Meyve suyu meselesi
Hazır meyve sularının içindeki katkı maddelerinden dolayı, bir çok hekimin ortak fikri, evde sağlıklısını hazırlamaktır. Her ne kadar üzerinde “katkısız” yazsa da biliriz ki, o meyve suyu ilk sıkıldığı gibi taze kalmayacak ve ömrü bir şekilde uzatılacaktır. Çocuklarımızı meyve suyuyla nasıl tanıştırmalıyız? Sıvı tüketimi neden önemlidir? Çocuklar en çok hangi sıvıları tüketmelidir? Tüm bu soruları, Çocuk Gastroenteroloji ve Beslenme Uzmanı Prof. Dr. Benal Büyükgebiz’e sordum.
Derya: Çocuklarda yetersiz sıvı tüketimi fiziksel ve zihinsel performansı nasıl etkiler?
Benal: Çocuklarda yetersiz sıvı tüketimini, erişkinlerden daha sık görüyoruz. Bunun en önemli nedenlerinden biri çocuğun sıvı ihtiyacının, erişkin göre daha fazla olmasıdır. İnsan vücudunun önemli bir bileşeni de sudur. Bebeklikte bu oran yüzde 80 gibi bir oranla çok yüksektir. Erişkin yaş grubunda, bu oran yüzde 50-60 civarına kadar geriler. Yaşamın sürdürülebilmesi için her canlı bu oranı korumak zorundadır. Korunmasız bir canlı olan bebek için bu sorumluluğu anne-babası taşır.
Bazı hastalıkları içeren çok özel koşullar olmadığında, susuzluk zihinsel ve fiziksel performansı etkileyecek düzeyde değişkenlik göstermez. Ancak klinik olarak susuzluk belirtileri ortaya çıkmadan önceki dönemde, sıvı alımının yetersizliği yorgunluk, halsizlik, baş ağrısı gibi belirtilere neden olarak, fizyolojik ve zihinsel fonksiyonları olumsuz etkileyebilir.
Derya: Sıvı tüketiminde akıllı tercihler nelerdir?
Benal: Bir bebek, dünyaya geldiğinde, bebeğin sahip olduğu özelliklere uygun tek besin anne sütüdür. Hayatın ilk altı ayında anne sütü bebeğin beslenmesinde gerekli olan her şeyi en uygun miktarda ve bileşimde sağlar. Çok özel durumlar söz konusu olmadığı sürece ilk altı ayda hem beslenmesi hem de sıvı ihtiyacının karşılanması için anne sütü yeter.
İlk altı ay boyunca sadece anne sütüyle beslenen bebek, altıncı aydan itibaren önemli bir döneme girer. Yaklaşık altı ay sürecek bu yeni dönemde bebek bir yandan anne sütü almaya devam ederken diğer yandan da ek besinlere alışmalıdır. Ek besinler anne sütünden kıvam olarak daha yoğun besinler olmalıdır.
Derya: Bu dönemde sağlıklı sıvılar nelerdir?
Benal: Tercih edilebilecek sağlıklı sıvıların başında doğal olarak su gelir. Suyun temiz ve mikropsuz olduğundan emin olmak gerekir.
Bu dönemde bebeğin içebileceği diğer sıvı da meyve sularıdır. Meyve suları hazır meyve suyu olmamalıdır. Daima taze meyveden taze olarak hazırlanmalıdır. Bekletmeden içirilmelidir. Ve kalan meyve suyu da bekledikten sonra tekrar bebeğe verilmemelidir. Meyve suyu da bir ek besindir. Bu nedenle ilk denendiğinde az miktarda içirilmeli, bebekte bir sorun olmadığından emin olduktan sonra, içirilen miktar arttırılmalıdır.
Bebekler 6-12 aylık dönemde bir de ayran içebilir. Ancak burada dikkat edilmesi gereken konu, bebekte inek sütü alerjisi olup olmadığıdır. Ayran daima taze hazırlanmalı, hazır ayran tercih edilmemelidir. Evde hazırlanan ayrana tuz ilave edilmemelidir.
