Yöresel ürünleri tescil başvurusu kolaylaşacak
Coğrafî işaret adı verilen kimlik belgesi alma oranının düşük olması TPE’yi harekete geçirdi. Hazırlanan düzenlemeyle tescil için gazetelerde yayın mecburiyeti kaldırılarak, Resmi Gazete ve internet sayfasında yayınlanması şartı getiriliyor.
Türkiye’de, ‘coğrafi işaret’ adı verilen kimlik belgesi alma potansiyeline sahip 2 bin 500 yöresel üründen sadece 172’si tescilli. 219 üründe tescil süreci devam ediyor. Türkiye Patent Enstitüsü (TPE), tescili kolaylaştırmak için harekete geçti. Hazırlanan kanun tasarısı, coğrafi kimliğin üreticilere sağladığı katkının artırılması ve sistemin iyileşmesi için değişiklikler içeriyor. TPE, yerel yönetimleri ve sivil toplum kuruluşlarını yöresel değerlere sahip çıkmaya davet ediyor
Belirli bir bölgeye mal olmuş bir ürünün, sadece o bölgede bulunabilecek karakteristik özellikler taşıdığını ifade eden ad ve işaretler coğrafî işaret olarak adlandırılıyor. Coğrafî işaretler yöresel değerlerin koruma altına alınması, ürünlerin niteliklerini kaybetmesinin önlenmesi, tanıtımının yapılması, tüketicilerin aradıkları kalitenin garanti altına alınması açısından önem taşıyor. Ürünün üreticisi olan gerçek veya tüzel kişiler, tüketici dernekleri, konu ve coğrafî yöreyle ilgili kamu kuruluşları coğrafî işaret için tescil başvurusu yapma hakkına sahip. Ağırlıklı olarak illerdeki sanayi ve ticaret odaları tescil başvurusunda bulunuyor. Şimdiye kadar Türkiye genelinde 172 ürünün coğrafi işaret tescili yapıldı. İlk tescil birçok şehre ait yöresel el halılarına kimlik belgesi verilmesiyle 1996’da başladı. Gıda ürünü olarak ilk tescillenen ürün 1997’de Antep fıstığı oldu. Adana kebabı, Afyon kaymağı, Antep baklavası, Erzurum kadayıf dolması gibi gıda ürünlerinin yanı sıra Bünyan el halısı, Ege pamuğu ve Isparta gülü gibi ürünler de tescillendi. 219 yöresel ürün için yapılan tescil başvurusu da henüz sonuçlanmadı. Bu ürünler arasında Akhisar köftesi, Hatay künefe peyniri, İzmir boyozu, Konya etli ekmeği, Türk kahvesi, Van otlu peyniri de bulunuyor.
Coğrafî işaret tescil belgesinde ürünün ayırt edici özellikleri, üretim şekli, hazırlanışı ayrıntılı olarak belirtiliyor. Belgede ürünün standartlara uygun üretilip üretilmediği ilgili denetimin nasıl yapılacağı da ayrıntılı olarak ifade ediliyor. Buna göre ticaret ve sanayi odası ile belediyelerden görevlendirilen 6 kişilik komisyon, coğrafi işaretin kullanımıyla ilgili her yıl düzenli olarak denetim yapmakla mükellef. Şikayet olursa komisyon ani denetim yapabilme yetkisine sahip. Komisyonun vereceği rapor doğrultusunda coğrafî işareti haksız bir şekilde kullananlar hakkında yasal işlem yapılabiliyor. Coğrafî işaret başvurusu yayınlandıktan sonra, başvuru sahibi, coğrafî işarete aykırı üretimden dolayı hukuk ve ceza davası açabiliyor. Coğrafî işaret belgesinde tescilli ürünün belirlenen standartlara bağlı kalınmak şartıyla başka yörelerde de üretebileceği notu yer alıyor.
Tescil süreci nasıl işliyor?
Coğrafî işaretler menşe adı ve mahreç işareti olmak üzere ikiye ayrılıyor. Belirli bir bölgeden kaynaklanan ve bu bölgeye ait karakteristik özellikler taşıyan ürünün, bu karakteristik özellikleri veren tüm aşamaları o bölgede gerçekleşmek zorunda ise, bu durumda bulunan coğrafî işaretlere ‘menşe adı’ deniliyor. Menşe adına örnek olarak ‘Giresun tombul fındığı’ verilebiliyor. Ürüne karakteristik özellikler veren aşamalardan en az biri söz konusu bölgede gerçekleşmek kaydıyla, başka yerlerde üretim yapıldığında da aynı karakteristik özellikler elde edilebiliyorsa, bu durumdaki coğrafî işaretlere ise ‘mahreç işareti’ deniliyor. Mahreç işaretine örnek olarak ‘Antakya künefesi’ni vermek mümkün. İlgili kurumlarca yapılan başvurular bu kriterlere uygunluk açısından değerlendirmeye alınıyor. Uygun ve gerekli şartları sağlayanlar ürünün üreticileri adına tescilleniyor. Ürünlerin öz adı olmuş, yani jenerik hale gelmiş adlar ve işaretler coğrafî işaret olarak tescil edilemiyor. Ürünün gerçek kaynağı konusunda halkı yanıltabilecek olan bitki türleri, hayvan soyları veya benzeri adların tescili mümkün değil.
