GDO ve karıştırılan kavramlar

Ne zaman GDO tartışılmaya başlansa GDO, organik ürün, hibrit tohum gibi kavramlar birbirine karıştırılıyor ve çıkan 'ortaya karışık' şey, genetiği değiştirilmiş organizma, yani GDO diye tanımlanabiliyor

GDO’lu bitkilerin gündeme oturmasıyla birlikte halkımız bir enformasyon sağanağıyla karşı karşıya kaldı. Genellikle konularının uzmanı ama bu konunun uzağında olanların yazdıkları, söyledikleri sokaktaki adamın kafasını iyice karıştırdı ve karıştırmaya devam ediyor. Bilgi olmadan fikrin olamayacağı gerçeği, bizim ülkede pek dikkate alınmıyor gibi. Yazılan bir yazıda (veya yapılan bir konuşmada) GDO, organik ürün, sadece bir yıl kullanılabilen hibrit tohum gibi kavramlar birbirine karıştırılıyor ve çıkan ‘ortaya karışık’ şey, genetiği değiştirilmiş organizma yani GDO diye tanımlanabiliyor. Yazının amacı bu konudaki farklı kavramların çok basit olarak açıklanmasının ilgi duyanlara yardımcı olabileceğinin düşünülmesi.

Genetiği değiştirilen bitki

Bitkilerin genetiklerinin değiştirilmesi, tarımda bir anabilim dalıdır (ıslah/breeding). Amaç herhangi bir bitkinin kimi özelliklerini yani gen haritasını değiştirerek, farklı iklim koşullarına uymasını, verim ve kalitesinin artmasını vb. sağlamaktır. Bu uygulama ile örneğin Eskişehir koşullarına uyumlu, yüksek verimli ve kaliteli bir buğday çeşidinin normal olarak yetiştirilemeyeceği Erzurum’da yetişmesi sağlanmış olur. Bitki ıslah çalışmaları açık arazide uygulanır ve bitkiye bağlı olarak değişmekle birlikte yaklaşık 5-6 yıl sürer. Bu çalışmalar dünyadaki ve Türkiye’deki tüm tarımsal araştırma enstitülerinde ve ziraat fakültelerinde yapılıyor. Eğer yapılmasaydı, market raflarındaki 10-15 çeşit elma yerine yalnızca Adem ile Havva’nın meşhur elmasının aynısını yiyor olacaktık, tabii cennetin iklim koşulları Türkiye ile uyumlu ise.

GDO elde etme

Genetiği değiştirilmiş organizma elde etme, aynı uygulamanın laboratuvar ortamlarında ve dolayısıyla daha kısa sürede gerçekleştirilmesidir. Klasik ıslahtan farkı, uzak bitki (canlı) arasında gen aktarımı yapılabilmesidir. Bu da daha geniş alanlarda çalışılabilmesine imkân veriyor. Örneğin klasik ıslahta yalnızca bitkide farklı iklim koşularına dayanıklılık, yüksek verim ve kalite gibi unsurlar üzerinde çalışılabilirken, GDO elde etme uygulamalarında bitkilere yabancı ot ilaçlarına dayanıklılık, böceklere karşı direnç gibi farklı özellikler de aktarılabiliyor. Böylece bitkisel ürün üretimi artarken, üretim maliyetinde de düşme sağlanıyor. Bu da halk kitlelerinin tarımsal ürünlere daha rahat ulaşmasını sağlıyor. Kuşkulu yaklaşımın nedeni olarak, farklı canlı türlerinin kullanımı ile genişleyen gen havuzunun, kötü niyetlilerin elinde insanlara zarar verecek uygulamalara açık olması ihtimali gösteriliyor. GDO’lu bitkilerin ekiliş alanı 1996’da 2 milyon hektarın altında iken, 2008’de 125 milyon hektar oldu. 2008 istatistiklerine göre ABD ekim alanlarının yüzde 50’sinde GDO’lu bitkiler ekilirken, bu oran diğer Amerika kıtası ülkelerinde oldukça yüksek, Avrupa’da ise çok düşüktür. Buradan da ABD ve diğerAmerika kıtası ülkelerinin GDO’lu ürün tüketimi konusunda pek kuşkusu olmadığı ortaya çıkıyor. Avrupa’da ise gen aktarımındaki genişlemenin uzun dönemdeki etkileri konusunda henüz elde 40-50 yıllık veri bulunmadığı için kuşkulu yaklaşılıyor.

Organik tarım

Organik tarım, hiçbir gerekli kimyasal (tohum ilacı, böcek ilacı, gübre, yabancı ot ilacı) kullanmadan yapılan tarımsal ürün yetiştirme uygulamasıdır. İlk ekimin yapılacağı tarlanın da belirli süre ekim yapılmamış ve dolayısıyla içindeki kimyasallardan arındırılmış olması gerekiyor. Organik tarım yoluyla ürün yetiştirenler, sertifika alabilmek için. ürünlerini Tarım Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş bağımsız kontrol ve sertifikasyon kuruluşlarının kontrolü altında yetiştirmek zorundalar. Günümüzde semt pazarlarında bile uygulamayla uzaktan yakından alakası olmayan ürünler organik adı altında satılıyor. Oysa sertifikalı organik ürünlerde bir tanesi Bakanlık, diğeri de uluslararası kontrol ve sertifikasyon kuruluşunun olmak üzere logolu iki ayrı etiketinin olması gerekiyor. Organik tarım, GDO’lu veya GDO’suz her türlü bitkide uygulanıyor.

Hibrit tohum