Kalp ve kanser için; domates
Son 10 yıldır karşımıza sıkça çıkıyor: Likopen… Peki likopenin ne olduğunu, hangi besinlerin içinde bulunduğunu ve neye iyi geldiğini gerçekten biliyor muyuz? Domates ve ürünleri başta olmak üzere, pembe greyfurt ve karpuz gibi özellikle likopen yönünden zengin olan meyve ve sebzeler, aslında hepimizin kolaylıkla edinebileceği besinler arasında yer alıyor. Likopenin, antioksidan etkisi nedeniyle, koroner kalp hastalıkları ve bazı kanser türlerine karşı koruyucu potansiyel etki gösterdiği belirtiliyor. Prof. Dr. Sevinç Yücecan, domates/likopen tüketimi ile prostat kanser riskini irdeleyen meta analiz çalışma sonuçlarının, özellikle kandaki (serum) yüksek likopen düzeyi ve pişmiş domates tüketiminin prostat kanser riskini önemli derecede azalttığını gösterdiğine işaret ediyor.
Likopen içerisinde bulunan antioksidan öğeler, hücre içinde hasara neden olan tekli oksijenin oluşmasını önleyerek ya da oluştuktan sonra bağlayarak etkinlik gösteriyor ve organizma içinde karsinojen oluşumunu baskılıyor. Araştırmalar; likopenin antioksidan etkisinin a-karoten ve b-karotenden 2 ila 10 misli daha fazla olduğunu gösteriyor. Prof. Dr. Sevinç Yücecan, yaklaşık 47 bin yetişkin erkek üzerinde yapılan çalışma sonuçlarına göre, haftada 2 ila 4 porsiyon taze domates tüketenlerde, hiç tüketmeyenlere kıyasla prostat kanser riskinin yüzde 26 oranında azaldığının ortaya çıktığına dikkat çekiyor. Ayrıca; domates/likopen tüketimi ile prostat kanser riskini irdeleyen 2004 meta analiz çalışma sonuçlarının ise, yüksek serum likopen düzeyi ve özellikle pişmiş domates tüketiminin prostat kanser riskini önemli derecede azalttığını işaret ettiğini vurguluyor.
Fazla miktarda likopen alan erkeklerde diğerlerine kıyasla prostat kanser riski yüzde 21 daha az!
Haftada 10 porsiyondan daha fazla domates ve domates ürünlerini tüketenlerde, haftada 1,5 porsiyon tüketenlere kıyasla prostat kanser riskinin % 35 oranında azaldığını da ortaya koyan diğer bir araştırma sonucu ise, fazla miktarda likopen alan erkeklerde düşük dozda alanlara kıyasla prostat kanser riskine yakalanma oranının % 21 daha az olduğunu gösteriyor. Domatesin yararlı etkisinin, içerdiği çeşitli karotenoidlerin, C ve E vitamininin, polifenolik bileşiklerin kompleks etkileşimlerinin sonucu olarak da yorumlanabileceğine dikkat çeken Prof. Yücecan, bu konuda araştırmaların sürdürülmesi gerektiğini de vurgu yapıyor.
30 dakika içinde içilen 3 sigara, likopen düzeyinde yüzde 40 düşüşe neden oluyor. Koroner bozukluk olguları için karotis arter intima-media kalınlığı artışı bir gösterge olarak görülüyor. Yaşları 46-64 arasında değişen ve 4 gruba ayrılan 1.028 erkek üzerinde yapılan çalışmada, en düşük serum likopen düzeyine sahip olanlarda karotis arter intima-media kalınlığı ortalamasının diğer gruplardan önemli ölçüde yüksek bulunduğu ortaya çıkıyor. Bu da, likopen düzeyi ile karotis arter intima-media kalınlığı arasında istatistiksel olarak önemli zıt ilişki bulunduğunu ortaya koyuyor. Yapılan bir başka çalışmada ise 30 dakika içinde 3 sigara içen kişilerde serum likopen düzeyinde % 40 oranında azalma saptanıyor. Ayrıca sigara içen bireylerde düşük serum karotenoid düzeyi ile myokardial enfarktüs riski arasında ilinti saptanan araştırmada, likopenin LDL oksidasyonunu azaltıcı potansiyel bir etkisi olduğu da vurgulanmış.
Konserve domates suyu ve domates çorbası likopenin en iyi kaynağı! Likopenin emilimi ve vücudun ondan yararlanmasına havuç gibi besinlerde bulunan beta karoten ve ısıl işlem etkisi ile yağ yardımcı oluyor. Domates suyuna yüzde 1 oranında mısır yağı eklenerek ısıtılmış ve işlem görmemiş taze domates suyuna oranla plasma likopen konsantrasyonunda 2-3 kat artış gözleniyor.
Çiğ domates tüketenlere oranla, domates salçası tüketenlerde likopen konsantrasyonu 3 kat daha yüksek görülüyor. Likopenin en iyi kaynakları olarak ketçap, domates salçası, domates suyu, domates çorbası gibi ısıl işlem görmüş domates ürünleri dikkat çekmektedir. |