Türkiye’de tescillenen ürünler için Avrupa Birliği nezdinde başvuruda bulunarak uluslararası coğrafî işaret koruması da elde edilebiliyor. Türkiye’de şimdiye kadar Avrupa Komisyonu’na 4 coğrafî işaret için başvuru yapıldı Bu başvurulardan biri olan Antep baklavası geçtiğimiz günlerde AB Komisyonu tarafından yayımlanarak tescil konusunda önemli bir aşamaya geldi. Diğer başvurular ise Aydın inciri, Afyon sucuğu ve Afyon pastırması. Bu ürünlerin de değerlendirme süreci devam ediyor.
TESCİLLENEN COĞRAFİ İŞARETLER
ADANA KEBABI - 15.08.2003 - 65 -
ADAPAZARI DARTILI KEŞKEK - 26.10.2009 - 168 -
ADAPAZARI ISLAMA KÖFTESİ - 26.10.2009 - 167 -
AFYON KAYMAĞI - 31.12.2003 - 115 -
AFYON MERMERİ - 31.12.2003 - 114 -
AFYON PASTIRMASI - 31.12.2003 - 73 -
AFYON SUCUĞU - 31.12.2003 - 74 -
AKBAŞ TÜRK ÇOBAN KÖPEĞİ - 03.05.2001 - 53 -
AKÇAABAT KÖFTESİ - 31.07.2008 - 132 -
AKHİSAR DOMAT ZEYTİNİ - 04.11.2010 - 166 -
AKHİSAR USLU ZEYTİNİ - 04.11.2010 - 165 -
AKKUŞ ŞEKER FASULYESİ - 26.03.2010 - 156 -
AKŞEHİR KİRAZI - 14.11.2003 - 75 -
ANAMUR MUZU - 12.06.2001 - 56 -
ANDIRIN TİRŞİĞİ - 06.05.2010 - 172 -
ANTAKYA KÜNEFESİ(TATLI) - 14.04.2006 - 101 -
ANTEP BAKLAVASI - 28.03.2005 - 95 -
ANTEP FISTIĞI - 18.09.1997 - 27 -
ARAPGİR KÖHNÜ ÜZÜMÜ - 24.08.2006 - 96 -
AYDIN İNCİRİ - 09.12.2003 - 90 -
AYVALIK ZEYTİNYAĞI - 18.03.2004 - 88 -
BAFRA PİDESİ - 20.05.2005 - 119 -
BARTIN İŞİ TEL KIRMA - 08.11.2004 - 125 -
BAYAT TÜRKMEN KİLİMİ - 28.04.2000 - 29 -
BAYRAMiÇ BEYAZI - 17.09.2010 - 157 -
BERGAMA EL HALISI - 21.06.1996 - 14 -
BERGAMA KOZAK ÇAM FISTIĞI - 21.10.2008 - 146 -
BEYPAZARI KURUSU - 31.12.2009 - 173 -
BODRUM MANDARİNİ - 03.12.2009 - 162 -
BOYABAT ÇEMBERİ - 26.12.2007 - 126 -
BOZDAĞ KESTANE ŞEKERİ - 16.08.1999 - 28 -
BURDUR CEVİZ EZMESİ - 22.05.2008 - 117 -
BURDUR ŞİŞ KÖFTESİ - 09.08.2010 - 155 -
BÜNYAN EL HALISI - 21.06.1996 - 5 -
ÇAĞLAYANCERİT CEVİZİ - 21.12.2011 - 175 -
ÇANAKKALE EL HALISI - 21.06.1996 - 19 -
ÇARŞIBAŞI KEŞANI - 08.06.2004 - 103 -
ÇAY İLÇESİ VİŞNESİ - 21.10.2005 - 91 -
ÇELİKHAN TÜTÜNÜ - 12.04.2002 - 66 -
ÇİMİN ÜZÜMÜ - 23.11.2000 - 37 -
ÇORUM LEBLEBİSİ - 15.08.2001 - 42 -
ÇUBUK TURŞUSU - 14.02.2006 - 99 -
DAMAL BEBEĞİ - 06.05.2002 - 48 -
DENİZLİ LEBLEBİSİ - 20.02.2008 - 134 -
DENİZLİ TRAVERTENİ - 09.01.2008 - 151 -
DEVELİ CIVIKLISI - 17.09.2004 - 110 -
DEVREK BASTONU - 10.07.2003 - 71 -
DİYARBAKIR KARPUZU - 03.12.2007 - 111 -
