Haziran ayından itibaren enflasyon “hissedilir ölçüde” inişe geçecekti (!) Ne var ki enfl asyon nisanda yüzde 9’un üzerine çıktı. Yüzde 9’un üzerinde oturdu kaldı.
Temmuz ayaında TÜFE endeksi yüzde 0.45 arttı. Halbuki bizde geleneksel olarak yaz aylarında fiyatlar gerilerdi.
Yılbaşından bu yana 7 ayda tüketici fiyatlarındaki artış yüzde 6.18 oranında.Yıllık artış yüzde 9.32 oranında.
Türkiye genelinde zengini ve fakiri ile ortalama tüketim harcamasında gıdanın payı yüzde 24, konut harcamalarının payı yüzde 16, ulaştırma harcamalarının payı yüzde 15’dir.
Orta ve alt gelir grubunda bu üç kaleme yapılan harcamalar toplam harcamaların yüzde 70’ini, 80’nini bulur.
Temmuz ayında gıda harcamalarındaki yıllık fiyat artışı yüzde 12.56, ulaştırma harcamalarındaki yıllık fiyat artışı yüzde 10.29 oldu.
Her fiyat artışında bir suçlu aranır. Uzun süredir suçlu “sivribiber” idi. Temmuz ayında bibere limon ve kayısı eklendi.
Acaba, sivribiber, limon ve kayısı enfl asyonu nasıl artırır ?
TÜFE’de (enfl asyon hesabında) gıda ve alkolsüz içkiler grubunun ağırlığı yüzde 24.45’dir. Gıda grubunda her ay 129 maddenin fiyat değişimi izlenir.
Her maddenin TÜFE’yi etkileme gücü, ağırlığı farklıdır. Mevsimlik ürünlerde bu ağırlık değişir.
Örneğin TÜFE hesabında ekmek fiyatının ağılığı 2.7434, zeytinyağının ağırlığı 0.1950, pirincin ağırlığı 0.4161’dir. Her ürünün fiyatındaki değişim ağılıkları ölçüsünda TÜ- FE’yi etkiler.
Temmuz ayında sivribiberin ağırlığı yüzde 0.2085, limonun ağırlığı yüzde 0,0538, kayısının ağırlığı yüzde 0.0837’dir.
Sivribiber fiyatı temmuz ayında yüzde 30.94 artmış ama sivribiberin TÜFE hesabındaki ağırlığı 0.2085 olduğundan, toplam fiyat değişimindeki etkisi çok azdır.
Ne kadar azdır? Sivribiber fiyatı yüzde 100 artsa idi, TÜFE’ye etkisi 0.20 olacaktı.Yüzde 30.94 attığına göre enfl asyonu yüzde 0.06 etkilemiş durumda.
Limon’un ağırlığı yüzde 0.05 oranında. Limon fiyatı temmuzda yüzde 30.23 arttı. Enfl asyon hesabına etkisi yüzde 0.02 oldu.
Görülüyor ki gıda maddelerindeki fiyat artışları enfl asyonu, gıda maddesinin tüketim sepetindeki ağırlığına göre etkiliyor. Cirmi (sepetteki ağırlığı) kadar yer yakıyor.
Merkez Bankası Başkanı, enfl asyonu aşağıya çekememelerini, gıda maddeleri fiyatlarındaki artışa bağlar. Hatta enfl asyonu aşağıya çekmek için yurtdışından işlenmemiş gıda maddesi ithalatı yapılmasından bile söz eder.
TÜİK, her ay enflasyon hesabında ayıklama yapıyor. Buna “Özel Kapsamlı TÜFE Göstergeleri” deniliyor. Bakınız temmuz ayı ayıklamasının sonuçları nasıl? • Mevsimlik ürünlerin fiyatları dikkate alınmasa bile yıllık enfl asyon yüzde 9.68 • İşlenmemiş gıda ürünlerinin fiyatlarındaki artış hariç enfl asyon yüzde 8.96 • Enerji fiyatları hariç enfl asyon yüzde 10.24 • İşlenmemiş gıda ürünleri, enerji hariç enfl asyon yüzde 9.99 • Alkol, tütün, işlenmemiş gıda ürünleri ve enerji hariç enfl asyon yüzde 10.62
Görülüyor ki, ne kadar ayıklanırsa ayıklansın, enfl asyon oranını yüzde 9’un altına çekmek mümkün olamıyor.
Enflasyonu tüketici fiyatlarındaki (TÜFE’deki) aylık ve yıllık artış oranlarından izliyoruz.
Herkesin bekleyişi fiyatların aratmaması, hatta ucuzlaması .
Tüketici fiyatındaki artış nasıl durur? Tüketici fiyatı nasıl ucuzlar?
Tüketiciye mal satan perakendeci (1) Üreticiden-toptancıdan malı daha ucuz alırsa (2) Daha düşük kâr ile malı satarsa tüketici fiyatı ucuzlar.
İç talep canlı ise alıcı mala hucum ediyor ise perakendeci kâr oranını yüksek tutar. Şimdilerde iç talep daraldı. Bu durumda tüketici kâr oranını artıramıyor.
O halde perakende fiyatının ucuzlamamasının arkasındaki tek etken üretici-toptancı fiyatlarının ucuzlamaması, artmasıdır.
Acaba üretici, toptancı fiyatı neden ucuzlamıyor ? İç talep canlı, ihracat patladı da üretici mal mı yetiştiremiyor? İç telep artışı da ihracat artışı da sınırlı.
Tarımda da sanayide de fazla kapasite, kullanılmayan kapasite var.
O halde...O halde tarım ve sanayi ürünlerinde üretim maliyeti yüksek. İşte o nedenle önce yurtiçi üretici fiyatları artıyor. Sonra bu artış tüketici fiyatlarını yukarıya tırmandırıyor.
Üretici fiyatları henüz döviz fiyatındaki artışın getirdiği yükün altından kalkamadı. Tarımda ve sanayide büyük ölçüde ithalat bağımlılığı nedeniyle maliyetler arttı.
Henüz doğalgaz, elektrik zamları yapılmadı. Bu zamlar yapıldığında üretici fiyatları tekrar yükselişe geçecek.
Üretici fiyatları ile tüketici fiyatları arasındaki makas yılbaşından sonra açılmıştı.
Nisanda üretici fiyatlarındaki yıllık artış yüzde 12.98 iken tüketici fiyatlarındaki artış yüzde 9.38 oldu. Temmuzda makasın kapandığı görülüyor. Temmuzda üretici fiyatlarındaki yıllık artış yüzde 9.46, tüketici fiyatlarındaki yıllık artış yüzde 9.32 oranında.
Şimdilerde faiz tartışmaları önem kazandı. Faizin aşağıya çekilmesi konusunda Merkez Bankası üzerinde büyük baskı var.
Ne var ki Merkez Bankası faiz/ enflasyon ikilemi arasına hapsolmuş durumda.
Merkez Bankası’nın ana hedefi fiyat istikrarını sağlamak için enflasyonu aşağıya çekmektir.
Kaç yıldır gerçekleştirilemeyen bir yüzde 5 hedefi var.
Merkez Bankası Başkanı “Hazirandan itibaren enflasyonda hissedilir ciddi bir gerileme” bekleyişinden söz ederek, faizin indirilmesini isteyenleri mutlu etme arayışına girdi.
Başladı faizi aşağıya indirmeye.
İndirmekle kalmadı.Yakında yeni indirimler olacağı müjdesini verdi.
