Halkımızın toplam tüketim harcamaları içinde genelde gıda ve alkolsüz maddelere giden paranın payı yüzde 28 oranındadır.
Kaba anlatımla, ülke genelinde tüketime ayrılan her 100 liranın 28 lirasıyla gıda maddeleri ve alkolsüz içki satın alınır.
Alt gelir grubunda tüketim harcamalarında gıda ve alkolsüz içki harcamalarının payı yüzde 50’nin de üzerine çıkar.
İşte bu nedenle halkımız enflasyonu/fiyat artışlarını gıda maddelerinin fiyatından izler.
Kasım ayı sonu itibariyle son 12 aylık dönemde ülkede tüketici fiyatları ortalama olarak yüzde 6.53 oranında artarken gıda maddeleri ve alkolsüz içkide 12 aylık ortalama fiyat artışı yüzde 8.22 olarak gerçekleşti.
Gıda maddeleri fiyatları tüketici için önemlidir. Tüketicinin kriz döneminde geliri artmıyor. Gıda maddesi fiyatı arttıkça boğazdan kesiyor.
Ama öte yanda gıda maddesi fiyatları üretici için de önemlidir. Kriz döneminde üreticinin maliyetleri artıyor ama üretici bazı maliyetleri fiyata yansıtamıyor.
Dışarıda fiyatlar artıyor
Kaldı ki gıda maddesi fiyatlarının oluşumunda bizim üreticilerimizin kontrolü dışında olan iki önemli etken var:
- Hava şartları, tarımdaki verim gıda maddelerinin fiyat oluşumunu üreticinin kontrolü dışında aşağıya çekebiliyor veya artırabiliyor.
- Dünyadaki gıda maddesi fiyatlarındaki hareket, Türkiye’nin dışa bağlı gıda maddeleri fiyatlarını bizim üreticimizin kontrolü dışında aşağıya çekebiliyor veya artırabiliyor.
Şimdilerde hava şartları normalin üzerinde. Tarımsal üretimin verimi yüksek. Hayvan ve hayvan ürünleri dışında arz daralması yok. Bu nedenle, gıda maddeleri fiyatları fazla artmıyor.
Fakat dünyada gıda maddeleri üzerinde spekülatif hareketler başladı. Bazı bölgelerdeki kuraklığa bağlı üretim daralması da buna eklenince dünyada gıda maddeleri fiyatlarında büyük yükselişler görülüyor.
Fiyatlarla oynuyorlar
Küresel kriz dönemi sonunda faizler gerileyince paradan para kazanmak isteyenler önce kâğıt üzerinde altın, bakır alıp sattı. Şimdilerde de buğday, mısır, pamuk, soya ve kakao gibi talebi büyük tarım ürünleri üzerinde spekülatif hareketi başladı.
The Economist dergisinde yayımlanan (Aralık 12-18) ve dünya gıda maddeleri fiyat hareketini gösteren endekse göre, son bir yılda gıda maddeleri fiyatları yüzde 27.2, son bir ayda ise yüzde 3.9 oranında arttı.
Biz mısır, soya ve pamuk açığımız nedeniyle dış piyasalardaki fiyat hareketinden etkileniyoruz. Bu üç tarım ürünü yem ve yağ girdisi olarak, nişasta ve mısır şurubu hammaddesi olarak bizim gıda sektörümüzün değişik kesimlerde kullanılıyor. Bunların dünya fiyatlarındaki artış, gıda maddeleri ile alkolsüz içki maliyetlerini ve sonuçta tüketicinin cebinden çıkan fiyatları yükseltiyor.
Tüketici için gıda maddesi fiyatlarının ucuzluğu önemli ama üretici için de önemli. Üreticinin kaliteli ve ucuz gıda maddesi üretebilmesi girdi fiyatlarının artmamasına bağlı.
İçeride ve dünyada gıda maddelerinin ve hayvan yemlerinin ana girdi fiyatları yükselince, gıda maddelerinde maliyet ve sonuçta fiyat da artıyor.
Güngör Uras
http://www.milliyet.com.tr/ |