Bir yaşından sonra çocuklar, inek sütü de içebilirler. Daima pastörize süt tercih edilmeli, sokak sütü kullanılmamalıdır. Bir yaşından sonra meyve suları meyve suyu karışımları şeklinde veya meyve-sebze suyu karışımları şeklinde de verilebilir. Ancak çocuk meyvelerin doğal lezzetlerini de öğrenmeli, damak lezzeti geliştirebilmelidir. Tüm çocukluk yaş grubunu genelleyecek olursak sağlıklı içecekle anne sütü, su, taze meyve suyu ve karışımları, ayran ve süt olarak özetlenebilir.
Derya: Sebze- meyve yemeyen bebekler/çocuklar için annelere öneriniz nedir?
Benal: Çocukların sebze-meyve tüketimlerinin önündeki engellerden biri, çocukların ıslak lezzetleri tercih etmemesidir. Her çocuk geçerli olmamakla birlikte genellikle çocuklar ıslak lezzetleri sevmezler. Bu durumda anne sebzeyi daha kuru lezzetler halinde sunmak için gayret göstermelidir. Ki bu da zor değildir.
Çocuklarda sebze-meyve tüketimi artırmanın bir diğer yolu da bunları uygun karışımlar haline getirerek lezzetli içecekler halinde sunmaktır. Bazı çocuklar için oldukça pratik bir yaklaşımdır. Bu durumda hem sıvı alımları hem de sebze-meyve tüketimleri arttırılmış olur. Ancak diğer yandan sebze yemeklerini ve meyveleri de tüketmeleri sağlanmalı, devam edilmelidir.
Özellikle sebze ve meyve tüketiminde sıkıntı yaşayan, yemek istemeyen ya da yeteri kadar yemeyen-yiyemeyen bebeklere, çocuklara söz konusu meyve-sebzeler koyu kıvamlı sıvılar olarak, “smoothie” olarak verilebilir. Bu özellikteki besleyici sıvılara yoğurt ve süt ilave edilebilir. Bu durumda hazırlanan besin daha da besleyici olur. Molfix’in katkılarıyla hazırladığımız, “Bebeklerin Mutlu Saati” isimli kitabımızda da, bebeklerin/çocukların sıvı tüketimini arttıracak, onlara cazip gelecek tariflere yer verdik.
Derya: Çocuklara sıvı tüketimi alışkanlığı nasıl kazandırılır?
Benal: Diğer pek çok konuda olduğu gibi çocuklarda sıvı tüketimi-su içme alışkanlığı erken yaş gruplarında kazandırılmalıdır. Bebekler katı besin tüketmeye başladıktan sonra yemekten sonraki saatlerde ikinci öğüne yarım saat kalana kadar aralıklı olarak bebeğe su teklif etmek önemlidir. Ancak, yemek arasında su içirmek veya yutmasını sağlamak için her kaşıktan sonar su içirmek sağlıklı uygulamalar değildir. Ayrıca su teklif ettiğinizde içmediği zaman zorlamak da doğru değildir.
Bebek bir yaşından sonra yürümeğe başlar. İşte bu dönemde suyu bebek için erişilir kılmak gerekir. Çocuk susuzluğunu hissettiğinde suyu hatırlaması ve istediği zaman da içebilmesi için su çocuk için kolay ulaşılabilir olmalıdır. Bu daha sonraki yaş gruplarında da çok önemlidir. İngiltere’de yapılan araştırmada okula giden çocuklara derste su içme izni verildiğinde ve gerek sınıflarına gerekse okula su sebilleri konduğunda çocukların su tüketimlerinin arttığı görülmüştür.
Üzerinde durulması gereken bir diğer konu da ebeveynin sıvı-su tüketimi ile örnek olmasıdır. Çocuklar gördüklerini öğrenir ve uygularlar. Bu nedenle ebeveynler sağlıklı sıvı tüketimi alışkanlığının gelişmesinde örnek olmalıdırlar. Bu nedenle de tercih ettikleri sıvının özelliğine dikkat etmelidirler. Yemekte kola içen anne-babanın çocuğu da kola içmeyi öğrenir. Bütün bu nedenlerle evde sağlıklı sıvılar bulunmalı ve tüketilmelidir. Şeker katkılı, aromalı içecekler sağlıklı değildir. |