DİYARBAKIR ÖRGÜ PEYNİRİ - 15.02.2010 - 170 -
DÖŞEMEALTI EL HALISI - 21.06.1996 - 16 -
EDİRNE BEYAZ PEYNİRİ - 10.05.2004 - 93 -
EDİRNE TAVA CİĞERİ - 18.05.2006 - 128 -
EDREMİT KÖRFEZ BÖLGESİ ZEYTİNYAĞLARI - 29.04.2003 - 87 -
EGE İNCİRİ / AEGEAN FİG - 06.02.2003 - 80 -
EGE PAMUĞU / AEGEAN COTTON - 06.02.2003 - 67 -
EGE SULTANİ ÜZÜMÜ / AEGEAN SULTANAS - 06.02.2003 - 61 -
ELAZIĞ ÖKÜZGÖZÜ ÜZÜMÜ - 01.10.2007 - 108 -
ERZİNCAN BAKIR İMALAT VE EL İŞLEMECİLİĞİ SANATI - 25.06.2001 - 38 -
ERZİNCAN TULUM PEYNİRİ - 21.08.2000 - 30 -
ERZURUM CİVİL PEYNİRİ - 17.12.2007 - 116 -
ERZURUM KADAYIF DOLMASI - 01.03.2010 - 161 -
ERZURUM KÜFLÜ CİVİL PEYNİRİ(GÖĞERMİŞ PEYNİR) - 01.03.2010 - 164 -
ESKİŞEHİR ÇİĞBÖREĞİ (ÇİBÖREK) - 19.04.2010 - 163 -
ESKİŞEHİR LÜLE TAŞI - 27.10.1997 - 26 -
EŞME YÖRÜK KİLİMİ - 21.06.1996 - 23 -
EZİNE PEYNİRİ - 24.02.2006 - 86 -
FİNİKE PORTAKALI - 26.04.2006 - 106 -
GAZİANTEP BAKIR EL İŞLEMECİLİĞİ - 19.07.2010 - 159 -
GAZİANTEP SEDEF EL İŞLEMECİLİĞİ - 22.07.2010 - 160 -
GEMLİK ATI - 03.05.2001 - 39 -
GEMLİK ZEYTİNİ - 05.03.2003 - 76 -
GİRESUN TOMBUL FINDIĞI - 18.09.2000 - 31 -
GÖRDES EL HALISI - 21.06.1996 - 20 -
GÖRECE NAZAR BONCUĞU - 23.04.2003 - 70 -
GÜMÜŞHANE DUT PESTİLİ - 23.01.2004 - 63 -
GÜMÜŞHANE KÖMESİ - 23.01.2004 - 62 -
GÜNEY EGE ZEYTİNYAĞLARI - 29.04.2003 - 79 -
HELLİM / HALLOUMİ - 10.10.2008 - 133 -
HEREKE İPEK HALISI - 21.06.1996 - 1 -
HEREKE YÜN EL HALISI - 21.06.1996 - 3 -
HEREKE YÜN İPEK EL HALISI - 21.06.1996 - 2 -
ISPARTA GÜLÜ - 01.12.2005 - 83 -
İNCE ISPARTA HASGÜL EL HALISI - 21.06.1996 - 21 -
İNEGÖL KÖFTE - 08.08.2002 - 78 -
İSABEY ÇEKİRDEKSİZİ(ÜZÜM) - 10.11.2004 - 81 -
İSKİLİP DOLMASI - 14.02.2005 - 130 -
İSKİLİP TURŞUSU - 14.02.2005 - 131 -
İSPİR KURU FASÜLYESİ - 07.07.2008 - 141 -
İZMİT PİŞMANİYESİ - 11.09.2000 - 34 -
İZNİK ÇİNİSİ - 27.12.2004 - 137 -
JİRKAN KİLİMİ - 21.06.1996 - 22 -
KADINHANI TAHİNLİ PİDESİ - 15.06.2010 - 171 -
KALE BİBERİ - 18.12.2008 - 139 -
KALECİK KARASI ÜZÜMÜ - 07.06.2005 - 89 -
KANGAL BALIKLI KAPLICASI - 06.05.2002 - 46 -
KANGAL KOYUNU - 06.05.2002 - 47 -
KARAMÜRSEL SEPETİ - 06.11.2006 - 143 -
KARNAVAS DUT PEKMEZİ - 12.08.2005 - 112 -
KARS EL HALISI - 21.06.1996 - 8 -
KARS TÜRK ÇOBAN KÖPEĞİ - 03.05.2001 - 40 -
KAYSERİ MANTISI - 22.05.2006 - 113 -
KAYSERİ PASTIRMASI - 13.09.2000 - 36 -
KAYSERİ SUCUĞU - 13.09.2000 - 35 -
