Aylık Sanayi Üretim Endeksi sanayi, elektrik gaz ve su sektörlerindeki sanayi işyerlerinin ürettiği fiziksel (maddi) çıktıdaki (üretimdeki) değişimi ölçmeyi amaçlar.
Aylık Sanayi Üretim Endeksi’nde coğrafi bölge ayrımı yoktur. Endeks ülkenin bütününü kapsar.
Ana faaliyetlerine göre kamu ve özel sektördeki büyük işyerlerinden seçilen 918 işyerinden bilgi toplanır.
Bilgi toplanan işyerlerinin yarattığı katma değer toplamı, ülke sanayi katma değerinin yüzde 66.7’sini temsil eder.
Seçilen toplam 403 maddenin üretimi izlenir. İşte bunun içindir ki, Aylık Sanayi Üretim Endeksi’ne bakılarak ekonomideki üretimin ne kadar arttığını ve ne kadar azaldığını izlemek mümkün olabilir.
Bu endeksin (göstergenin) hazırlanmasında 2005 yılında tüm ekonomideki ve ayrı ayrı her sektördeki üretim değeri 100 olarak kabul edilir.
Daha sonra her ayın üretimindeki (yaratılan katma değerindeki) değişim 100’e göre yeniden belirlenir. Aylık değişimlerin tamamı dikkate alınarak da yıllık endeks sayısı belirlenir. 

Düşüş sürer mi?
Örneğin 2008 yılı aralık ayı endeks rakamı 93.8 oldu. Fakat, yılın tümündeki gelişmeleri ortaya koyan 2008 yılı yıllık ortalama endeksi 114.3 olarak belirlendi.
Üretimde hemen her sektörde gerilemenin aralık ayında artış gösterdiği dikkati çekiyor.
Kriz rüzgârı eserken, üretimde gerilemenin olmaması beklenemezdi. Önemli olan:
1) Gerilemenin büyüklüğüdür.
2) Gerilemenin devam edip etmeyeceğidir.
3)  Üretimde artışın ne zaman başlayacağıdır.
Üretimdeki gerilemenin boyutunu ölçerken, karşılaştırmanın neye göre yapılacağı da önemlidir.
1) Aralık ayında toplam sanayi üretimi bir ay önceye göre yüzde 14.9 oranında gerilemiştir.
2) Bir yıl öncenin aralık ayına göre yüzde 17.6 oranında gerilemiştir..
3) Toplam sanayi üretimi ağustos ayı başından bu yana ciddi olarak gerileme içine girmiş, gerilemenin boyutu aralık ayında artmıştır.  Bu tablo olumsuz bir tablodur. Ama bu rakamlar sadece aralık ayındaki durumu yansıtmaktadır.
Genelde üretim gerilemesinin gerisinde içeride talebin daralması, dışarıya mal satışlarının azalması vardır.
İçeride, parası olmadığı için para harcayamayanların bundan sonra da elleri rahatlamayacaktır ama, parası olup da harcamayanlar var.
Onlar güvensizlikten harcamayı kesti. Biraz para harcamaya başlarlar ve de ihracat biraz kıpırdarsa, üretimdeki gerileme durur. İşten çıkarmalar yavaşlar.
Aylık Sanayi Üretim Endeksi’nde üretimin durumu 3 göstergeden izlenir:
1) Sanayi Üretim Endeksi’nde aylık değişim oranları, sanayinin ve de her bir sektörün üretiminin bir ay önceye göre nasıl değiştiğini gösterir.
Aralık ayında toplam sanayi üretimi (imalat+madencilik+enerji toplamı) bir ay önceye göre yüzde 14.9 oranında gerilerken, imalat sanayii üretimindeki gerileme yüzde 17.5’i buldu.
Alt sektörlerde gıda yüzde 24, tekstil yüzde 25.9, otomotiv yüzde 29.2 oranında geriledi. Giyimdeki gerileme yüzde 9.4 oranında kaldı.
2) Sanayi Üretim Endeksi’nde “üretimin boyutu” (toplam üretim hacmi) 2005=100‘e göre değişen endeks sayısından izlenir. 

En az giyim etkilendi
2007 yılının aralık ayında (2005=100 olan) endeks sayısı 113.8 idi. Halbuki bu sayı 2008 Aralık ayında 93.8’e geriledi. Üretimde bir yıl öncenin aynı ayına göre yüzde 17.6 oranında gerileme oldu.
Toplam sanayi endeksi 93.8’e gerilerken acaba diğer sektörlerde durum ne oldu?
İmalat sanayiinde bir yıl önce 112.7 olan imalat sanayii endeksi 90.3 oldu. Yüzde 19.9 oranında geriledi.
İşte işsizlik ve işten çıkarma sorunları buradan kaynaklanıyor.
Göstergeler ağustos ayından bu yana başlıca sektörlerde 2005=100 olan endeks sayılarının nasıl gerilediğini sergiliyor.
Aralık ayında endeks sayısı en fazla gerileyen sektör 59.8 ile otomotiv sektörü.
Gıdada gerileme var ama genel olarak üretim iyi durumda. İlgili dönemde gıdadan sonra da (göreceli olarak) üretim gerilemesinden az etkilenen sektör giyim sektörü.
3) Aylık sanayi endekslerinin ortalaması alınarak sanayideki üretimin yıllık olarak nasıl değiştiğine bakılır.
Yıllık ortalama sanayi endeksi 2005’te 100 iken, 2006‘da 107.8 olmuştu. 2007‘de 115.3 oldu. 2008 yılı ortalaması 114.3 olarak belirlendi.
Bu endeks sayıları 2008 yılında toplam sanayi üretimindeki gerilemenin büyüklüğünü gösteriyor:
2006 yılında yüzde 7.6 oranında, 2007 yılında yüzde 6.9 oranında artan sanayi üretimi 2008 yılında yüzde 0.9 oranında gerilemiştir. 

Güngör Uras

milliyet.com.tr