Biri İzmir'de, diğeri Çanakkale'de, gıda üretiminde eli taşın altındaki sektör temsilcileriyle yapılan toplantıları izledim.

Gıda  hammaddesi sağlayan işletmelerin büyük çoğunluğunun küçük ve orta ölçek işyerlerinden oluştuğunu biliyorum. Gıda işleyen tesislerde ise ölçek büyütme eğilimi sürüyor; rekabet edebilir ölçekte tesisler kuranlar da, bu kez hammadde sağlamada güçlüklerle yüzleşiyor.

Gıda sektöründe, işyerlerinin sorunlarını bir bütün içinde kavrayabilmek için sözünü ettiğimiz iki toplantı da öğretici oldu. Ortaya çıktı ki, gıda üretiminde ülkemizin çok ciddi sorunları var: Belli bir tarım ve gıda politikasının olmaması, mülkiyet yapısının toprak parçalanmasını çok ileri boyutlara taşıması, geliştirici bir destekleme politikasının yürürlüğe konamaması, geliştirici altyapılarda çok ilkel düzeylerde kalınmış olması, erişebilir bir finans sisteminden ve araçlarından yoksunluk, makro-ekonomik istikrarsızlıkların ve dengesizliklerin etkileri vb. sorunları ivedilikle yöntem değiştirerek ele almak gerekiyor.

Tarım ve gıda politikası

Gıda üretiminin değişik kademelerinde yer salanların ulaştıkları ortak yargı şu: Siyasi irade, gıda üretiminde iyi düşünülmüş, dünya ve ülke gerçeği ayrıntıda gözetilmiş, alınan kararların arkasında durulabilmiş, üretimi geliştirici politikalar üretemiyor; üretse de arkasında duramıyor.

Üreticilerin önünde bir "rehber" olmadığı için de  üretim ve ticaret bir uçtan diğerine salınıyor. Varılan sonuç da ne İsa'ya ne de Musa'ya bir yarar getirmiyor.

Dünya genelindeki yeni güç dengelerinin hızla oluşumu, artan kentleşmelerin yarattığı yeni demografik oluşumlar, tüketici değerlerinin, beklentilerinin ve davranışlarının değişmesi, yaratıcı-yenilikçi-girişimcilik ekseninde inovasyona dayalı rekabet olgusunun belirginleşmesi; ivedilikle bir "tarım  ve gıda politikası" geliştirilmesini; siyasi iradenin de bu politikaların arasında durmasını gerektiriyor.

Politika üretilmesi, tarım ve gıda üretiminin gelişmesini sağlayacak temel faktörlerden biri olarak görülüyor.

Mülkiyet düzenlemeleri

Bugünkü mülkiyet yapısı ve parçalanmış arazilerde örgütlü ve yüksek verimli tarımsal üretim ve girdi hammaddeleri üretilmesinin olanaksızlığı üzerinde de görüş birliği var. Bütün sorun, iktidar gücü elde etmeyi ülkenin uzun dönemli geleceğinin önüne koyan bir siyasi liderliğe sahip olmak. Değerlendirme  yapanların büyük çoğunluğu, mülkiyet ile verimlik arasında  doğru dengeleri kuran "radikal düzenlemeleri" yapacak siyasi kadroları ufukta bile göremiyor.

Arazi altyapısında ciddi düzenleme yapacak bir siyasi oluşum konusundaki "umutsuzluk" önemli çıkmazlarımızdan biri. Sosyo - ekonomik ve teknolojik dönüşümlerin yarattığı "güvensizlik",  "… arazi altyapısında ekonomik ölçeklerle ilgili fazla bir şey yapılamaz"  inancı ile birleşince tam anlamıyla bir zihinsel çıkmaz yaratılıyor.

Geliştirici destekler

MIT ekonomi profesörü olan yurttaşımız Daron Acemoğlu,  insanların kaderini belirlediği ileri sürülen coğrafyanın, yeraltı ve yerüstü zenginliklerinin, tarihten getirilen birikimlerin kalkınmada "özendirme unsuru" olarak dikkate almazsanız bunun pek bir anlam ifade etmediğini ileri sürüyor. Diyor ki, "…yatırım yapıp gelişmek için insanı özendirmeye ihtiyaç var; sıkı çalışırlarsa para kazanabileceklerini ve bu parayı gerçekten ellerinde tutabileceklerini bilmeleri gerekiyor. Ve bu tür özendirmeleri sağlamanın anahtarı da oturmuş ve sağlam kurumlar, -hukukun üstünlüğünün ve güvenliğin yanı sıra, başarı ve yenilik fırsatları sağlayan bir yönetim sistemi. Zenginleri yoksullardan  ayıran şey bu- coğrafya, iklim, teknoloji, hastalık ve etnik köken değil."

Bizim tarım ve gıda alanında "destek sistemlerini" iyi tasarlayamadığımız; sistem kuramadığımız  ve sistematik çalıştırmayı bilemediğimizi, yıllardır gündemde olan tarım ve gıda konularında aldığımız sonuçlardan anlayabilir ve kanıtlayabiliriz.

Altyapı sorunlarını, finans sistemi ve araçlarını geliştirme ihtiyacını, makro-ekonomik istikrar, özellikle ve öncelikle de kur dengelerinin etkilerini, fiyat istikrarı yaratamamanın yarattığı  sakıncaları da bir sonraki yazıda paylaşacağız…

Rüştü BOZKURT

http://www.kobiden.com/