğalgaz ve elektrik zamları var. Dolar fiyatındaki artış ile faizdeki yükselmenin maliyetleri yukarıya itmesi kaçınılmaz bir durum.
Fiyatlar artıyor... Enflasyon derdi insanları üzüyor. Devlet baba ve işverenler maaş ve ücretleri artırsın da, tüketici ezilmesin denilecek ama... Bunun da imkanı yok. Ekonomi daralırken devlet de özel sektördeki işverenler de maaş ve ücretleri artırmak isteseler de buna imkan bulamazlar.
İşte onun için çare, “Enflasyon artıyor, maaş ve ücretler de artsın” değildir. Gerçekçi olalım bu mümkün değil. Çare, “Enflasyon artışı dizginlensin ki, dar ve sabit gelirliler ezilmesin”dir.
http://ekonomi.milliyet.com.tr/ |
