Bu sene “don ve kuraklık” çeşitli ürünlerde, yeterli kapasiteye ulaşılamamasına ve sorunlar yaşanmasına neden oluyor. Buw ürünlerden fındıkla ilgili dunrumu ortaya koyarken “fındıkta üreticiden ihracatçıya” her kesime destek verilmesi gerektiğini belirtmek istiyorum.
Avrupalının çiçek sayımına dayalı olarak bu yıl 800 bin ton fındık üretim rekoltesi hesaplanıyordu. Ama 30-31 Mayıs’ta Doğu Karadeniz’de yaşanan don sonrası hesaplar altüst oldu. Ziraat odaları şemdi bu yıl rekolte 400 bin tonu geçmez, 50 bin tonda geçen yıldan devirle 450 bin ton fındık olur diyorlar. Bu durumda üreticiden tüccara, sanayiciden ihracatçıya fındık konusunda yer alanların doğacak maduriyetlerinin karşılanrması gerekir. Çünkü fındık bize 2 milyar dolar ihraç girdisi sağlayan, dünya birincisi olduğumuz bir üründür.
Rakamlar da bunu ortaya koyuyor. Bizim dışımızda Azrbaycan, Gürcistan, İtalya ve Amerika’da diğer fırdık üreticilerinin toplam rekolteleri 120 bin tonu geçmiyor. Bu yıl Gürcistan ve İtalya’nın üretiminde de sorun yaşanıyor.
Dünya fındık tüketimi 850-900 bin ton. Türkiye’deki iç tüketim de ortalama 75 bin ton. Bu tablo bu yıl 250-300 bin tonluk açık beklentisini ortaya koyuyor. Bunun sadece bu yılla sınırlı kalmayacağı Doğu Karadeniz’de rekolte düşüklüğünün 2-3 yıl devam edeceğini düşünenler var. Karadeniz İhracatçılar Birliği Mayıs’ta bu yıl beklentilerini açıklayacaklarını, ona bağlı olarak talepleri olacağını belirtiyor. Bu taleplerin dünyada lider olduğumuz, 130 ülkeye 2 milyar dolarlık ihracat yapılan, 50 bin üretici aileyi ilgilendiren, bir ürün olması nedeniyle ortaya konulacak. Manavından, tücarına, sanayicisine, ihracatçısına sektörün bütün kademeilerinde yer alanları olumsuz etkileyeceği bilinen “donun yarattığı sonuca” herkesin desteğe ihtiyacını ortaya koyacağına bölgede inanılıyor. Fırdıkta “Acil destek planı” önerilmesi bekleniyor.
Üreticiye verilecek desteğin, eski dönemden kalan geçmiş afet primlerinin ödenmesi, 2015 destekleme primlerinin, öne çekilip bu yıl yapılması ve sigortasız bahçelerde ölçüm yapılıp destek verilmesi olabileceği beklentisi bölgenin talepleri içinde yer alıyor.
Sanayici ve ihracatçılar için, işçi SGK primlerinin ertelenmesi, Eximbank ve bankalardan destekler konusunun, kamu katkısıyla sağlanması da yaşanan sorunun süreklilik taşımaması için bölgede, önerilenler içinde ortaya konuluyor.
Farklı yaklaşılan bir koınu ise buyıl Gürcistan ve Azerbaycan’dan fırdık ithal edilerek, Türkiye’de işlenmesiyle 100 bin tonluk bir imkan yaratılması. Olumlu bakanlar ihraç açısından bunun yararlı olacağını düşünüyorlar. Olumsuz bakanlar ise bunun kalite düşmesine yol açacağını, bu nedenle bu ithalatın yapılmamasını öneriyorlar.
Bütün bunlar “Fındıkta donun neden olduğu olumsuzluğa karşı vakit kaybetmeden acil destek planının oluşturulmasını” gerekli kılıyor. Bu acil planın hazırlığında kamunun yanı sıra, üreticiden-ihracatçıya konu içinde yer alan bütün grupların yer almasının gerekli olduğu belirtiliyor.
Fındık dışında kayısı gibi ürünlerde ve ve kuraklık yaşayan bölge ürünlerinde de sorunlar yaşanıyor. O açıdan Tarım Bakanlığının don ve kuraklık nedeniyle sorun yaşayacaklar için bir “acil eylem planı” hazırlığı için tarım semktörü içersinde yer alan üreticilerle görüşerek harekete geçmesi erken önlem açısından önem taşıyor.
Osman AROLAT / AROLAT'tan