KEMALPAŞA TATLISI - 13.07.2001 - 51 -
KESAN SATIR ET - 09.07.2008 - 153 -
KIRKAĞAÇ KAVUNU - 01.11.2006 - 107 -
KONYA ETLİ DÜĞÜN PİLAVI - 21.01.2009 - 142 -
KULA EL HALISI - 21.06.1996 - 13 -
KÜTAHYA ÇİNİSİ - 20.05.2004 - 77 -
MALATYA KAYISISI - 31.07.2000 - 32 -
MARAŞ BİBERİ - 26.12.2001 - 43 -
MARAŞ DONDURMASI - 20.11.2002 - 82 -
MARAŞ TARHANASI - 29.07.2010 - 154 -
MARDİN İKBEBET - 27.12.2007 - 121 -
MARDİN İMLEBES (BADEM ŞEKERİ) - 28.01.2008 - 124 -
MARDİN KABURGA DOLMASI - 22.10.2007 - 123 -
MARDİN KİBE - 27.12.2007 - 122 -
MARDİN SEMBUSEK - 27.12.2007 - 120 -
MARDİN TAŞI - 22.07.2009 - 145 -
MERSİN CEZERYESİ - 06.09.2001 - 44 -
MİLAS EL HALISI - 21.06.1996 - 15 -
MUSTAFAKEMALPAŞA PEYNİR TATLISI - 16.05.2001 - 50 -
MUSTAFAKEMALPAŞA TATLISI - 16.05.2001 - 49 -
MUT KAYISISI (YAŞ SOFRALIK) - 28.06.2005 - 92 -
NİZİP ZEYTİNYAĞI - 18.08.2009 - 158 -
OLTU CAĞ KEBABI - 14.05.2007 - 127 -
OSMANİYE YER FISTIĞI - 07.02.2002 - 54 -
ÖDEMİŞ PATATESİ - 26.03.2002 - 45 -
PAZIRIK EL HALISI - 21.06.1996 - 10 -
PERVARİ BALI - 27.05.2003 - 59 -
RİZE BEZİ (FERETİKO) - 31.03.2005 - 98 -
SAFRANBOLU SAFRANI - 21.05.2009 - 144 -
SALİHLİ KİRAZI - 11.08.2006 - 100 -
SALİHLİ ODUN KÖFTE - 11.08.2006 - 97 -
SAMSUN KAZ TİRİDİ - 27.12.2011 - 174 -
SAMSUN SİMİDİ - 20.03.2012 - 176 -
SİİRT BATTANİYESİ - 24.02.2003 - 57 -
SİİRT BÜRYAN KEBABI - 24.02.2003 - 68 -
SİİRT FISTIĞI - 24.06.2003 - 85 -
SİİRT PERDE PİLAVI - 24.02.2003 - 58 -
SİMAV EL HALISI - 21.06.1996 - 4 -
SİVAS EL HALISI - 21.06.1996 - 6 -
SİVAS KÖFTESİ - 01.02.2006 - 140 -
SOĞANLI BEBEĞİ - 28.04.2003 - 64 -
SÜMER KARS EL HALISI - 21.06.1996 - 12 -
SÜPER İNCE KİLİM - 21.06.1996 - 24 -
ŞANLIURFA BİBERİ - 25.08.2000 - 33 -
ŞANLIURFA ÇİĞ KÖFTE - 31.05.2006 - 109 -
TARSUS BEYAZI ÜZÜM TOPACIK - 22.09.2003 - 69 -
TARSUS ŞALGAMI - 26.11.2004 - 84 -
TARSUS YAYLA BANDIRMASI - 10.12.2004 - 105 -
TAŞKÖPRÜ SARIMSAĞI - 28.05.2009 - 135 -
TAŞPINAR EL HALISI - 21.06.1996 - 7 -
TAVŞANLI LEBLEBİSİ - 09.07.2002 - 60 -
TERME PİDESİ - 31.03.2008 - 129 -
TRABZON TELKARİYE VE HASIRI - 22.09.2006 - 94 -
TÜRK TAZISI - 03.05.2001 - 41 -
TÜRKMEN EL HALISI - 21.06.1996 - 9 -
UŞAK HALISI - 07.01.2010 - 152 -
YAĞCIBEDİR EL HALISI - 21.06.1996 - 17 -
YAHYALI EL HALISI - 21.06.1996 - 18 -
YAMULA PATLICANI - 27.11.2007 - 138 -
YUNTDAĞI EL HALISI - 21.06.1996 - 11 -
ZİLE PEKMEZİ - 20.10.2006 - 118 |
