21. yüzyılın getirmiş olduğu ‘hızlı yaşam tarzı’ beslenme alışkanlıklarını da kötü yönde etkilemiştir.
Zamanla yarışıyor olunması bazı öğünlerin hızlı ve çabuk bir şekilde geçiştirilmesine neden olmaktadır. Kalori değeri yüksek besinlerin çok kısa zamanda tüketilmesi, ‘fast food’ denilen beslenme biçimi şişmanlığa yol açan önemli bir etkendir. Öğün atlanması ve bir sonraki öğünde aşırı düzeyde yemek yenilmesi metabolizmayı ciddi bir şekilde kötü yönde etkilemektedir. Beslenme ile ilgili bir başka hata başkalarının hazırladıkları besinlerin daha fazla tüketilmesidir. Ev dışında hazırlanan besin maddelerinin içerik bakımından evde hazırlananlara göre şişmanlık için daha büyük bir risk faktörü olduğu gösterilmiştir.
Egzersiz hayatımızda ne kadar yer ediyor, ne kadar yer etmeli?
Düzenli egzersiz yapmayı çok seven bir toplum olduğumuz söylenemez. Bunun eğitim düzeyi ile de ilişkisi olduğunu gözlemlemekteyim. Yaptığığımız bir çalışmada düşük eğitim düzeyine sahip fazla kilolu kadınlarda egzersiz yapma oranının çok düşük olduğu, üniversite mezunu olanlarda ise bu oranın belirgin derecede yüksek olduğu saptandı. Yine de düzenli egzersiz yapanların oranının sağlıklı yaşam için önerilen, haftada 3 kez 30 dakikadan daha az olmayacak şekilde, istenilen düzeyde olmaması kilo kontrolünün önünde duran en büyük engellerden biridir.
Ne tarz egzersizlerin seçileceği kişinin kilosuna, yaşına göre farklılık gösterir mi?
Egzersizin tipi ve süresi kişinin yaşına göre belirlenmelidir. Maksimum kalp hızının %80’ini aşmıyacak şekilde en az 30 dakikalık egzersiz yapılması önerilmektedir. Yağ asitlerinin 20. dakikadan sonra kullanılmaya başlanması nedeniyle egzersizin süresi ve çeşidi önemlidir.Kilo durumuna göre fazla kilolularda daha çok izometrik tipte egzersizin seçilmelidir. Yüzme şişman hastalarda en çok tercih edilmesi gereken spordur.
Şişmanlığın en büyük nedenleri nelerdir?
Yeme düzenindeki değişim ve sedanter yaşam tarzı dediğimiz az haraket etme şişmanlığın en büyük nedenini oluşturmaktadır. Besin maddelerine ulaşmanın günümüzde çok daha kolay olması, besini aramada fazla efor sarf edilmemesi, genetik yatkınlığı olan kişilerde şişmanlık gelişimine yol açmaktadır.
Kişi ne zaman obez diye nitelendirilir?
Vücut yağ miktarının normal sınırların üzerine çıktığı durumda kişi obez olarak tanımlanır. Yağ miktarını ölçülmesinde birçok teknikler kullanılmaktadır. En yaygını boyun karesini ağırlığa bölünmesi ile elde edilen Vicut Kitle İndeksi değeridir. Bu değerin 30 üzeri olması şişman tanımına girer.
Nasıl beslenmeliyiz?
Günlük enerji ihtiyacının kalori cinsinden değeri tespit edilip bu değerin üstünde gıda alımı kısıtlanmalıdır.
Sağlıklı beslenmenin başlıca kuralları nelerdir?
Dengeli beslenmek başlıca kuraldır. Yani günlük enerji ihtiyacının %50-55 düzeyini karbonhidratlardan %20-30 yağlardan ve geri kalanını proteinlerden karşılanmasıdır. Doymuş yağ içeren gıdalardan uzak durulması, günde en az 2 litre sıvı tüketilmesi önerilmektedir.
Vitamin ve mineral eksikliğinin takviye edilmesinin de sağlıklı ve zinde bir vücut için gerekli olduğunu biliyoruz. Bununla ilgili kişi hangi testleri yaptırmalı ve vücudunda eksik olanları nasıl takviye etmeli? Bunlara dikkat etmediği zaman ne tarz sonuçlar yaşanabilir?
Vitaminler suda erimelerine göre ikiye ayrılmaktadırlar. Yağda eriyen vitaminlerin eksikliği sık olarak görülmektedir. Özellikle güneş ışığına az maruz kaldığımız kış aylarında D vitamini eksikliği olmaktadır. Genel bir yorgunluk, eklemlerde ağrı, halsizlik gibi şikayeti olanların D vitamini düzeylerine baktırmaları gerekmektedir. Bir başka eksikliğini sık gördüğümüz vitamin B12’dir. Unutkanlık, konsantrasyonda güçlük yaşayanların bu vitaminin düzeyine baktırmaları gerekir. Tedavide eksikliği olan vitaminin yerine konulması ile yapılmaktadır.
Yeme davranışıyla ilgili gördüğünüz yanlışlar nelerdir? Bunları tek tek belirterek doğru yeme davranışını belirtir misiniz?
En önemli yanlış kısa sürede, hızla öğünün tüketilmesidir. Beynin doyma merkezi doyumu minimum 10. dakikadan itibaren algılamaya başlaması nedeniyle hızlı tüketilen besinler doygunluk hissi uyandırmayacaktır. Bir başka yapılan yanlış ise başka bir şeyle uğraşırkan yemek yenilmesidir. Yani televizyon karşısında veya kitap okurken tgıdaların tüketilmesidir.
Obezite tedavisi nasıl gerçekleştiriliyor?
İlk tedavi seçeneği davranış modifikasyonudur. Yeme alışkanlığının sorgulanıp yapılan yanlışlara göre hastaya bunların değiştirilmesi yönünde tavsiyelerde bulunulur. İkinci sırada diyet ve egzersiz, daha sonra da ilaç ve cerrahi tedavi uygulanır.
Obez birinin ne tarz egzersizleri tercih etmesi gerekiyor?
Şişman bireylerde ağırlığa bağlı olarak diz ve kalça eklemlerinde yıpranma sık görülmektedir. Jogging, kross gibi eklemlere ekstra ağırlık bindirecek egzersizler önerilmemektedir. Şişmanlar için en çok önerilen egzersiz yüzmedir.
Çocukların ileride obezite riski taşımaması için ebeveynlerin nelere dikkat etmesi gerektiğini detaylı olarak açıklayabilir misiniz?
Öncelikle çocukların yüksek enerji veren besin maddelerinden uzak durmaları gerekmektedir. Fruktoz içeriği yüksek olan tatlı ve meşrubat kısıtlaması ileride obezite gelişimini engellemektir.
Ebeveynlerin konuyla ilgili yaptığı en büyük yanlışlar nelerdir? Çocukların beslenme çantalarını hazırlarken nelere dikkat edilmeli?
Yukarıda değindiğim yüksek enerji verici gıda maddelerini çocukların tüketmesine izin vermek ebeveynlerin yaptığı en büyük yanlıştır. Meyve suyu yerine meyvenin kendisinin beslenme çantasına konulması, yüksek karbonhidratlı sandeviçler yerine daha dengeli gıdaların hazırlanması önerilmektedir.
Obezite hangi hastalıklara yol açıyor?
Obezite, başta kalp damar hastalıkları olmak üzere, eklem hastalıkları, karaciğer yağlanması, siroz gibi hayatı tehdit eden hastalıklara yol açmaktadır. Şişman hastalarda bazı kanser türleri de fazla görülmektedir.
